تیک عصبی در کودکان چه نشانه هایی دارد؟ چطور آن را کاهش دهیم؟

تیک عصبی انقباضات عضلانی غیر ارادی است که به شکل رفتار یا تولید صدا خیلی ناگهانی از فرد دیده می شود. اضطراب و استرس یکی از عوامل اصلی این مشکل است. تیک های عصبی ممکن است برای مدت کوتاهی طول بکشند و یا برای طولانی مدت فرد را درگیر نمایند.

مشکل تیک عصبی در کودکان

تیک به انجام دادن حرکت یا رفتار و یا ایجاد صدایی غیر ارادی می گویند که به صورت ناگهانی رخ می دهد، که حالتی تکرار شونده، سریع و بدن ریتم دارد. تیک ها اغلب به صورت گذرا بوده و بیشتر در کودکان دیده می شود و برای مدتی تمرکز کودک را کاهش می دهد. در بیشتر موارد مشکل تیک عصبی از دوران کودکی تا نوجوانی آغاز می شوند و برای آزاد کردن انرژی عصبی به کودکان کمک می کنند. در کودکان ۷ تا ۱۲ ساله بالاترین میزان تیک نشان داده شده است و تیک در پسرها بیشتر از دختر ها اتفاق می افتد. تیک عصبی ممکن است تا دوران میانسالی نیز ادامه داشته باشد.

انواع مختلف تیک در کودکان

تیک در کودکان انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

• تیک های چهره ای:

شایع ترین نوع تیک، تیک های چهره ای است که به صورت های مختلفی نمایان می شود از جمله: کشیدن ابروها، گاز گرفتن لب، پلک زدن، مکیدن انگشت و ناخن، مکیدن لب، بو کردن چیزی، در آوردن زبان از دهان، جمع کردن یا چین دادن به پیشانی، تکان دادن گوش، سکسکه کردن، کندن مو، قورت دادن آب دهان، گرفتن ژست های مختلف و صدای حیوانات را در آوردن.

• تیک های گردن و اندام ها:

این دسته تیک ها شامل مواردی مثل بالا انداختن شانه ها، خم کردن زانو و حرکات اضافی در راه رفتن، چرخش غیر ارادی در گردن، کشیدن دست به موها یا سر و صورت و سایر رفتار های آرایشی می شوند.

• تیک های صدادار:

کودکانی که تیک صوتی دارند رفتارهای صدا دار را انجام می دهند. از انواع تیک های صوتی می توان به سرفه کردن، صاف کردن گلو، بالا کشیدن بینی، فین کردن، غرغر کردن، تکرار صدای حیوانات، بد دهنی، تکرار واژه ها و پژواک کلام یعنی تکرار واژهای آخر فرد مقابل اشاره کرد.

تیک های گذرا و مزمن کودکان

تیک ها با توجه به مدت ماندگاریشان به دو دسته تقسیم می شوند: تیک های گذرا و تیک های مزمن

تیک های گذرا زمانی بین ۴ تا ۱۲ ماه به طول می انجامند و چنانچه از کودک رفتارهای تکراری کمتر از ۴ ماه سر بزند مطمئنا مشکل تیک عصبی نیست.

با پایداری رفتارهای تکراری در کودک و طولانی شدن آن بیش از یک سال تیک از نوع مزمن است. این نوع تیک ها پایدار تر بوده و انقباضات عضلانی در آن شدیدتر می شود. بیشتر کودکان ۶ تا ۱۲ سال دچار تیک مزمن می شوند. و ممکن است نشانه های آن کم یا زیاد شده و یا حتی برای مدتی از بین برود و دوباره نمایان شود.

