افزایش گلبول های سفید در خون ممکن است نشانگر این باشد که سیستم ایمنی جهت از بین بردن عفونت فعال گشته است. استرس روحی یا جسمی و ابتلا به برخی سرطان ها نیز می تواند سبب افزایش تعداد آن شود.
علت افزایش گلبول های سفید در خون
گلبول سفید خون که به آن لکوسیت نیز اطلاق می شود یکی از اجزای مهم خون محسوب می شود که نقش آن مبارزه با عفونت بوده و حضور آن برای حفظ سلامتی ضروری است. افزایش تعداد گلبول های سفید ممکن است نشانگر این باشد که سیستم ایمنی بدن برای از بین بردن عفونت ها فعال شده و در این راستا استرس روحی یا جسمی و همچنین ابتلا به برخی از انواع سرطان نیز می تواند سبب افزایش تعداد این سلول ها گردد.
قابل ذکر است که لکوسیت در مغز استخوان ساخته می شود و در خون، بافت، غدد لنفاوی و غشاهای مخاطی هم پیدا می شوند. همانطور که اشاره شد وظیفه گلبول های سفید حفاظت از سیستم ایمنی با کمک به مبارزه و دفع عفونت ها و بیماری ها می باشد. لکوسیت ها جایگاه ثابتی نداشته بلکه همواره در جستجوی ویروس های احتمالی در بدن هستند.
افزایش یا کاهش تعداد گلبول های سفید خون هر دو می تواند نشانگر یک بیماری جدی باشد. از این رو آزمایش شمارش کامل خون برای آنالیز گلبول های سفید صورت می گیرد. در ادامه به طور کامل با علت افزایش گلبول های سفید خون و انواع آن آشنا می شوید.
انواع گلبول های سفید
باید اشاره کرد گلبول های سفید حدود یک درصد از کل گلبول های خون را تشکیل داده و در مغز استخوان تولید می شوند. این سلول ها در خون و سیستم لنفاوی ذخیره شده تا در مواقع مبارزه با عفونت یا بیماری مورد استفاده واقع شوند. قابل ذکر است که در بدن چند نوع گلبول سفید وجود دارد که هر یک وظیفه خاصی بر عهده دارد.
در بدن اکثر افراد، روزانه هزار میلیارد گلبول سفید ساخته می شود. به طور معمول در هر میکرولیتر خون بین ۴۵۰۰ تا ۱۱ هزار گلبول سفید حضور دارد که البته این مقدار می تواند بر اساس سن، جنس و نژاد فرد متفاوت باشد. گلبول های سفید یا لکوسیت شامل انواع زیر می باشد.:
۱. لنفوسیت
حدود ۲۰-۴۰ درصد گلبول های سفید خون شامل لنفوسیت ها است. حضور این سلول ها برای تولید آنتی بادی هایی که به بدن کمک کرده تا از خود در مقابل ویروس ها، میکروب ها و دیگر تهدیدات دفاع کند، الزامی است.
۲. بازوفیل
بین ۰.۱ تا یک درصد گلبول سفید خون را بازوفیل تشکیل می دهد. این سلول ها با ترشح مواد شیمایی در خون بدن را از وجود عفونت آگاه کرده و در واکنش های آلرژیک نیز نقش ایفا می کنند.
۳. مونوسیت
مونوسیت ها ۲-۸ درصد گلبول های سفید خون را تشکیل می دهند. و به باکتری ها و میکروب های وارد شده به بدن حمله نموده و آن ها را نابود می کنند. باید اشاره کرد مونوسیت ها در صورت لزورم به سایر اندام ها از جمله طحال، کبد، ریه و مغز استخوان رفته و در آنجا به سلولی به اسم ماکروفاژ تبدیل شده که ماکروفاژ به حذف بافت مرده و آسیب دیده، تنظیم پاسخ ایمنی و تخریب سلول های سرطانی می پردازد.
۴. نوتروفیل
۴۰-۶۰ درصد گلبول های سفید خون را نوتروفیل ها تشکیل می دهند. این سلول های قوی باکتری ها و قارچ ها را نابود می کنند.
