کوکو پرنده ای با آواز زیبا و سوزناک می باشد که اکثرا درخت زی هستند و در نواحی قطبی معتدل و استوایی جهان زیست دارند. یکی از کارهای عجیب این پرنده تخمگذاری در آشیانه پرندگان دیگر می باشد تا جوجه هایش را پرنده صاحب آشیانه بزرگ کند. در این مطلب بیشتر با خصوصیات ظاهری و رفتاری پرنده کوکو آشنا می شوید.
آشنایی و شناخت بیشتر پرنده کوکو
پرنده کوکو به راسته کوکوسانان تعلق داشته و جزو پرندگان متوسط جثه و حیوانات کوچک جثه طبقه بندی می شود. این پرنده درخت زی بوده و در نواحی قطبی معتدل و استوایی زندگی می کند. پرنده کوکو در تابستان به اروپا و آسیا مهاجرت نموده و در زمستان به آفریقا سفر می کند. این پرنده آوازی زیبا، سوزناک و بسیار مشخص دارد و در حاشیه جنگلها، بوته زارهای غیر محصور، مناطق بی درخت و گهگاه در زمین های باز مرتفع هم مشاهده می شود. طول پرنده از ۱۵ تا ۶۳ سانتی متر متغیر بوده و وزنی حدود ۱۷-۶۳۰ گرم دارد.
کوکو بدنی تقریبا باریک و دم درازی دارد که شاهپرهای آن از وسط به کناره ها کوتاه تر شده است. منقار پرنده کلفت بوده و به سمت پایین کمی خمیدگی دارد و در پاهای کوکو دو انگشت در جلو و دو انگشت در عقب قرار دارد. پرنده کوکو به صورت تک زی و انگلی زندگی می کند و یک رفتار عجیب این پرنده تخمگذاری در آشیانه پرندگان دیگر می باشد تا پرنده صاحب آشیانه جوجه کوکو را بزرگ کند که به این کار جوجه گذاری انگلی می گویند. جوجه های پرنده کوکو به صورت نارس از تخم خارج شده و به محض خارج شدن از تخم، تخم های پرنده میزبان را از آشیانه بیرون می اندازند. به این ترتیب پرنده میزبان از او مثل جوجه خودش مراقبت و مواظبت می کند. قابل ذکر است رفتاری که جوجه کوکو انجام می دهد کاملا غریزی بوده و این عمل را از دیگر افراد گونه خود نیاموخته است.
انواع کوکوها در ایران
در ایران سه گونه از پرنده کوکو مشاهده می شود. این گونه ها شامل کوکو، کوکوی خالدار و کوکوی تاجدار می باشد. پراکنش کوکو در شمال و شمال غرب کشور بوده و کوکوی خالدار از غرب ایران تا فارس پراکنش داشته و کوکوی تاجداری در جنوب شرقی زادآوری دارد. پراکنش جهانی کوکو شامل آفریقا، اروپا و آسیا می باشد. پرنده کوکو در فصل بهار و تابستان در ایران بوده و در فصل سرد مهاجرت می کند. این پرنده در فصل زادآوری بر روی شاخه درختان شروع به آوازخوانی و تکرار کلمه کوکو می نماید. قابل ذکر است پرنده کوکو با پرنده فاخته تفاوت داشته چرا که فاخته به خانواده کبوتریان تعلق دارد و صدای پرنده کوکو سوزناک و غم انگیز است.
روش تخمگذاری عجیب کوکو
پیشتر اشاره شد که روش تولید مثل و زادآوری این پرنده بسیار عجیب و اما جالب می باشد. به این صورت که کوکوی ماده در فصل تخمگذاری به آشیانه پرنده دیگری رفته و در لانه او تخمگذاری می کند. البته به آشیانه هر پرنده ای هم برای تخمگذاری نمی روند. به طور معمول این پرنده در آشیانه پرنده کوچک و زیبای الیکایی یا دیگر پرندگان مانند سسک نقابدار، حشره خوار کوچک، چچک، سینه سرخ و پرنده خوش الحان تخمگذاری می کند. اما بیشتر دیده شده که لانه پرنده الیکایی را برای تخمگذاری انتخاب می کند.
