در بیمارانی که مشکل بزرگ شدن کلیه یا گورده را تجربه کرده اند، این عارضه بیشتر ناشی از علل زمینه ای شدید بوده است. افزایش سایز گورده ها خیلی شایع نبوده و قابل درمان است. در این مطلب با علل و انواع درمان این عارضه گورده ها آشنا می شوید.
علل و انواع درمان بزرگ شدن کلیه
در صورت آشنایی با آناتومی کلیه هنگامی که اندازه گورده از سایز طبیعی آن بیشتر شود، به این معنی است که گورده بزرگ شده و معمولا این عارضه نشانه بیماری یا اختلال زمینه ای در کلیه ها است. بعضی بیماری های متداول که سبب بزرگ شدن گورده می شود عبارتند از :سندروم کلیه پلی کیستیک، هیدرونفروز، عفونت کلیه و سنگ کلیه.
در اکثر موارد کلیه بزرگ شده بعد از درمان بیماری زمینه ای ایجاد کننده آن درمان می گردد. معمولا افراد به طور عادی متوجه رشد و بزرگ شدن کلیه هایشان نمی شوند و این عارضه همواره به درمان نیاز ندارد. در بیمارانی که مشکل بزرگی کلیه را تجربه کرده اند، این عارضه بیشتر ناشی از علل زمینه ای شدید بوده است.
بزرگی گورده یا رشد آن زیاد شایع نبوده و معمولا با برخی اختلالات خاص مرتبط است که ناشی از نواقص مادرزادی، ناهنجاری های ساختاری، بارداری، عفونت، انسداد مجرا و آسیب دیدگی می باشد. این عارضه برخی اوقات در حین معاینه و موقعی که بیمار نوزاد، کودک یا بزرگسال لاغر باشد قابل احساس است. دیگر علائم بیماری گورده معمولا در ابتدا تشخیص داده خواهند شد.
شایان ذکر است بزرگی کلیه قابل درمان و کوچک شدن می باشد و در این صورت نحوه انجام درمان آن چیزی است که پزشک بعد از تعیین علت این مشکل مشخص می کند. در اکثر موارد تورم از نشانه های یک مشکل بزرگتر مثل گورده پلی کیستیک یا حتی بعضی سرطان ها می باشد که نیازمند درمان های تهاجمی برای سالم ماندن بیمار است.
علل رشد و بزرگی گُورده ها
رشد گورده می توان به علل مختلفی از جمله ابتلا به عفونت گورده گرفته تا سرطان گورده ایجاد شود. این عارضه ممکن است در هنگامی که پزشک در حال درمان بیماری های مربوط با پروستات است یا هنگامی که لگن را معاینه می کند، مشخص گردد. گورده های رشد یافته ممکن است مادرزادی بوده که این مورد نادر است. از علل رشد و بزرگ شدن کلیه عبارتنداز :
۱. هیدرونفروز
هیدرونفروز به معنی افزایش سایز گورده در اثر انسداد در جریان ادرار می باشد که موجب متورم شدن گورده می شود. این بیماری می تواند ناشی از ادرار خونی، سنگ کلیه، حجیم شدن پروستات، آسیب دیدگی، عفونت، تجمع مدفوع، تومور یا پرتودرمانی باشد. همچنین افزایش سایز رحم و فشار ناشی از آن نیز می تواند سبب هیدرونفروز بارداری گردد.
نشانه اصلی هیدرونفروز درد شدید و متناوب پهلو می باشد. در هیدرونفروز مزمن ممکن است با علائمی همراه نباشد. معمولا درشت شدن گورده به علت ابتلا به هیدرونفروز می باشد.
در این بیماری ادرار تولید شده در گورده سالم به علت وجود سنگ های گورده، فشارهای کیستی، تومورها، چرخش گورده نمی توانند از آن خارج شود. در این حالت تخلیه ادرار درست صورت نگرفته از این رو ادرار در گورده حبس می شود. احتباس ادرار نیز سبب افزایش فشار داخل کلیه شده و لگن را بزرگ می کند. هر قسمت باریک شده یا مسدود شده در مجرای ادرار می تواند سبب ابتلا به هیدرونفروز گردد.
۲. پیلونفریت
پیلونفریت به این معنی است که گورده ها عفونت پیدا کرده اند که ناشی از عفونت مثانه ای است. این عفونت به گورده ها گسترش یافته یا در اثر عفونت در خون ایجاد می شود. نشانه های پیلونفریت ممکن است شامل بزرگی کلیه، حساسیت در یک یا دو طرف پایین کمر، تب، سوزش ادرار، تکرر ادرار، ادرار تیره، ادرار بدبو و اسپاسم هایی باشد که سبب درد شدید گردند.