۵. ائوزینوفیل
ائوزینوفیل ها بین ۱-۴ درصد گلبول های سفید خون را شامل شده و وظیفه دارند انگل ها و سلول های سرطانی را از بین ببرند. همچنین قسمتی از پاسخ آلرژیک بدن به حساب می آیند.
علت ازدیاد گلبول های سفید
به افزایش تعداد گلبول های سفید خون، لکوسیتوز گفته می شود. به طور معمول لکوسیتوز در پاسخ به موارد زیر روی می دهد:
- سرکوب سیستم ایمنی
- عفونت
- اختلال مغز استخوان یا سیستم ایمنی
- مصرف داروها مانند کورتون ها
- برخی سرطان ها مانند سرطان خون
- جراحی یا جراحت
- التهاب
- ضربه روحی و استرس
- بیماری های ارثی و ژنتیکی
- استعمال سیگار
- بارداری
- ورزش بیش از اندازه
- واکنش های آلرژیک
- عفونت انگلی
- آرتروز
- برخی بیماری های پوستی
- بیماری های خود ایمنی
- تولد
- فشار فیزیکی بالا
- سرطان استخوان
- برداشتن طحال
قابل ذکر است برخی بیماری های تنفسی نظیر سیاه سرفه یا سل هم ممکن است سبب افزایش گلبول های سفید خون گردند. برخی مواقع تمام انواع گلبول های سفید تعدادشان بالا می رود و در برخی بیماری های خاص فقط یک نوع از گلبول های سفید بیشتر می شود. به طور معمول در موارد زیر تنها تعداد یک نوع گلبول سفید بالا می رود:
- در بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس، برداشتن طحال، وجود عفونت های قارچی تعداد مونوسیت ها افزایش می یابد.
- در نتیجه وجود یک ویروس یا عفونت مثل سل یا سرطان سیستم لنفاوی و انواع لوسمی تعداد لنفوسیت ها افزایش پیدا می کند.
- در مواردی مانند استرس روحی یا جسمی، عفونت، التهاب، انواع خاصی از لوسمی، سیگار کشیدن، برخی داروها مانند کورتون و لیتیوم احتمال افزایش نوتروفیل ها وجود دارد.
- در افرادی با سابقه کم کاری تیروئید، ابتلا به برخی بیماری ها مانند لوسمی، سرطان مغز استخوان یا آلرژی امکان افزایش بازوفیل ها وجود دارد.
- در مواردی مانند واکنش بدن نسبت به عفونت انگلی، دارو، آسم یا مواد آلرژی زا امکان افزایش ائوزینوفیل ها وجود دارد.
ازدیاد گلبول های سفید در دوران بارداری
تعداد گلبول های سفید خون در بارداری به علت استرس فیزیکی که بدن در طول این دوره متحمل می شود به میزان قابل توجهی بالا می رود. میزان این سلول ها در سه ماهه ابتدایی بارداری شروع به ازدیاد کرده و تا سه ماهه سوم ادامه دارد. عمدتا در هفته ۳۸ بارداری تعداد لکوسیت ها بسیار بالاتر از محدوده طبیعی می شود. از این رو خانم های باردار متوجه وجود پوسته های سفید در ادرار (به ویژه در ادرار صبح )می شوند.
به طور معمول تغییر تعداد لکوسیت ها نشان دهنده التهاب در بدن بوده و ضمنا احتمال اختلال در عملکرد کلیه هم می رود. همچنین در طی زایمان و چند ساعت اولیه بعد از زایمان نیز ممکن است تعداد لکوسیت های خون مجددا افزایش یابد و به ۹-۲۵ هزار گلبول سفید در هر میکرولیتر خون برسد.
این ازدیاد در پاسخ به استرس های فیزیکی و آسیب های ناشی از زایمان روی می دهد. در مدت ۶-۸ هفته بعد از زایمان، تعداد لکوسیت ها به میزان طبیعی خواهد رسید. قابل ذکر است افزایش میزان گلبول سفید در ادرار طی دوره بارداری جای نگرانی ندارد. در عوض لکوسیتوز موقت نشانگر بارداری در حال پیشرفت می باشد.
