هر نوجوانی در این دوران با چالش های مختلفی روبرو می شود. رویارویی با این چالش ها امری طبیعی بوده ولی مسئله مهم، نوع مدیریت آن و حل چالش مورد نظر می باشد. اگر مایلید با چالش های دوران نوجوانی و نحوه مدیریت آن ها آشنا شوید با ادامه مطلب همراه ما باشید.
چالش های دوران نوجوانی و نحوه مدیریت آن ها
همه بزرگسالان چالش های دوره نوجوانی را تجربه کرده اند. برای برخی این چالش ها با قدرت بیشتری رخ می دهد و مسائل بسیاری را به وجود می آورد. درگیر شدن با چالش های نوجوانی، امر اجتناب ناپذیری است. هر نوجوان حداقل با ۵ تا ۶ چالش اساسی در دوره نوجوانی روبرو خواهد شد.
رویارویی با چالش ها امری طبیعی بوده و مسئله مهم مدیریت کردن و حل این چالش ها است. نوع هدایت هر چالش عواقب بعد آن را به دنبال دارد. بیشتر بیماری های روانی، عدم عزت نفس، طرحواره ها و … ریشه در پاسخ اشتباه به چالش های دوران نوجوانی دارد.
نوجوانی به عنوان یکی از دوره های پرچالش زندگی هر فردی شناخته می شود. در این دوره، تغییرات روحی و جسمی مختلف و انحرافات دوران نوجوانی سبب شده نوجوان با فشارهای روحی و جسمی متعددی مواجه گردد. تغییرات هورمونی نه تنها روی بدن تاثیر می گذارد بلکه تغییرات رفتاری و روانی هم سبب تحول زندگی نوجوانان می شود.
در این دوره والدین مسئولیت زیادی بر عهده داشته تا نوجوان این مرحله را با موفقیت طی نماید. در برخی کشورها والدین به خوبی با این موقعیت آشنا بوده و برای آموزش والدین کلاس های آموزشی زیادی برگزار می شود.
از این رو والدین با روش های درست مدیریت و پشتیبانی از نوجوان آشنا هستند. با این حال هر یک از والدین بایستی به طور فردی همه تلاش خود را به کار گیرد تا با ایجاد انگیزه در نوجوانان، آن ها را در مسیر درست همراهی نماید. در این مطلب با چالش های دوران نوجوانی و نحوه مدیریت آن ها بیشتر آشنا می شوید.
تقسیم بندی مراحل نوجوانی
نوجوانی بازه زمانی است که بین کودکی و بزرگسالی بوده و از سن ۱۰-۲۵ سالگی را دوره نوجوانی تعیین کرده اند. در سن نوجوانی فرد از لحاظ جسمانی، روانی و اجتماعی تحت تاثیر قرار دارد. بلوغ جسمی، تغییرات هورمونی و رشد شناختی و عاطفی بخشی از این فرایند پیچیده می باشند.
وقتی فرد به بلوغ می رسد و وارد سن نوجوانی می شود سعی دارد از میزان وابستگی به پدر و مادر بکاهد. به عبارتی تلاش می کند مستقل شده و هویت فردی خود را شکل دهد. مراحل مختلفی نوجوانی شامل تغییرات زیر است:
۱. دوره پیش نوجوانی که بین سنین ۱۰-۱۳ سالگی است. نخستین روزهای شروع بلوغ در این سنین است و تغییرات ظاهری کم کم بروز می یابند. رشد سریع وزن و قد، جوش صورت، رشد سینه در دختران و … از این سن به بعد به تدریج شروع می شوند.
۲. دوره میان نوجوانی که از سنین ۱۴-۱۷ سالگی می باشد. تغییرات جسمی و جنسی در این دوره ادامه یافته و کامل تر می شوند. هورمون های جنسی ترشح شده و احساسات متناقض شکل می گیرند. در این مرحله نوجوان شدیدا به دنبال یافتن جایگاه اجتماعی خود می باشد.
