گاهی اوقات در زندگی والدین مسائلی به وجود می آید که راهی جز طلاق وجود ندارد. بدون تردید طلاق مسئله ای تلخ بوده که با مشکلاتی برای خانواده همراه است. هنگامی که والدین تصمیم به جدایی می گیرند، علاوه بر تخریب رابطه خود، کودکان را نیز تحت تأثیر قرار می دهند. در حقیقت اثرات طلاق بر کودک غیر قابل انکار است. به طور معمول آثار طلاق بر کودکان با نتایج متفاوتی همراه است. برخی کودکان با این اتفاق به طور منطقی و طبیعی رفتار می کنند. در حالی که برخی دیگر در مقابل چنین اتفاقی مقاومت زیادی از خود نشان می دهند. در ادامه به اثرات طلاق بر کودک می پردازیم و اقدامات مؤثر در راستای کاهش این آثار را مورد بررسی قرار می دهیم. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
جدایی و طلاق به چه معناست؟
در حقیقت زوجین هنگامی تصمیم به جدایی می گیرند که ادامه زندگی با یکدیگر را غیر ممکن می دانند. آن ها بر این باور هستند که زندگی مشترک آن ها نشاط خود را از دست داده و هنگام پایان دادن به آن می باشد. این افراد تصور می کنند با طلاق زندگی بهتری دارند و زندگی با یکدیگر سرشار از عذاب و تنش است. این افراد با آثار طلاق بر کودک آشنایی نداشته و نمی دانند که این جدایی چه آسیب هایی را به کودک وارد می سازد. به طور معمول کودکانی که درگیر جدایی والدین خود می شوند، بیشتر از دیگران در معرض آسیب های روانی قرار می گیرند.
مهم ترین اثرات طلاق بر کودک چیست؟
همان طور که می دانید جدایی والدین از یکدیگر از نظر روحی و روانی با آثار منفی بسیاری بر کودک همراه است. در این میان بسیاری از کودکان خود را مسئول این جدایی می دانند. به همین خاطر والدین باید به تحکیم روابط خود با کودکان پرداخته و توجه خود را به آن ها بیشتر کنند. به طور معمول بین جدایی و آسیب های روانی کودک ارتباط مستقیمی وجود دارد. باید پذیرفت که اثرات طلاق بر کودک بسیار نامطلوب است. بررسی ها نشان می دهد کودکانی که والدین آن ها جدا شده اند، در معرض آسیب ها و فشارهای روانی بیشتری قرار دارند.
به بیان دیگر در بررسی اغلب آسیب های اجتماعی شاهد رد پای فرزندان طلاق می باشیم. کودکان با جدایی والدین خود دچار ناامنی می شوند که این مهم سلامت اجتماعی آن ها را تحت الشعاع قرار می دهد. البته نباید فراموش کرد که گاهی جدایی به منزله خاتمه بخشیدن به برخی مشکلات است. طبق مطالعات صورت گرفته طلاق والدین با آثار منفی بر روی رفتار، اعتماد به نفس، روابط اجتماعی و تحصیل کودک همراه است. معمولا فرزندان طلاق بیشترین آمار بزهکاری، پرخاشگری و ناهنجاری اجتماعی را به خود اختصاص داده اند. در ادامه به مهم ترین آثار طلاق والدین بر کودکان اشاره خواهیم کرد:
افسردگی شدید
یکی از آثار مستقیم طلاق بر کودک، افسردگی شدید می باشد که معمولا به دنبال احساس تنهایی، اندوه و طردشدگی ایجاد می شود. افسردگی نتیجه این است که کودکان از حمایت والدین جهت مواجهه با طلاق برخوردار نمی باشند. به طور معمول فرزندان طلاق بیشترین آمار ابتلا به افسردگی را دارند. این کودکان در بسیاری موارد تهدید یا اقدام به خودکشی می کنند.
احساس خشم
احساس خشم یکی از شایع ترین احساسات در میان فرزندان طلاق است که معمولا نتیجه عدم درک این مسئله می باشد. البته گاهی کودکان سعی در پنهان کردن خشم خود دارند. این خشم زمانی شدت می یابد که طلاق دلایل موجهی نداشته باشد. در چنین شرایطی کودکان از والدین خود ناراحت شده و این ناراحتی را با خشم خود بروز می دهند.
داشتن احساس اضطراب جدایی
اغلب کودکانی که در سنین پایین شاهد جدایی والدین خود می باشند، ناراحتی خود را با گریه و وابستگی شدید نشان می دهند. در واقع اغلب کودکان خردسال و نوپا بیشترین اضطراب جدایی را تجربه می کنند. گاهی آن ها سراغ والدینی را می گیرند که مجبور به ترک او شده اند.
اختلال خواب و تغییر در الگوی تغذیه
جدایی والدین با آثار مخربی همراه است که یکی از آن ها به خواب و خوراک کودک مربوط می شود. در چنین شرایطی کودکان در سنین مختلف دچار اختلال در خواب می شوند. اغلب این کودکان شب ها استرس شدیدی را تجربه کرده و کابوس های مختلفی می بینند. در این میان نوجوانان نیز ممکن است اضافه وزن در نوجوانی را تجربه کنند.
تنهایی
اغلب فرزندان طلاق با جدایی والدین خود احساس تنهایی کرده و دلتنگ پدر و مادر خود می شوند. به طور معمول والدینی که مسئولیت فرزند را پذیرفته اند، آنقدر درگیر مشکلات خود شده که توجهی به فرزند خود ندارند. بدون تردید اثرات طلاق بر کودک در روابط او با همسالانش نیز منعکس می شود. در این میان کودکان این خلأ را در جای دیگری پر کرده و به دنبال آرامش می باشند.