جهت محافظت از نوزاد متولد نشده در مقابل عوامل بیماری زا، ارگانیزم مادر گلبول های سفید بیشتری تولید می نماید. به علت ساخت بیش از حد لکوسیت، بدن آن را توسط کلیه ها تجزیه می کند. و نتیجه آن مشاهده پوسته های سفید رنگ در ادرار است. در مجموع افزایش لکوسیت طی بارداری نوعی پاسخ طبیعی بدن برای محافظت از جنین در مقابل باکتری و ویروس ها محسوب می شود.
علائم ازدیاد گلبول های سفید خون
وقتی تعداد گلبول های سفید خون خیلی زیاد شود، می تواند با ازدیاد غلظت خون سبب اختلال جریان خون گردد. این عارضه به بروز وضعیتی به اسم سندروم هیپرویسکوزیته منجر شده و می تواند با مشکلات جدی از جمله سکته مغزی، مشکلات بینایی، خونریزی روده، معده یا دهان و مشکل در تنفس همراه شود.
ضمنا لکوسیتوز می تواند علائم دیگری نیز به وجود آورد. این علائم به نوع گلبول سفیدی که بالا رفته یا بیماری زمینه ای که سبب ازدیاد گلبول های سفید خون شده است، وابسته می باشد. برخی از علائم رایج این حالت شامل تب، درد، کبودی، مشکل تنفس، کهیر و خارش، تعریق شبانه و کاهش وزن می باشد.
به یاد داشته باشید که در صورتی که لکوسیتوز ناشی از استرس یا واکنش به یک دارو باشد، ممکن است با هیچ علائمی همراه نباشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
با افزایش لکوسیت ها در صورت مشاهده علائم زیر بهتر است به پزشک مراجعه تا علت این علائم مشخص شود:
- تب
- خونریزی سریع
- عدم اشتها
- کاهش وزن ناخواسته
- کبودی های سریع
- ضعف و خستگی
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس عمومی بیماری
در صورت بروز علائم زیر هنگام لکوسیتوز سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
- بی حس شدن صورت
- احساس ضعف در پا یا بازوها
- احساس گیجی
- مشکل در تکلم
- سردرد شدید، یا از دست دادن بینایی و سرگیجه
- سخت نفس کشیدن
- درد قفسه سینه
- کمر درد ناگهانی
- درد یا سوزن سوزن شدن بازو، پاها یا معده
- عدم توقف خونریزی
چه زمانی مشخص می شود که گلبول سفید خون بالا رفته است؟
همانطور که اشاره شد به ازدیاد تعداد گلبول های سفید خون لکوسیتوز گفته می شود. ارزش لکوسیت ها بخصوص درباره عفونت ها، بیماری های تومور، و بیماری های التهابی بیشتر می شود. ولی استرس، بارداری، سیگار، داروها یا فشار فیزیکی هم می تواند سبب بالا رفتن تعداد گلبول های سفید خون گردد.
قابل ذکر است سطح لکوسیت ها در خون هنگامی مشخص می شود که پزشک به بیماری عفونی مشکوک شود. عفونت باکتریایی یکی از شایع ترین علت های افزایش تعداد لکوسیت ها محسوب می شود. شمارش تعداد لکوسیت ها در موارد زیر تعیین می گردد:
- تردید در التهاب
- تردید در عفونت
- کنترل خون
- کم خونی
- تردید در سرطان
- قبل و بعد از شیمی درمانی و پرتو درمانی
- برای کنترل روند بیماری بافت همبند
- برای کنترل روند بیماری های خود ایمنی
- موقع مصرف برخی داروها
- بعد از سوختگی
- بعد از سکته قلبی
به طور معمول اگر تعداد لکوسیت ها مشخص شود، کافی بوده ولی در مواردی برای تایید تعداد هر نوع، باید این را متمایز نمود. به این مقایسه شمارش خون افتراقی گفته می شود. علاوه بر شمارش لکوسیت خون، تعداد گلبول های سفید ادرار نیز بررسی می گردد. این مورد بخصوص درباره عفونت های دستگاه ادراری بیشتر می باشد.