۳. دوره پایان نوجوانی که بین سنین ۱۸-۲۵ سال می باشد. در این مرحله بلوغ جسمی و جنسی تکامل یافته و هویت فرد تثبیت می شود. در پایان ۲۵ سالگی فرد به سوی زندگی مسئولانه پیش رفته و به تدریج وارد دنیای بزرگسالی می شود.
چرا دوره نوجوانی اهمیت دارد؟
احتمالا بتوان گفت که نقطه عطف زندگی هر انسانی دوران نوجوانی می باشد. این دوره تغییرات بنیادین و اساسی را به دنبال دارد. اهمیت دوره نوجوانی را در چند مورد زیر بررسی می کنیم.
۱. نیاز به توجه
در نوجوانی، فرزندان به نیازهای خاصی احتیاج دارند که بهتر است به آن ها توجه شود. به جای این که روی نقطه ضعف نوجوان تاکید کنید بهتر است بیشتر با آن ها صحبت کرده و سعی کنید خواسته ها و نیازهای نوجوان را درک کنید. با شناختی که از فرزند دارید می توانید تصمیم گرفته که چگونه به او در این مرحله کمک کنید.
از آن جا که هر نوجوان و شرایط زندگی او متفاوت است راهکارهای مختلفی هم می تواند برای او موثر باشند. با گوش سپردن به نوجوان و ارائه فضایی برای ابراز احساسات کمک می کنید اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده و ارتباط موثرتری با شما داشته باشد.
۲. رشد جسمی و جنسی
در این مرحله تغییرات اساسی در فیزیک بدنی نوجوان روی می دهد. رشد سریع عضلات، تغییر فرم بدن از کودکانه به مرد یا زن بالغ به دلیل ترشح هورمون های جنسی که تا قبل از این سن اصلا مشاهده نشده است. این تغییرات می تواند بر عزت نفس و اعتماد به نفس نوجوان تاثیر مستقیمی داشته باشد.
۳. تکامل شناختی
رشد مغز در دوران نوجوانی بیشتر شده و بخش هایی که مربوط به توانایی شناختی هستند گسترش می یابند. کامل شدن مهارت هایی مانند تفکر انتزاعی و تصمیم گیری و حل مسئله به دلیل رشد و تکامل مغز در نوجوانی می باشد. این تغییرات سبب شده نوجوان شروع به درک پیچیدگی های بیشتری از دنیای اطرافش نموده و قدرت بررسی مسائل از زوایای مختلف را پیدا کند.
۴. استقلال و مسئولیت پذیری
کاهش حمایت و نظارت خانواده بر امور زندگی نوجوان کمک کرده وی استقلال در زندگی را کسب کند. مسئولیت پذیری از مهم ترین مهارت هایی است که در آینده شغلی، تحصیلی و حتی ازدواج فرد تاثیر مستقیم دارد.
۵. هویت یابی
در نوجوانی سوالاتی مانند من چه هدفی دارم؟چه جایگاهی در جامعه دارم و … ذهن فرد را به خود مشغول می کند. نوجوان در این سن به دنبال یافتن تصویری واضح از خود و آینده اش می باشد. این سوالات سبب می شود که فرد در مورد خود شناخت بیشتری یافته و به تدریج هویت او شکل گیرد.
دوران نوجوانی با چه چالش هایی همراه است؟
همانطور که اشاره شد مسائل بسیاری به سبب تغییرات جسمی و روحی در نوجوانی روی می دهد. اگر والدین نسبت به این مسائل آگاهی کافی نداشته باشند سبب ایجاد چالش بین شما و نوجوان می گردد. در صورتی که این چالش ها رسیدگی نشوند آسیب های روانی و گاه آسیب های جبران ناپذیر را به دنبال دارند. از جمله چالش های دوره نوجوانی عبارت است از:
تغییرات جسمی و خلقی
تغییر ناگهانی و سریع اندام ها و عضلات سبب ایجاد حس خجالت در بین نوجوانان می شود. این وضعیت ممکن است حس ناخوشایندی برای فرد ایجاد کند. مثلا رشد سینه برای دختران چالش برانگیز می شود زیرا از این به بعد باید در لباس پوشیدن روزمره تغییر ایجاد کنند و این امر اضطراب به همراه دارد.