هنگامی که کوکوی ماده تخمگذاری نمود به صورت غریزی یک یا چند تخم پرنده میزبان را از لانه بیرون می اندازد. ناگفته نماند کوکو در هر آشیانه تنها یک تخم می گذارد. پرنده میزبان روی تخم ها خوابیده تا به جوجه تبدیل شود و چنانچه جوجه کوکو زودتر به دنیا آید به صورت غریزی بقیه تخم ها را از لانه بیرون می اندازد و اگر دیرتر از بقیه تخمها به دنیا اید به خاطر جثه بزرگ و قویترش موقع غذا گرفتن از پرنده میزبان بهتر عمل می کند.
به این ترتیب با خوردن غذای زیاد قوی تر و بزرگتر شده و جوجه های ضعیف تر دیگر را با تحت فشار قرار دادن یا می کشد یا از لانه بیرون می اندازد در نتیجه خودش تنها در آشیانه باقی مانده و به رشدش ادامه می دهد. قابل ذکر است جوجه های نر و ماده همشکل هستند بجز کوکوی آسیایی که از جمله پرندگان ایران محسوب نمی شود. ضمنا حدود ۶۰ درصد کوکوها زندگی انگلی دارند و جوجه های انگل در ابتدای تولد رنگی شبیه به جوجه های پرنده میزبان دارند.
آشنایی با گونه های پرنده کوکو
پرنده کوکو دارای ۴ گونه می باشد که شامل کوکو معمولی، کوکو سیاه، کوکوی تاجدار(ابلق) و کوکوی خاردار می باشد.
۱. کوکو معمولی
اندازه این پرنده تقریبا ۳۲ سانتی متر بوده و بدنش ظریف است. بالهای تقریبا نوک تیز و دم دراز، خاکستری رنگ و در انتها گرد دارد . روی دم خالهای سفید مشاهده می شود و حاشیه انتهایی نیز سفید رنگ است. پاهای پرنده زرد رنگ بوده و کوکو نابالغ پرو بالی متغیر دارد. پرواز این پرنده مستقیم بوده و قبل از فرود بالورزی دارند. هنگام پرواز گاها با قرقی(دارای بال پهن و گرد) اشتباه گرفته می شود. کوکو در خارج از فصل زاد و ولد زندگانی تک زی دارد. صدای پرنده خیلی مشخص است و سطح پشتی و گلوی آن رنگ خاکستری مایل به آبی داشته و سطح شکمی به رنگ راهراه عرضی خاکستری می باشد. البته برخی کوکوهای ماده رنگ خرمایی داشته و به کوکوهای نابالغ قهوه ای مایل به قرمز شبیه هستند.
۲.کوکوی سیاه
کوکو سیاه اندازه ای حدود ۴۳ سانتی متر داشته و شبیه به کوکو معمولی بوده اما با منقار ضخیم، بالهای کوتاه و دم نسبتا درازی که دارد کاملا از کوکو معمولی متمایز می گردد. پرنده نر منقار زرد کمرنگ متمایل به آبی داشته و بدنی سیاه رنگ دارد. زیر تنه کوکو ماده به رنگ قهوه ای چرکی با خالهای سفید کمرنگ بوده و گلوی پرنده سفید با خطوط تیره ای و روی تنه قهوه ای تیره مایل به بلوطی است.
۳. کوکو تاجدار
کوکو تاجدار یا ابلق طولی برابر با ۳۳ سانتی متر دارد و هم اندازه کوکو معمولی بوده و از طریق پر و بال سفید و سیاه و دم سیاهی که از شاهپرهای میانی به طرف کناره ها کوتاه تر شده و کاکل تقریبا گرد با لکه های مشخص سفید روی بال که در هنگام پرواز به خوبی نمایان می باشد به راحتی شناخته خواهد شد. زیر تنه پرنده سفید و انتهای شاهپرهای ابتدایی و ثانوی بالها رنگ قهوه ای مایل به سیاه دارد. و در پرنده جوان زیر تنه سفید چرکی و روتنه به رنگ دودی بوده و کاکل کوچک می باشد. کوکو تاجدار زیرگونه نادری به رنگ سیاه داشته که روی بالهایش لکه های سفید رنگی وجود دارد.
