بیش فعالی در کودکان اختلالی است که در صورت عدم درمان، کودک را در زندگی روزمره اجتماعی و شخصی با دشواری‌های جدی مواجه می‌کند. شکی نیست که نگهداری از یک کودک بیش فعال وظایف و مسئولیت والدین را در قبال این کودکان سنگین‌تر می‌کند. از این رو همراهی یک پرستار کودک، شانه به شانه والدین، تا حد زیادی از دشواری این راه می‌کاهد.
اغلب کودکان سالم در برهه‌ای از زمان بی توجهی، بیش فعالی یا تکانش گری را تجربه می‌کنند. از سوی دیگر محدود بودن گستره توجه در سنین پیش دبستانی امری طبیعی است. در این سن کودکان اغلب نمی‌توانند، مدتی طولانی توجه خود را به یک کار معطوف کنند. با این حال در کودکان بیش فعال طیف کم‌توجهی و رفتارهای تکانشی به مراتب بیشتر و مهار آن با سختی بیشتری همراه است.
اصول مراقبت از کودکان بیش فعال
مراقبت از کودکان بیش فعال رویکردی چند جانبه است که نیازمند مداخلات پزشکی، روانشناسی، آموزشی و رفتار درمانی است. از این رو مدیریت آثار این اختلال مستلزم پیگیری منظم و همزمان این رویکردها است. اصولاً نگهداری و مراقبت از کودکان بیش فعال نیازمند همراهی نزدیک پزشک، مشاور، والدین و اولیای آموزشی کودک است. این همراهی همه جانبه چنانچه با چاشنی صبر و شکیبایی آمیخته باشد، هم برای کودک و هم برای اطرافیان او ارتباطی مؤثرتر رقم می‌زند.
بیش فعالی در کودکان
اختلال نقص توجه/ بیش فعالی (ADHD) وضعیتی مزمن است که میلیون‌ها کودک را در جهان متأثر از خود ساخته است. این اختلال شایع در زمره اختلالات عصبی-رشدی کودکان طبقه‌بندی می‌شود که نخست، در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود، اما می‌تواند تا دوران نوجوانی و بزرگسالی نیز ادامه یابد.
ADHD با الگویی ممتد از عدم تمرکز، توجه و رفتارهای تکانشگری – بیش فعالی شناخته می‌شود که بر رشد و عملکرد کودک تأثیر می‌گذارد.
از آنجا که کودکان بیش فعال رفتارهای تکانش‌گر و خارج از کنترل از خود نشان می‌دهند، عموماً در مدرسه، خانه و همچنین در ارتباط با سایر کودکان با دشواری مواجه‌اند. اگر به این اختلال در همان دوران کودکی رسیدگی نشود، مشکلات ناشی از آن می‌تواند، در بزرگسالی نیز گریبان گیر فرد باشد.
افرادی که با اختلال نقص توجه / بیش فعالی شناخته می‌شوند الگویی پایدار از بی‌توجهی، بیش فعالی و تکانشگری را تجربه می‌کنند. بر این اساس اختلال ADHD به سه نوع مختلف تقسیم می‌شود که فرد مبتلا با توجه به شدت غلبه علائم در یکی از این طبقات قرار می‌گیرد.
- بی‌توجهی غالب: به این معنا که فرد در سازمان دهی یا اتمام یک کار، توجه کردن به جزئیات، یا پیروی از دستورالعمل‌ها با دشواری مواجه است. افراد ADHD در این طبقه، به راحتی دچار حواس‌پرتی می‌شوند یا جزئیات امور روزانه را فراموش می‌کنند. نکته اینکه، مشکلات یاد‌شده ناشی از نقص یا فقدان ادراک در فرد نیست.
- بیش فعالی / تکانشگری غالب: در این نوع، فرد بسیار بی‌قرار است و زیاد صحبت می‌کند. در چنین حالتی کودک نمی‌تواند، مدت زمان زیادی(مثلا برای صرف غذا یا انجام تکالیف) در یک جا آرام بگیرد.
کودکان کم سن و سال‌تر ممکن است مدام جست‌وخیز داشته باشند، بدوند یا از جایی بالا روند. کودک با این ویژگی احساس بی‌قراری دارد و در نتیجه رفتار تکانشی، با مشکلاتی مواجه می‌شود.
رفتار تکانشی به این معناست که فرد، بدون تفکر به عواقب یک رفتار، اولین چیزی که به‌ذهنش می‌رسد را انجام می‌دهد.