تغییرات هورمونی که سبب بروز تمایلات جنسی در دختران و پسران می شود هم از چالش های نوجوانی می باشد. اگر ارتباط نوجوان با والدینش صحیح و در کمال آرامش نباشد وی برای کاهش استرس خود به دوستان، سرچ در اینترنت و … پناه می برد که همه این موارد به چالش بیشتر دامن می زنند.
اختلال هویتی
در نوجوانی، اختلال هویتی از چالش های اساسی است. این دوره برای نوجوان با سوالات بسیاری در مورد نقش و هدف او در جهان و آینده ای که پیش رو دارد؛ همراه است. نوجوان به دنبال معنا و هدفی در زندگی خود می باشد و در تلاش است تا به پاسخ سوالاتش برسد.
معمولا نوجوانان در این مرحله از زندگی به مطالعه و تفکر در مورد مفاهیمی مثل مرگ و نیستی، خلقت بشر و … علاقه زیادی نشان می دهند. برخی ممکن است با یافتن پاسخ سوالات خود احساس رضایت کنند و برخی در بین تردیدها گیج می شوند که ممکن است به افسردگی های روحی شدید منجر شود.
در این شرایط راهنمایی و حمایت مناسب نوجوان اهمیت زیادی دارد. می توان با اشتراک گذاری منابع مناسب، ایجاد فضای باز برای شنیدن نظرات و افکار آن ها کمک کرد تا در مسیر سالم به سمت تعیین هویت و پیدا کردن معنا و هدف زندگی هدایت شوند. می توان از مشاوران و روانشناسان نیز در این زمینه کمک گرفت.
تغییرات عاطفی و روانی
نوسانات شدید خلقی در نوجوانی از چالش های این دوره محسوب می شود. اگر والدین این نوسانات را درک نکنند ممکن است ناآگاهانه به این رابطه آسیب بزنند. نوجوان در این دوران ممکن است یک لحظه بسیار شاد باشد و لحظه ای در غمگین ترین حالت قرار گیرد.
فشارهای روانی و تغییرات زندگی ممکن است سبب افسردگی و اضطراب نوجوان گردد.
پذیرش اجتماعی
در این دوران فرد به شدت در جستجوی پذیرش و تایید از سوی همسالانش است. این نیاز به حدی است که می تواند او را تحت فشار قرار داده تا رفتارهایی بروز دهد که ممکن است ناسالم یا ناپسند باشد. گروه های دوستان در این دوران می توانند تاثیر بسیاری بر رفتار و نگرش نوجوان داشته باشند.
ترس و اضطراب
ترس و اضطراب از چالش های مهم و شایع این دوران از زندگی است. در این دوران فرد نگران آینده بوده و از عواقب و نتایج مختلفی که ممکن است برای او روی دهد می ترسد. ترس از مسئولیت های جدید در نوجوانی رایج است.
نوجوان ممکن است نسبت به دوری از خانه و خانواده، شکست در روابط عاطفی و تنها ماندن و … متاثر گردد. برای جلوگیری از این ترس ها و نگرانی ها حمایت و کمک والدین نیاز است. نوجوان نیاز دارد با حضور و راهنمایی والدین اعتماد به نفس و اطمینان به خود را پیدا کند.
حمایت عاطفی و ارتباط صمیمی با پدر و مادر به نوجوان کمک کرده با این ترس ها مقابله و نسبت به مسیر انتخابی خود با اعتماد بیشتری حرکت کند.
فشارهای تحصیلی
انتظارات زیاد برخی از والدین یا معلمان از نوجوانان سبب ایجاد فشار روانی تحصیلی می گردد. ضمنا تکالیف زیاد و آزمون های مختلف به این استرس اضافه می کند. رقابت با همکلاسی ها نیز برای برتر بودن در کلاس و مدرسه به این فشارهای روانی می افزاید.