۴. کوکو خالدار
اندازه کوکو خالدار ۳۹ سانتی متر می باشد و از طریق کاکل مشخص، دم دراز با کنارهای سفید که از شاهپرهای میانی به کناری به تدریج کوتاهتر می شود و همچنین سطح قهوه ای با لکه های سفید پشتی و سطح شکمی و طرفین سر به رنگ سفید کرمی و گلوی زرد رنگ شناخته می شود. حلقه چشمی به رنگ نارنجی روشن داشته و سر پرنده نابالغ تقریبا سیاه رنگ و بدون کاکل است و شاهپرهای اولیه بلوطی رنگ می باشد. کوکوی خالدار در فصل تولید مثل بسیار پر سر و صدا و خودنما بوده و غالبا روی پرچین ها می نشیند. از نظر رفتاری گاهی شبیه زاغی بوده و پروازی تقریبا مستقیم و پرتوان دارد.
چند نکته جالب درباره کوکوها
- پوسته تخم کوکوهای انگل به شکل غیرعادی ضخیم می باشد و موقعی که پرنده ماده تخمها را از بالا به درون آشیانه پرنده میزبان می اندازد شکسته نمی شوند.
- جوجه های کوکو با بیرون انداختن جوجه های پرنده میزبان را ضی نشده و در مواقعی تا حد مرگ آنها را نوک می زنند.
- برخی پرنده های میزبان با ساختن لانه هایی با لبه های شیبدار با کوکوها مواجه می شوند و نمی توانند براحتی جوجه ها را از لانه خارج سازند از این رو به بزرگ کردن جوجه های کوکو می پردازند.
- برخی کوکوهایی که زندگی انگلی ندارند در مواقعی تخم خود را در آشیانه افراد گونه خود یا دیگر گونه ها قرار می دهند اما با این وجود در عذارسانی به جوجه ها کمک می کنند.
- به طور معمول هر پرنده کوکو انگل یک گونه می شود و در هر آشیانه فقط یک تخم قرار می دهد. ضمنا در نواحی تحت قلمرو یک کوکو ماده ممکن است ۲۰ لانه وجود داشته باشد که کوکو تخم خود را در آنها قرار داده باشد.
- یکی از آشیانه های مورد هدف کوکو آشیانه سسک تالابی است و نکته جالب این است که کوکو مدت زیادی را صرف تماشا و انتخاب لانه سسک تالابی می کند تا از زمان روی تخم خوابیدن پرنده اطمینان حاصل کند. سپس در تایم مناسبی وارد لانه سسک می شود و یکی از تخم های سسک را بیرون انداخته و تخم خود را جایگزین می سازد. نکته جالبتر این است که کوکو این کار را در مدت ده ثانیه انجام می دهد. پس از ۱۴ روز جوجه کوکو متولد می شود که انداه ای سه برابر سسک تالابی بالغ دارد. و بعد از ۲۰-۲۱ پذیرایی سسک تالابی آماده پرواز می شود.
- اروپاییان شنیدن صدای کوکو را به عنوان پیغام آور فصل بهار می دانند. و مردم روسیه صدای کوکو را به معنی طول عمر دانسته و در اتریش تعداد صدای کوکو را به منزله تعداد روزهای مراسم ازدواج می دانند. ضمنا فرانسویان نیز اعتقاد دارند آغاز هر سالی که صدای کوکو را بیشتر بشنوید سال پرپولی خواهید داشت.
در پایان می توانید برای آشنایی با پرنده کیوی و پرنده شاهین کلیک کنید.
منبع : آرگا