خانم های مبتلا به دیابت و باردار و افرادی که سیستم ایمنی سرکوب شده دارند بیشتر در معرض خطر عفونت گورده می باشند.
۳. کلیه پلی کیستیک
این عارضه اختلالی است که نشانه آن وجود خوشه هایی از کیست های پر از مایع در گورده است. عوارض کلیه پلی کیستیک شامل فشار خون بالا و نارسایی کلیه به علت کاهش تدریجی عملکرد آن می باشد.
معالجه این عارضه شامل کنترل عوارض و نشانه هایی مانند فشار خون بالا، درد کلیه، عفونت های دستگاه ادراری، نارسایی کلیه، کیست های کبدی، و آنوریسیم است.
۴. سنگ کلیه
سنگ کلیه به علت تجمع مواد معدنی و نمک سخت شده درون گورده ها ایجاد می شود. این عارضه سبب رشد کلیه ها و بزرگ شدن آن می شود. افراد مبتلا به سنگ کلیه از سوزش ادرار، تکرر ادرار، تهوع، تب، درد کمر، درد پهلو و درد شکم رنج می برند.
۵. نفریت حاد
نفریت حاد در اثر تورم سطح یا داخل گورده ها ایجاد می شود که سبب رشد گورده ها و بزرگی آن ها می شود.
۶. گلومرولونفریت
این عارضه کلیوی سبب التهاب حاد یا مزمن کلیه ها می شود. گلومرول واحدهای کوچکی می باشند که به عنوان فیلتر و جمع کننده مایع عمل می نمایند. عفونت های ویروسی و باکتریایی سبب می شوند گلومرول ها قادر به عمل فیلتر مواد زاید در کلیه ها نباشند. از این رو آب در کلیه ها محبوس شده و کلیه بزرگ می شود.
علائم رشد و بزرگی گورده
وقتی کلیه رشد کرده و بزرگ می شود با علائم زیر همراه است:
کمر درد
وقتی کلیه بزرگ می شود به شکم و کمر فشار وارد شده از این رو بیمار ممکن است در پهلو و کمر احساس درد داشته باشد.
تورم
تورم با احتباس مایعات در بدن روی می دهد. با رشد کلیه مایعات نمی توانند به درستی از بدن خارج شده از این رو صورت، مچ پا، شکم و پایین کمر متورم می شوند. در صورت شدت این بیماری تورم با درد همراه است. شایان ذکر است گاهی اوقات؛ تورم موقعی مورد توجه واقع می شود که بیمار افزایش وزن سریع پیدا کرده است و ارتباطی با سایر دلایل ندارد. بر اساس نظر پزشکان نارسایی کلیه در اثر نشت مایع به بافت های بدن صورت می گیرد.
نارسایی قلبی می توانند سبب تورم کلیه گردد زیرا پمپاژ ضعیف قلب به کلیه این علامت را داده که نمک و مایعات را نگهداری کند. بیماری کبدی پیشرفته نیز سبب تورم کبد شده زیرا این عضو نمک و مایعات را محبوس می کند. اگر تورم محدود به یک ناحیه باشد می توان احتمال بیماری کلیه را رد نمود زیرا کل بدن در اثر احتباس مایعات در کلیه ها تحت تاثیر واقع می شود.
تغییرات ادراری
تولید ادرار از اصلی ترین وظیفه کلیه سالم است. از این رو تغییرات ادراری معمولا نخستین نگرانی ناشی از بزرگ شدن کلیه است. هنگامی که کلیه عملکرد درستی نداشته باشد مقدار زیادی مایع بعد از مصرف کافئین و الکل در بدن باقی مانده و سبب می شود کلیه ها بزرگ گردند.
بیمار به دفع مکرر ادرار نیاز پیدا می کند. تکرر ادرار، احساس نیاز به تخلیه فوری ادرار و بی اختیاری ادرار به ویژه موقع شب غالبا از علائم رشد و بزرگی گورده در مراحل ابتدایی بیماری است.
درد
سوزش و درد حین ادرار ممکن است علامتی از عفونت مجرای ادراری باشد که می تواند سبب رشد و بزرگ شدن کلیه گردد. این درد ممکن است نزدیک لگن، بالای مثانه یا ناحیه پایین شکم احساس شود. مردان مبتلا به عفونت غالبا درد را در انتهای مجرای ادرار حس می کنند.