بسیاری از نوجوانان به جلسات روانکاوی و تراپی نیاز دارند تا بتوانند با چالش های خود به صورت درست مقابله کنند. البته حمایت عاطفی والدین می تواند برای گذر از بحران نوجوانی خیلی کمک کننده باشد.
دغدغه های اقتصادی
از چالش های بزرگ دوره نوجوانی دغدغه های اقتصادی می باشد که ناشی از وضعیت اقتصادی و مالی جامعه و خانواده می باشد. در این دوران نوجوان تمایل دارد استقلال مالی یافته و در این زمینه پیشرفت کند. بسیاری از نوجوانان ایده های مختلف اقتصادی را در ذهن مطرح کرده و برخی در اوقات فراغت به کار مشغول می شوند.
این نگرانی های اقتصادی می تواند به نوجوان فشار زیادی وارد کند. با افزایش ارتباطات اجتماعی نوجوان احتمالا مجبور است از پدر و مادر بارها پول بخواهد. بنابراین نوجوان به پشتیبانی و راهنمایی مالی از سوی خانواده نیاز دارد تا بهترین تصمیم را گرفته و به تدریج استقلال مالی به دست آورد.
تعارضات و لجبازی با خانواده
اختلاف سنی که بین نوجوان و پدر و مادرش وجود دارد سبب عدم درک از شرایط و بروز اختلاف و تعارض می شود. ممکن است والدین نوجوان را با سنین خود مقایسه کنند. از سویی نوجوان به استقلال گرایش دارد و مایل است خودش برای زندگی تصمیم بگیرد. با دخالت والدین چالش ها و تعارضات شروع می شود.
هر چه نوجوان بزرگتر می شود تاثیر حرف والدین بر او کمتر می شود. به جای آن که به نظرات و خواسته های والدین احترام بگذارد ممکن است رفتارهایی از خود بروز دهد که سبب تنش در روابط فرزند و والدی می شود. حتی نوجوان ممکن است دست به رفتارهایی بزند که به روابطش با دیگران آسیب بزند.
در این مرحله نوجوان بیشتر به خودش اعتماد دارد و تمایل دارد مستقل تصمیم گیری کند.
راهکارهای بهبود روابط والدین با فرزند نوجوان خود
در این بخش راهکارهایی برای بهبود روابط خانوادگی و مدیریت چالش های دوره نوجوانی ارائه می شود:
- سعی کنید با احترام با یکدیگر صحبت کنید. ارتباط با احترام و به دور از ابراز نفرت و توهین بسیار کمک کننده است. سعی کنید با ملاطفت به نظرات نوجوان گوش داده و به دقت آن ها را پاسخ دهید.
- برای ارتباط با فرزند نوجوان خود فرصت هایی را ترتیب دهید. این می تواند شامل مشارکت در فعالیت های مورد علاقه آن ها مثل ورزش یا هنر باشد.
- سعی کنید بین خود و نوجوان مرزها و حقوقی را در ارتباطات خانوادگی تعیین کنید. این شامل احترام به حریم خصوصی و نیازمندی های هر فرد می باشد.
- سعی کنید فضای باز و آرامی را برای بیان مسائلی که برای نوجوان اهمیت دارد فراهم کنید. و به دور از بحث و جدل با یکدیگر گفتگو داشته باشید.
- همواره حمایت خود از نوجوان را مدنظر قرار دهید به ویژه در شرایط دشوار تا اعتماد و ارتباط موثر بین شما تقویت شود.
- با شناخت مراحل رشد نوجوانی و تغییرات رفتاری در این دوره می توانید نسبت به موقعیت هایی که ایجاد می شود با سازگاری بیشتری برخورد کنید.
- به نوجوان اعتماد کرده و به او احساس مسئولیت در خانواده را بدهید. این به ایجاد ارتباط سالم تر کمک می کند.
منبع : آرگا
