لاکتوز چیست؟ و چگونه می توانیم با عدم تحمل لاکتوز مقابله کنیم؟

افرادی که با عدم تحمل لاکتوز مواجه هستند، نسبت به دریافت این ماده در هر خوراکی واکنش نشان می دهند. یعنی نیازی نیست که این ماده را تنها از شیر یا محصولات مشابه آن دریافت کنند. بلکه هر خوراکی با این نوع قند سبب بروز مشکلات در آن ها خواهد شد. 

لاکتوز چیست؟

لاکتوز، همان قند موجود در شیر است که متاسفانه در افراد دارای مشکل حل نمی شود. با مصرف این قند فرد دچار درد شکم می شود و این مسئله به هم ریختگی معده را به دنبال خواهد داشت. دستگاه گوارش این گونه افراد دارای آنزیم لاکتاز ( آنزیم مسئول جذب قند شیر) نیست. به همین دلیل بعد از مصرف آن دچار مشکلات گوارشی می شوند.

لاکتوز، دی ساکاریدی متشکل از گالاکتوز و گلوکز است و میزان آن در شیر گاو برابر با ۸.۴ درصد می باشد. نبود این آنزیم اگر چه خیلی مهم به نظر نمی رسد اما این کربوهیدرات از عناصر مهم شیر می باشد و برای جذب کلسیم ضروری و فعالیت مهمی نیز در ساختارشناسی گوارش دارد. البته فواید کربوهیدرات مذکور به همین جا ختم نمی شود و کاربردهای صنعتی دیگری نیز دارد.

گاهی اوقات با مصرف به اندازه و کافی کلسیم، میزان ذخیره کمی از آن در بدن دیده می شود. این موضوع به دلیل عدم رژیم غذایی صحیح می باشد. یعنی برای ذخیره و نگه داشت ویتامین ها و مواد معدنی ضروری در کنار هم باید از مواد لازم برای ذخیره آن ها بهره مند شد. ضمن اینکه در مصرف آن ها میانه روی نمود تا به قدر کافی نصیب بدن شوند.

زمانی که قند شیر در برنامه و رژیم غذایی جای می گیرد، کلسیم به خوبی ذخیره می شود. پس خوردن بسیاری از لبنیات ضمن سرازیر کردن کلسیم به بدن، امکان نگه داری و ذخیره آن را نیز فراهم می کنند.

لاکتوز دریافتی بر میزان دریافت و جذب کلسیم موثر است و این موضوع به متابولیسم اسید لاکتیک بر می گردد. این متابولیسم در نتیجه عملکرد میکروارگانیسم ها در روده ایجاد می شود و از تاثیرات قند موجود در شیر می باشد. با شکل گیری متابولیسم اسید لاکتیک، امکان حل شدن نمک های کلسیم در این اسید تولید شده بیشتر می شود و جذب کلسیم بالاتر می رود.

این ماده در معده آبکافت نمی شود و نسبت به مالتوز و ساکارز توانایی هیدرولیز کمتری دارد. بخش کمی از قند شیر جذب ناحیه فوقانی روده می شود. این میزان جذب از میزان جذبی گالاکتوز و گلوکز کمتر می باشد. در نتیجه به قسمت بعد روده راه می یابد و از طریق آنزیم لاکتاز داخل سلول های اپی تلیال لایه ای به دو عنصر لاگاکتوز و گلوکز تجزیه می گردد. تشکیل و تجزیه این قندها برای فعالیت باکتری های روده مناسب و عالی می باشد.

قند شیر چه تاثیراتی بر جای می گذارد؟

خواص ملین کنندگی دارد و به نحو نامحسوسی جذب بدن می گردد. اثر ملینی آن با تولید بیشتر لاکتولوز دیده می شود. این موضوع یک درمان یبوست قلمداد می شود. حدود ۵۰ درصد از لاکتوزها را گالاکتوز تشکیل می دهد. این گالاکتوز مستقیماً در تکثیر موکوپلی‌ساکاریدهای غشای داخلی رگ ها موثر بوده و به همین خاطر در شکل دهی سریع مجدد غشای رگ ها مورد اهمیت می باشد. این مسئله گرفتگی رگ ها را به تعویق خواهد انداخت.

ضمن اینکه گالاکتوز در میزان قند خون افزایش و ایستایی ایجاد می کند و به همین خاطر از غذاهای حاوی گالاکتوز استفاده می شود. چون این گونه غذاها برای لاغری یا افزایش وزن مفید هستند و تعادل میزان قند خون در بدن را به هم نمی ریزند.