احساس گناه
بسیاری از کودکان خود را مقصر جدایی والدین می دانند. در واقع تصور می کنند که حتما کاری کرده یا حرفی زده اند که چنین اتفاقی به وجود آمده است. به همین خاطر بیش از پیش احساس شرمندگی و گناه می کنند.
بلاتکلیفی و جانب یکی از والدین را گرفتن
از بدترین اثرات طلاق بر کودک، شرایطی است که والدین در حضور کودک یکدیگر را تحقیر کنند. در چنین شرایطی کودک فکر می کند که باید جانب یکی از والدین خود را بگیرد. در حالی که وضعیت بسیار دشواری است. چرا که فکر می کند پشتیبانی نکردن با طردشدگی از جانب آن ها همراه است. برخی کودکان در این شرایط از دوست داشتن والدین خود احساس پیشمانی می کنند.
تأثیر جدایی والدین بر افت تحصیلی فرزندان
اغلب فرزندان طلاق دچار افت تحصیلی شده و در برخی موارد دست به ترک تحصیل می زنند. به طور معمول سنین ۱۳ تا ۱۸ سال بیشتر در معرض افت تحصیلی قرار دارند. به همین خاطر جدایی در این سنین با بیشترین آسیب های اجتماعی و روانی همراه است.
طردشدگی
اغلب فرزندان طلاق احساسی شبیه به طردشدگی را تجربه می کنند. آن ها خود را مرکز دنیا دانسته و تمامی اتفاقات جهان را به خود مربوط می دانند.
احساس ناتوانی در کنترل اوضاع
اغلب کودکان خود را مسئول اختلافات والدین می دانند. به همین خاطر تصور می کنند می توانند کنترل اوضاع را به دست گرفته و فرزند بهتری برای والدین خود باشند. تصور کودک بر این است که می تواند کاری کند که والدینش دوباره در کنار یکدیگر زندگی کنند. زمانی که این اتفاق نمی افتد، احساس ناتوانی کرده و خود را شکست خورده تلقی می کند.
نگاهی به آثار طلاق بر کودکان از نظر روحی و روانی
توجه به اثرات طلاق بر کودک از این جهت اهمیت دارد که می تواند منشأ بروز بسیاری از مشکلات اجتماعی، رفتاری و روانی باشد. این موضوع زندگی کودک را از نظر فردی و اجتماعی تحت تأثیر قرار داده و می تواند زمینه ساز بروز انواع بیماری های روانی باشد. پرخاشگری یکی از اختلالات شایع در میان فرزندان طلاق به شمار می رود. جدایی والدین کودک را بی اراده و پریشان کرده و منجر به اختلالات عاطفی و رفتاری در او می شود. شایع ترین آثار روحی و روانی طلاق والدین بر کودکان عبارتند از:
- عصیان و پرخاشگری در نوجوانان
- اضطراب و افسردگی در کودکان
- افت تحصیلی و ترک تحصیل
- عدم اعتماد به نفس و عزت نفس پایین
- تضعیف سلامت جسمی و روانی
- تجربه حس حقارت به دلیل محرومیت از خانواده
- ابتلا به پرخوری عصبی و سوء تغذیه
- احساس سرخوردگی، درماندگی و طردشدگی
- تمایل به انواع انحرافات اجتماعی
اقدامات مؤثر در راستای کاهش آثار طلاق بر فرزندان
با وجود آگاهی کودکان از اختلافات والدین، این احتمال وجود دارد که شنیدن خبر جدایی والدین آن ها را شوکه کند. به همین خاطر بهتر است پدر و مادر دقت زیادی در این کار به خرج دهند. شنیدن خبر جدایی والدین، سخت ترین مرحله زندگی کودکان است که باید در شرایط مساعد و با آمادگی کامل انجام شود. ایام امتحانات، هنگام بیماری، عید نوروز و … به هیچ عنوان برای بیان چنین موضوعاتی مناسب نیست.
بهتر است در زمان حضور هر دوی والدین این خبر اعلام شود تا کودک زمان لازم برای مواجهه با این خبر را داشته باشد. مثلا آخر هقته که همه اعضای خانواده حضور دارند بهترین زمان برای اعلام این خبر است. هم چنین بهتر است پدر و مادر این خبر را با یکدیگر اعلام کنند. معمولا کودکان بعد از شنیدن این خبر شوکه شده و سکوت اختیار می کنند. سپس سؤالاتی در ذهن شان ایجاد می شود که به دنبال پاسخ آن می باشند. در این جا بهتر است با آرامش به سؤالات فرزند خود گوش داده و پاسخ مناسب آن را بیابید.
فرقی نمی کند که کودک شما در چه سنی و چه شرایطی قرار دارد. آن چه اهمیت دارد این است که او این حق را داشته که دلایل شما را برای جدایی از یکدیگر بداند. بهتر است یک باره این خبر را اعلام نکنید و با زبانی کودکانه با فرزند خود سخن بگویید. این اطمینان را به کودک بدهید که در هر زمانی می تواند با والدین خود صحبت کند. هم چنین می تواند سؤالات خود را مطرح کرده و منتظر پاسخ مناسب والدین خود باشد. در این شرایط بهتر است به او اطمینان دهید که دوستش دارید و برای برنامه های او حاضر به همکاری با یکدیگر می باشید.
منبع : آرگا