برای مثال فردی که چنین رفتاری دارد، به کرات مزاحم دیگران می‌شود یا سخن آنها را قطع می‌کند، وسایل دیگران را می‌قاپد یا در زمان نامناسب صحبت می‌کند.
- نوع ترکیبی: کودک مجموعه‌ای از رفتارهای هر دو طبقه را در خود دارد.
علائم بیش فعالی در کودکان
علائم بیش فعالی در کودکان پیش از ۱۲ سالگی آغاز می‌شود. در بعضی از کودکان علائم در سن ۳ سالگی نیز قابل مشاهده‌اند. نشانه های بیش فعالی می‌توانند، خفیف، متوسط یا شدید باشند و تا بزرگسالی نیز ادامه یابند.
به‌طور کلی اغلب نشانه‌های شایع بیش فعالی نظیر سطح بالای فعالیت، دشواری در یکجا نشستن و آرام گرفتن برای مدت طولانی و محدود بودن گستره توجه، در کودکان ADHD قابل مشاهده است.
به‌طور کلی علائم بیش فعالی در کودکان بسته به نوع آن شامل موارد زیر است:
الف) نشانه‌های کودکان با نشانه‌های بی‌توجهی غالب:
- از دست دادن سریع تمرکز و انجام اشتباه در نتیجه بی‌دقتی
- دشواری در تمرکز حین خواندن مطالب طولانی یا زمان گفت‌وگو با افراد
- گوش نکردن به صحبت افراد هنگام مکالمه مستقیم با آنها
- دشواری در پیروی از دستورالعمل‌ها و اتمام تکالیف
- دشواری در سازماندهی، انجام قاعده‌مند وظایف، مدیریت زمان، انجام به موقع امور و حفظ نظم اشیا
- خودداری از انجام کارهای نیازمند تمرکز و دقت
- گم‌کردن مداوم کتاب و نوشت‌افزار
- پرت شدن حواس با محرک‌های نامربوط
- خیال پردازی مستمر
ب) نشانه‌های کودکان با نشانه‌های بیش فعالی/ تکانشگری غالب
- احساس بی‌قراری هنگام نشستن
- ترک کردن مداوم صندلی در کلاس
- دویدن یا پلکیدن در اطراف در زمانی که باید، در جای خود بمانند.
- جنب‌وجوش، تحرک و تکاپوی مستمر؛ درست مثل اینکه یک موتور آنها را به حرکت وا می‌دارد.
- پرحرفی زیاد
- عدم رعایت نوبت در صحبت کردن
- منقطع کردن کلام دیگران
احساس قرار گرفتن در تنگنا هنگام منتظر ماندن برای نوبت خود
بیش فعالی در بزرگسالان
بسیاری از بزرگسالان مبتلا به ADHD خود، از اختلالی که به آن دچارند، آگاه نیستند. آنچه برای آنها مبرهن است این است که این افراد امور و وظایف روزمره خود را به چشم یک چالش می‌بینند. علائم بیش فعالی در بزرگسالان شامل موارد زیر است:
- دشواری در تمرکز و اولویت بندی امور
- از دست دادن مواعد تعیین شده
- فراموش کردن جلسات و برنامه‌های اجتماعی
- تکانشگری
- ضعف در مدیریت زمان و برنامه ریزی
- دشواری در انجام چند وظیفه
- بی‌قراری و ناآرامی زیاد
- ضعف در تحمل ناکامی
- تغییر پی‌در‌پی خلق و عصبانیت ناگهانی
- دشواری در غلبه بر اضطراب
- اهمال کاری
- عزت نفس پایین
- افسردگی
- دشواری در ارتباط با دیگران
درمان بیش فعالی کودکان
برای درمان بیش فعالی کودکان رویکردهای مختلفی وجود دارد، اما محققان برای مدیریت و کنترل علائم ADHD کودکان، رویکردهای چند مدلی را پیشنهاد می‌کنند. این رویکردها با هدف کاهش علائم و بهبود عملکرد کودک ارائه می‌شوند و شامل دارو درمانی، روان درمانی و رفتار درمانی، تعلیم و آموزش یا ترکیبی از این موارد است.
دارو درمانی
دارو درمانی عموماً موجب کاهش رفتارهای تکانشی و افزایش توانایی فرد در یادگیری و گسترش بازه تمرکز می‌شود. گاهی اوقات ضروری است، برای یافتن بهترین نوع دارو، انواع و دوزهای متفاوتی برای کودک تجویز شود. این محرک‌های دارویی برعملکردهای شیمیایی مغز نظیر ترشح دوپامین که عامل تشدید رفتارهای تکانشی است، اثر می‌گذارند.