کسانی که به التهاب شدید کبد دچار هستند، می توانند از مصرف قند شیر بهره مند شوند. این ماده از کم شدن چربی کبد ممانعت می کند و از بروز سنگ صفرا پیشگیری می نماید.

شیر

مهم ترین منبع برای تامین لاکتوز، شیر گاو است. در واقع هر یک فنجان ۲۵۰ میلی لیتری شیر گاو حدود ۱۲ گرم از این ماده را دارا می باشد. شیرهای بدون قند نیز در بازار وجود دارند. افرادی که دچار عدم تحمل قند شیر هستند، باید از نمونه شیرهای بدون قند استفاده کنند. به طور کلی شیرهای گیاهی مانند شیر بادام یا شیر سویا گزینه مناسبی برای جایگزینی با قند شیر می باشند.

توجه داشته باشید که شیر گوسفند و بز نیز مانند شیر گاو دارای قند شیر است. اگر تمایل زیادی به خوردن شیر دارید، بهتر است از نمونه قرص های جویدنی دارای آنزیم لاکتاز بهره مند شوید. کسانی که قدرت تحمل دریافت لاکتوز را ندارند، می توانند آنزیم لازم برای تحمل آن را از قرص های جویدنی لاکتاز دریافت کنند.

شیرها در انواع مختلف بدون لاکتوز یا کم لاکتوز تولید می گردند. کسانی که اختلالات گوارشی نسبت به تحمل قند شیر دارند، با خوردن شیر لاکتوزدار به حالاتی شبیه نفخ، درد شکم، تهوع، تحریک شدید روده، افزایش گاز روده، اسهال و درد دچار می گردند. یعنی پس از مصرف هر نوع خوردنی که با لاکتوز تهیه شده باشد مانند بستنی، خامه و … نسبت به آن واکنش نشان می دهند.

واژه کم لاکتوز به معنای ارائه یک شیر کم چرب نیست. شیر تولیدی می تواند در عین کم چرب بودن، کم لاکتوز نیز باشد. توجه داشته باشید چربی موجود در شیر تا حد زیادی از واکنش های عدم تحمل قند شیر می کاهد. پس بهتر است شیر کم لاکتوز را در نوع پرچرب انتخاب کنید.

قند موجود در شیر احساس نمی شود و طعم شیرینش بروز نمی کند اما وقتی قند موجود در شیر توسط لاکتاز تجزیه می گردد، گلوکز از این تجزیه حاصل شده و طعم شیرین بودن شیر نمایان می شود.

البته گلوکز دریافتی از شیر نسبت به شیرهای معمولی سریع جذب شده و در راستای ذخیره انرژی قرار می گیرد. آنزیم لاکتاز از زمان تولد تا پایان ۵ سالگی در بدن فرد تولید می شود. افراد حساس به قند شیر بعد از این دوره سنی دیگر قادر به تولید لاکتاز نیستند. به همین خاطر نمی توانند شیر را هضم کنند. این موضوع بیشتر جنبه ژنتیکی دارد. البته گاهی نیز در اثر مصرف بعضی از داروها مانند آنتی بیوتیک یا آسپرین، بالا رفتن سن، تحت جراحی قرار گرفتن، باردار شدن، اسهال و عفونت گوارشی رخ می دهد. زمانی که قند موجود در شیر تجزیه نشود، مشکلات روده را به همراه خواهد داشت.

حساسیت به شیر با حساسیت به لاکتوز متفاوت است. آلرژی به شیر در ابتدای حیات رخ می دهد و حدود ۲ تا ۳ درصد نوزادان را شامل می شود. این حساسیت با مشکلات پوستی، تنفسی و گوارشی خود را نشان می دهد. استفراغ، کهیر، اسهال، نفخ، تاول پوستی و … از نشانه های این آلرژی می باشند.

این حساسیت به دلیل عکس العمل سیستم ایمنی بدن به یکی از عناصر تشکیل دهنده شیر رخ می دهد و می تواند شرایط بروز آنافیلاکسی را نیز ایجاد کند.

نشانه های عدم تحمل قند شیر

• اسهال خونی
• خستگی بدون دلیل
• درد معده
• تب مستمر
• استفراغ
• حالت تهوع

• بیرون روی بیش از ۵ روز
• درد در هنگام دفع

جالب است بدانید تمام قندها بعد از شکسته شدن به مینای دندان و کلسیم موجود در آن آسیب وارد می کنند. این در حالی است که قند لاکتوز باعث تشکیل جرم یا نابودی دندان نخواهد شد.

منبع : آرگا