نشانه های اولیه تیک عصبی

در حالت معمول علائم رفتاری اولیه مثل مشکات توجه، تحریک پذیری، تحمل کم در مقابل محرومیت ها قبل از شروع تیک یا همزمان با وقوع آن در کودک دیده می شود. بعلاوه تجربیات حسی مثل فشار، خارش و احساس تنش قبل از تیک اتفاق می افتد. یکی از شایع ترین تیک های اولیه چشمک زدن است که در ادامه آن تیک سر یا تیک شکلک در آوردن اتفاق خواهد افتاد. بیشتر نشانه های صوتی و پیچیده ممکن است سال ها بعد از علائم اولیه نمایان شوند. توجه والدین به این علائم و نشانه ها از پیشروی و رشد تیک جلوگیری می نماید. به همین جهت قبل از هر چیز باید والدین به دنبال علت تیک عصبی کودکشان باشند و بعد برای رفع آن دست به کار شوند.

دلایل به وجود آمدن تیک عصبی

در حات کلی مجموعه ای از عوامل محیطی و زیستی در به وجود آمدن تیک های عصبی در کودکان نقش دارند. برخی از عوامل ژنتیکی، افسردگی، وسواس، بیش فعالی، محیط پر تنش، استرس مزمن و طولانی مدت می توانند در به وجود آمدن تیک های عصبی تاثیر گذار باشند. در برخی موارد کودک بنا به تقلید از دیگران دچار عادت رفتاری یا تیک می شود. بیشتر تیک های عصبی در مواقعی پیش خواهند آمد که کودک تحت فشار عصبی باشد. به عنوان مثال بیشتر تیک ها در کودکان در زمان شروع رفتن به مدرسه و یا در فصول امتحانات دیده می شود. در برخی موارد در زمانی اتفاق خواهند افتاد که والدین از کودک انتظار بیش از توانش داشته باشند مثل نمره عالی یا موفقیت در رشته ورزشی که این موضوع باعث می شود تا فشار زیادی به کودک وارد شده و دچار استرس شود. مطمئنا در زمان هایی که کودک آرامش داشته و یا در حال انجام کار مورد علاقه اش باشد این مشکل کمتر شده یا موقتا از بین می رود.

روند بیماری و پیامدهای بعد از آن

 نشانه های تیک ممکن است در دوران کودکی کمتر یا بیشتر شود و یا ممکن است علائمی جدید جایگزین موارد قدیمی شوند. در بیشتر کودکان تیک عصبی تا دوران نوجوانی کاملا برطرف خواهد شد، ولی در کودکانی که به نوع شدید این مشکل مبتلا باشند امکان دارد به مشکلات هیجانی مثل افسردگی و کاهش اعتماد به نفس بیانجامد که بعد از آن والدین شاهد تخریب عملکرد کودشان خواهند بود و این تخریب وقتی بیشتر خواهد شد که کودک همزمان با تیک، بیماری بیش فعالی یا اختلال وسواس عملی را نیز داشته باشد.

نحوه برخورد با تیک عصبی کودکان

در مرحله اول باید مسائلی که باعث به وجود آمدن فشار روحی در کودکان می شود را شناسایی کرد زیرا اغلب تیک ها موقت بوده و زمانی اتفاق می افتند که کودک تحت فشار روانی باشد و وقتی که شرایط به حالت نرمال برگردد از بین می روند. واکنش نشان دادن بیش از حد نسبت به تیک های کودکان باعث اضطراب در کودک خواهد شد و احتمال دارد که تیک های او افزایش یابد، در زمان خستگی شدت تیک در کودکان افزایش می یابد پس در این مورد کودکان باید استراحت کافی داشته باشند و والدین در این مورد باید کمک لازم را انجام دهند، همچنین والدین برای بیشتر نشدن فشار روانی در کودکشان باید خونسردی خود را حفظ کرده و با آرامی با آن رو به رو شوند.