با بررسی خون، به طور معمول می توان تشخیص داد که تعداد گلبول های سفید در خون زیاد یا کم شده است. در موارد خیلی نادر، نمونه خون باید در آزمایشگاه آنالیز شده یا حتی مغز استخوان هم در آزمایشگاه بررسی گردد. اغلب هیچ علت مشروطی برای افزایش تعداد لکوسیت ها وجود نداشته و اصطلاحا به آن لکوسیتوز ایدیوپاتک اطلاق می شود. ولی در صورت مشکوک بودن به بیماری های خود ایمنی و سرطان معاینات بیشتری صورت می گیرد.
تشخیص لکوسیتوز
در اکثر بزرگسالان سالمی که باردار نبوده بین ۴۵۰۰ تا یازده هزار گلبول سفید در هر میکرولیتر خون مشاهده می شود. اگر تعداد گلبول های سفید خون به بیشتر از این محدوده رسید، نشانه بروز لکوسیتوز است. اگر در هر میکرولیتر خون بین ۵۰-۱۰۰ هزار گلبول سفید وجود داشته باشد، احتمالا نشانگر عفونت شدید، در عضو پیوند شده یا وجود یک تومور جامد می باشد.
تعداد بسیار بالای لکوسیت ها مثلا بیش از ۱۰۰ هزار در هر میکرولیتر خون معمولا تنها در مواردی مانند لوسمی یا دیگر انواع سرطان خون و مغز استخوان روی می دهد. از آزمایش های زیر برای تعیین علت افزایش لکوسیت های خون استفاده می شود:
۱. شمردن کامل سلول های خون
رایج ترین آزمایش یرای بررسی علت لکوسیتوز محسوب می شود. با این آزمایش می توان درصد تمام انواع گلبول سفید را در نمونه خون بیمار مشخص نمود.
۲. اسمیر خون محیطی
زمانی که تعداد نوتروفیل ها یا لنفوسیت ها زیاد باشد، پزشک ممکن است این آزمایش را تجویز نماید تا شکل و بلوغ تمام سلول های خونی بررسی شود. برای این آزمایش، یک لایه نازک خون روی لام شیشه ای قرار می گیرد و سلول های آن زیر میکروسکوپ بررسی می گردند. در صورتی که گلبول سفید نابالغ در نمونه خون باشد، ممکن است به نمونه برداری مغز استخوان نیاز شود.
۳. نمونه برداری مغز استخوان
این آزمایش برای تمایز لوسمی از دیگر بیماری های خوش خیم به کار می رود. برای این کار نمونه ای که به کمک سوزن از مغز استخوان برداشته شده به آزمایشگاه ارسال تا زیر میکروسکوپ بررسی گردد. در آزمایش مذکور مشخص می شود تولید گلبول سفید در مغز استخوان با مشکلی روبرو است یا خیر.
درمان و پیشگیری لکوسیتوز
درمان افزایش لکوسیت ها به علت بروز آن بستگی دارد. برخی از رایج ترین گزینه های درمانی موارد زیر هستند:
- انواع داروهای استنشاقی برای کنترل علائم آسم
- برخی آنتی هیستامین ها جهت درمان واکنش آلرژیک
- درمان سرطان توسط شیمی درمانی، پرتودرمانی و پیوند سلول های بینادی
- انواع آنتی بیوتیک ها برای بهبود عفونت باکتریایی
- تجویز دارو برای درمان استرس
- درمان بیماری های التهابی
- تغییر دارو جهت جلوگیری از بروز عوارض جانبی اگر داروها سبب لکوسیتوز باشند.
در جهت پیشگیری از افزایش گلبول های سفید موارد زیر را به کار بندید:
- اجتناب از مواد آلرژی زا
- حفظ سبک زندگی سالم و فعال
- رژیم غذایی مناسب
- اجتناب از سیگار
- رعایت بهداشت و شستن منظم دست ها جهت پیشگیری از عفونت
- کنترل استرس
- استفاده از داروها مطابق دستور پزشک
- درمان اضطراب یا مشکلات مرتبط با سلامت روان
منبع : آرگا