به یاد داشته باشید، مصرف هرگونه دارو برای کنترل علائم ADHD کودکان باید تنها بر اساس تجویز پزشک باشد. از آنجا که این داروها بر عملکرد مغز تأثیرگذارند، مصرف خودسرانه آنها می‌تواند، عوارض شدیدی بر کودک به‌جا بگذارد یا موجب ایجاد وابستگی دارویی شود. پزشک برای تجویز دارو به عواملی نظیر سن کودک و سابقه بیماری‌های خاص و مصرف احتمالی داروهای دیگر توجه می‌کند.
برخی از داروها عبارتند از:
- دکس متیل فنیدات
- دکسترو آمفتامین
- لیز دگزامفتامین
- متیل فنیدات
- اتوموکسین
- گوانفاسین
- کلونیدین
درمان‌های غیر دارویی
بنای این درمانها بر تغییر رفتار کودک استوار است. این درمانها عبارتند از:
- آموزش‌های ویژه به‌منظور کمک به کودک در مدرسه
- اصلاح رفتار: از طریق آموزش روش‌هایی برای جایگزین کردن رفتارهای نادرست با رفتارهای صحیح، از طریق گنجاندن قوانین ساده و مشخص. در این شیوه اگر کودک کنترل خود را از دست دهد، باید با عواقب تعیین شده آن مواجه شود. در مقابل کنترل رفتارهای تکانشی از سوی کودک باید با پاداش همراه باشد.
- روان‌درمانی: نقش مهمی در کمک به کودک در کنترل احساسات، افزایش عزت نفس و آموزش به والدین در بالا بردن درک آنها نسبت به کودک بیش فعال دارد.
- آموزش مهارت‌های اجتماعی: می‌تواند، رفتارهایی نظیر پایبندی به نوبت را به کودک آموزش دهد.
- دستگاه محرک عصبی: برای کودکان ۷ تا ۱۲ ساله‌ای که دارودرمانی نمی‌شوند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه به قسمت‌هایی از مغز که در بروز ADHD نقش دارند، تکانه‌های ضعیفی ارسال می‌کند.
دلایل بیش فعالی
متخصصان از دلایلی که به اختلال بیش فعالی می‌انجامد، اطمینان ندارند. درعین حال عوامل متعددی ممکن است، منجر به بروز این اختلال در کودک شود؛ از جمله:
- ژن و سابقه فامیلی
- برهم خوردن تعادل شیمیایی مغز
- تغییرات مغزی؛ بخش‌هایی از مغز که مسئول کنترل توجه هستند، در کودکان ADHD فعالیت کمتری دارد.
- کمبود مواد مغذی، عفونت‌ها، استعمال دخانیات، مصرف الکل و مصرف مواد مخدر در بارداری؛ این موارد بر رشد مغزی جنین و نوزاد اثر گذارند.
- سموم؛ سرب رشد مغذی کودک را متأثر از خود می‌سازد.
- آسیب یا اختلال مغزی؛ آسیب به قسمت قدامی یا لوب پیشانی می‌تواند، مشکلاتی در کنترل تکانش‌ها و احساسات ایجاد کند.
تشخیص بیش فعالی
در یک بیان کلی، تشخیص بیش فعالی به‌ویژه در کودکان دشوار است و باید مراحل مختلفی طی شود تا این اختلال در کودک تشخیص داده شود. اتکا به یک تست مشخص نمی‌تواند، ADHD را تشخیص دهد. از طرف دیگر بسیاری از مشکلات نظیر اضطراب، افسردگی، اختلالات خواب و اختلالات یادگیری علائم مشابهی با بیش فعالی دارند. بیش فعالی معمولاً با روش‌های زیر تشخیص داده می‌شود:
- پرس‌وجو از والدین، معلمان یا خود کودک درباره علائم و طول مدت آنها
- مشاهده و ارزیابی رفتار کودک
- بررسی تعداد و طول مدت نشانه‌ها بر اساس راهنمای انجمن روانپزشکی آمریکا
- ارزیابی عوامل مؤثر بر بروز بیش فعالی نظیر وضعیت جسمانی کودک یا مشکلات دیگر در زندگی روزانه
عوارض عدم درمان بیش فعالی
عدم درمان بیش فعالی می‌تواند، کودک را در ابعاد مختلف زندگی روزمره با چالش مواجه کند. چنین کودکانی ممکن است، در یادگیری و رشد مهارت‌های اجتماعی نیز مشکلاتی داشته باشند.