چه کارهای برای کاهش تیک کودک باید انجام داد؟

والدین در برخورد با تیک عصبی کودکشان باید موارد زیر را رعایت نمایند:

• هنگامی که کودک نشانه های تیک را از خود بروز می دهد، نسبت به رفتارش بی اعتنا باشید.
• بر روی حرکات کودک تمرکز نکنید و دائما به او نگویید که چرا این کار را انجام می دهد. با حساسیت کودک بر روی رفتارش تیک عصبی در او افزایش خواهد یافت.
• در زمان هایی که کودک دچار تیک نیست بیشتر به او توجه نموده و نوازشش نمایید.
• از ترساندن کودک پرهیز نمایید به عنوان مثال به او نگویید که «با انجام این کار دیگران دوستت ندارند و تو را مسخره خواهند کرد» این نوع برخورد نه تنها باعث افزایش تیک کودک شده بلکه عزت نفس او را شدیدا پایین می آورد.

• تهدید، تحقیر، مقایسه و سرزنش کودک باعث بدتر شدن اوضاع خواهد شد. برای ترک رفتار یا کار اشتباه تنبیه تاثیر گذار نبوده و باید از تشویق کودک برای تربیت کردن او استفاده کرد.
• کودکتان را از شرکت در مهمانی ها یا سایر جمع های اجتماعی محروم ننمایید زیرا بر روی مهارت های اجتماعی او تاثیر منفی خواهد گذاشت.

امنیت محیط

با کم کردن تنش های احتمالی محیطی امن برای کودک محیا کنید. محیط زندگی و خانواده کودک مستقیما بر وری به وجود آمدن یا شدیدتر شدن علائم تیم اثر گذار است. دعواهای خانوادگی و قهر با همسر در کودکان ایحاد ناامنی می نماید. از کودک به عنوان خبر چین در منزل استفاده ننمایید. برای فراهم کردن محیطی امن بهتر کردن روابط زناشویی، مهارت حل مشکل، مدیریت استرس و کنترل خشم بسیار واجب است. به کودک این اطمینان را بدهید که طی هر شرایطی دوستش داشته و او را فقط به خاطر خودش دوست دارید نه کارهای که انجام می دهد، دانستن این موارد باعث ارامش در کودک خواهد شد. همچنین مشکل کودکتان را با معلم یا مربی او در میان گذاشته و از او کمک و همکاری بخواهید.

تخلیه هیجانی

انجام سرگرمی های مورد علاقه مثل نقاشی، بازی و … در کودکان باعث بهتر شدن تیک ها خواهد شد. والدین باید همیشه فعالیت هایی مثل بازی یا برنامه های شاد را برای کودکشان فراهم کنند تا او تخلیه هیجانی بیشتری را داشته باشد. همچنین در آغوش گرفتن و نوازش کودک باعث کم شدن اضطراب در او می شود. دادن آرامش به کودک با انجام حرکات ورزشی تنفسی با گذشت زمان این مشکل را بهبود می دهد. با تغییر شیوه زندگی کمک بزرگی به کودکتان خواهید کرد.

درمان تیک عصبی

در زمان طولانی شدن تیک عصبی در کودکان، بیش از شش ماه و یا بیشتر شدن شدت آنها تا جایی که کودک نتواند کارهای روزمره خود را انجام دهد و یا ناراحت شود، درمان آن ضروری است. درمان این اختلال وابسته به شدت تیک، ناراحتی ذهنی کود، اختلالات همزمان و تاثیر تیک ها بر تحصیل و اجتماع کودک است. درمان این مشکل در ابتدا با آموزش خانواده شروع می شود. در مورد تیک های مزمن و یا تیک های گذرای شدید اول باید پزشک این موضوع را مورد بررسی قرار دهد و در نهایت بعد از نداشتن علت های جسمانی، درمان روانشناختی شروع می شود. استفاده از دارو تا حدودی می تواند این علائم را کمتر کند ولی برای درمان اصلی مشاوره روانشناسی بسیار مفید و ضروری است. روش هایی مثل تمرین متمرکز، خود بازبینی، حذف تقویت مثبت و آرام سازی در کمتر شدن استرس ها تاثیر گذار هستند.

منبع : آرگا