در حالی که این درد در خانم ها اغلب در نزدیک واژن وجود دارد. دردی که در یک طرف پایین شکم احساس می شود اغلب با تورم سریع گورده مربوط است. منشا درد در صورت رشد گورده همچنین ممکن است درد در پایین کمر یا از شکم باشد. وقتی پوشش بیرونی گورده متورم گردد، می تواند سبب درد شدید، حالت تهوع و استفراغ گردد.
سنگ کلیه نیز می تواند سبب درد شدید در پایین کمر بشود. وقتی سنگ در مجرای ادراری واقع شود، می تواند سبب رشد کلیه و ایجاد دردی شود که به شکل موجی بروز یافته و ۲۰-۳۰ دقیقه ماندگاری داشته باشد.
احساس ضعف و خستگی مفرط
یکی از علائم شایع رشد و بزرگی گورده، احساس ضعف و خستگی مفرط است که می تواند سطح هوشیاری فرد را شدیدا کاهش بدهد.
تشخیص عارضه بزرگی گورده
قابل ذکر است که روش های غیر تهاجمی نظیر سونوگرافی می تواند سایز و شکل گورده را تشخیص دهد. همچنین بیماری زمینه ای که باعث رشد و بزرگی گورده شده توسط سوابق پزشکی بیمار مورد بررسی قرار گرفته و پزشک آزمایش های دیگری مانند آزمایش خون و آزمایش ادرار را به همراه نتایج اولتراسوند تجویز می کند.
درمان عارضه بزرگی گورده
درمان کلیه های رشد یافته معمولا با هدف درمان علائم و برطرف کردن ریشه بیماری صورت می گیرد. از این رو تشخیص درست و دقیق نخستین مرحله بوده که اهمیت زیادی دارد. اگر کلیه ها بزرگ شده است بایستی یک یا چند اقدام درمانی زیر انجام شود:
-
آنتی بیوتیک ها
در بین انواع روش های درمانی این عارضه، رژیم دارویی آنتی بیوتیک درمان بسیار شایع برای موارد بزرگی گورده ها بوده که به علت عفونت بروز می یابد. بسته به شدت عفونت، آنتی بیوتیک ها به طور معمول تا دو هفته مصرف می شوند. برای مردان که عفونت شان با عفونت های مداوم پروستات مرتبط است، درمان ممکن است تا ۶ هفته تداوم داشته باشد.
در هر دوره درمانی با آنتی بیوتیک، اهمیت دارد که کل دوره مصرف شود حتی اگر فرد احساس بهبودی داشته باشد. آنتی بیوتیک حتی بعد از رفع علائم عمل کرده و توقف زود موقع آن در حقیقت می تواند سبب برگشت عفونت حتی به شکل مقاوم تر می گردد.
-
داروهای ضد سرطان
یک علت دیگر برای افزایش سایز کلیه نوعی اختلال متابولیک به اسم آمیلوئیدوز است. چندین گزینه درمانی از جمله معالجه با سلول های بنیادی و گاهی مواقع داروهای ضد سرطان جهت جلوگیری از بروز عوارض جدی در افراد دچار این عارضه تجویز می شود.
شیمی درمانی و عوامل ضد التهابی در جلوگیری از تجمع رسوبات مضر در بافت ها و اندام های مختلف تاثیرگذار است. پیوند سلول بنیادی نیز یک گزینه درمانی احتمالی دیگر می باشد. البته گاهی شیمی درمانی یا پرتو درمانی در مواردی که رشد گورده به دلیل تومورهای سرطانی که در این اندام ایجاد شده، تجویز می شود.
-
تخلیه مایع
شایان ذکر است گاهی مواقع؛ تورم، ناشی از محبوس شدن مایعات در گورده ها بوده که بایستی تخلیه گردد. در این شرایط احتمالا کاتتر یا سیستم های پمپاژ زیر پوستی بهترین گزینه درمانی باشد. به کمک یک سوند فولی انسداد رفع شده و علائم تسکین می یابد. این کار می تواند گورده ها را سالم نموده و به سایز طبیعی بازگرداند.
-
جراحی
باید اشاره داشت در مواردی جراحی بهترین روش برای کاستن تورم و جلوگیری از رشد گورده است. این روش معمولا گزینه تهاجمی تر بوده و برای افرادی توصیه می شود که مشکل مداوم بزرگ شدن کلیه را دارند یا هنگامی که سایز بزرگ کلیه تهدید کننده زندگی فرد است.
جراحی معمولا فوری ترین و قاطع ترین روش در مواقعی است که نوعی انسداد اساسی ایجاد شده و با دارو یا تخلیه مایع به شکل مناسب درمان نمی شود.
منبع : آرگا