از آنجا که ADHD با دشواری در توجه و تمرکز همراه است، کودکی که تحت درمان بیش فعالی نیست، در یادگیری مطالب با سختی مواجه است. نتیجه اینکه کودک با این ویژگی، از سایر هم کلاسی‌های خود عقب می‌ماند و نمره‌های پایینی کسب می‌کند.
عوارض عدم درمان بیش فعالی
کودک بیش فعال در مهار هیجانات خود، خود را در کشاکش یک نبرد می‌بیند. همین مسئله می‌تواند، نقطه آغاز مشکلات اجتماعی در کودک باشد.
این کودکان نمی‌دانند، چگونه اسباب‌بازی‌های خود را با دیگران شریک شوند، چگونه به نوبت خود و دیگران احترام بگذارند، چگونه با دیگران بازی کنند یا چگونه در موقعیت‌های به‌خصوص رفتار صحیحی از خود نشان دهند.
رها کردن کودک ADHD بدون درمان‌های لازم، حتی می‌تواند، او را در دوست‌یابی یا حفظ رابطه با دوستان به‌دردسر بیندازد. علت این امر عموماً در نتیجه افسردگی یا عزت نفس پایین کودک بیش فعال است.
کودکی که تحت درمان‌های لازم قرار نگرفته است، رفتارهای تکانشی بیشتری از خود بروز می‌دهد و همین مسئله او را در معرض صدمه قرار می‌دهد. طبق تحقیقات انجام شده این کودکان در مقایسه با سایر افرادی که تحت درمان ADHD هستند، بیشتر، پایشان به اتاق‌های اورژانس باز می‌شود.
نقش پرستار کودک در نگهداری از کودکان بیش فعال
مهار رفتارهای تکانشی و بهبود عملکرد کودکان بیش فعال در گرو همراهی پیوسته و روحیه خستگی‌ناپذیر سرپرستان این کودکان است. در عین حال اشتغال والدین به کارهای بیرون از منزل یا سایر مشغله‌های روزمره خواه‌ناخواه فرصت رسیدگی تمام وقت به کودک بیش فعال را غیر ممکن می‌کند.
به‌خاطر داشته باشید، اختلال بیش فعالی یک اختلال چند بعدی است که نیازمند مراقبت‌های پزشکی، روان درمانی، رفتار درمانی و آموزش است. باتوجه به پیچیدگی این اختلال، حضور مستمر یک پرستار برای نگهداری کودک در منزل نقش مهمی در مهار رفتارهای تکانشی و بهبود عملکرد کودک در زندگی رومزه دارد.
این کودکان در مقایسه با همسالان عادی خود، با مشکلات متعددی مواجه‌اند. حضور مستمر یک پرستار کودک تا حد زیادی مسیر پیش روی کودک را در ارتباط با جامعه پیرامون خود هموار می‌کند.
یک پرستار کودک که در حوزه نگهداری از کودکان بیش فعال تجربه دارد، عموماً بازی‌ها، تکنیک های رفتاری و آموزشی ویژه این کودکان را به خوبی می‌شناسد. در نتیجه با به کارگیری این تکنیک‌ها به رشد فردی کودک و تقویت عزت نفس او کمک می‌کند.
انتخاب پرستار کودک بیش فعال با آسانیسم
آسانیسم پلتفرم جامع خدمات سلامت و پرستاری در منزل است که با بیش از ۴ سال حضور فعال در این حوزه، دانش متخصصین خود را در راستای خدمت‌رسانی به‌شما به کار گرفته است. چنانچه به دنبال یک مرکز حرفه‌ای برای استخدام پرستار کودک در منزل تهران هستید، آسانیسم را پیشگام این حوزه بدانید. ما از میان نیروهای متخصص خود، بهترین پرستار کودک را متناسب با نیاز و شرایط کودکتان، به شما معرفی می‌کنیم.
تأمین حس امنیت کودک، یکی از بارزترین خصیصه‌های یک پرستار است. آسانیسم ضمن احراز هویت نیروهای خود با ارزیابی عملکرد آنها در تلاش است که کودک شما را از مزایای همراهی امن پرستار کودک بهره‌مند سازد.
منبع : آرگا
