آنسفالیت مغز التهابی است که در اثر نوعی ویروس در سر ایجاد شده و این عارضه نادر تنها تعداد انگشت شماری را درگیر می نماید. ولی داشتن اطلاعات در مورد بیماری آنسفالیت مغزی می تواند به کنترل علائم و پیشگیری از پیشروی آن کمک شایانی نماید.
علت و درمان بیماری آنسفالیت مغزی
آنسفالیت مغزی یا التهاب بافت مغز نوعی بیماری عفونی نادر و جدی با علل احتمالی مختلف می باشد. این بیماری ممکن است تنها علائم و نشانه های خفیف آنفولانزا نظیر تب یا سردرد را به وجود آورد یا فاقد علائم خاصی باشد. در ضمن ممکن است علائم شدیدی شامل گیجی، تشنج، مشکلات حرکتی، شنوایی، بینایی و حتی کما را ایجاد نماید.
دلیل بروز هفتاد درصد بیماری آنسفالیت مغزی، ویروس ها هستند. در حقیقت التهاب مغز به علت تلاش بدن برای مبارزه با ویروس روی می دهد. به ندرت باکتری ها، کرم های انگلی و قارچ ها عامل ابتلا به این بیماری هستند. کودکان یک سال و کمتر و افراد مسن بالای ۶۵ سال حساس ترین محدوده سنی ابتلا به آنسفالیت مغزی را تشکیل می دهند.
در مواردی آنسفالیت ممکن است تهدید کننده زندگی باشد. تشخیص و درمان به هنگام این بیماری تحت نظر دکتر اهمیت زیادی دارد. زیرا پیش بینی چگونگی تاثیر آنسفالیت بر هر فردی دشوار می باشد. در لغت آنسفالیت به معنی داشتن التهاب و تورم است. از این رو وقتی از آنسفالیت مغز صحبت می شود یعنی التهابی که در اثر نوعی ویروس در سر به وجود می آید.
بیماری آنسفالیت مغز همانطور که اشاره شد بسیار نادر بوده و فقط تعداد انگشت شماری را درگیر می نماید. ولی داشتن اطلاعاتی در مورد این بیماری می تواند نقش مهمی در کنترل علائم و پیشگیری از پیشروی آن داشته باشد.
علائم بیماری
به طور کلی یک فرد مبتلا به آنسفالیت مغزی به ویژه نوع ویروسی آن؛ برخی علائم زیر را تجربه می کند:
- علائم آنفولانزا از جمله تب و سردرد
- افزایش حساست به نور
- ضعف
- سرفه
- سفتی اندام به ویژه گردن
- خواب آلودگی
در موارد جدی تر بیمار علائم زیر را نیز تجربه می کند:
- گیجی
- از دست دادن حافظه
- سردرد شدید
- تهوع و استفراغ
- مشکلات گفتاری و شنوایی
- توهم
- تشنج
- کما
از جمله علائم آنسفالیت مغزی در کودکان و نوزادان عبارت است از:
- سفتی بدن
- بروز برآمدگی در نقاط نرم جمجمه نوزاد
- تهوع و استفراغ
- تغذیه ضعیف
- عدم بیداری نوزاد برای شیر خوردن
- افزایش تحریک پذیری
- بی قراری
با توجه به این که علائم آنسفالیت مغزی مشابه آنفولانزا است، برای تشخیص بیماری حتما به پزشک مراجعه شود.
علت بروز بیماری
بر اساس مطالعات صورت گرفته در بیش از ۶۰ درصد موارد، علت دقیق این بیماری مشخص نیست. التهاب مغز می تواند به علت عفونت مستقیم مغز با ویروس، باکتری یا قارچ ایجاد گردد. در ضمن هنگامی که سیستم ایمنی بدن به عفونت قبلی پاسخ می دهد یا به اشتباه بافت مغز را مورد حمله قرار می دهد نیز ممکن است به وجود آید.
سه دسته اصلی ویروس ها سبب آنسفالیت اولیه می گردند از جمله:
- ویروس هرپس سیمپلکس و ویروس اپشتین بار
- آریوویروس که توسط پشه، کنه و دیگر حشرات منتقل می شوند.
- ویروس های دوره کودکی مانند سرخک و اوریون
آنسفالیت ثانویه اغلب نوعی عفونت ویروسی است. معمولا علائم چندین روز و هفته بعد از عفونت اولیه نمایان می شود. در این وضعیت سیستم ایمنی بدن فرد با سلول های سالم مغز به عنوان موجودات خارجی مقابله و به آن ها حمله می کند. هنوز مشخص نشده چرا سیستم ایمنی این طور عمل می کند.
پزشکان عقیده دارند التهاب بافت مغز در اثر ضربه یا التهاب بافت مغز از عمل نوعی آنسفالیت مغز محسوب می شود. جالب است بدانید که بعد از آغاز همه گیری ویروس کرونا پزشکان با عارضه آنسفالیت مغزی کرونا روبرو شدند. از نظر آن ها بین آنسفالیت مغز و کرونا ارتباط وجود داشته و ویروس جدید کرونا می تواند موجب التهاب مغز گردد.
قابل ذکر است انواع آنسفالیت دارای علت مختلفی برای بروز هستند. به طور مثال آنسفالیت ژاپنی و اسب شرقی توسط نیش پشه گسترش می یابد. آنسفالیت منتقله از کنه توسط کنه های عفونی منتشر می شود.
گروه های در معرض خطر بیماری
هر جند احتمال بروز آنسفالیت مغزی برای هر فردی وجود دارد ولی در گروه های زیر با خطر بروز بیشتری همراه است:
- نوزادان و خردسالان
- افراد مسن
- افراد با سیستم ایمنی ضعیف
- زندگی در مناطق با حضور پشه و کنه فراوان
عوارض آنسفالیت مغزی
اشخاص مسن و افرادی که تحت درمان فوری آنسفالیت مغز قرار ندارند در معرض خطر بیشتر برای بروز عوارض زیر می باشند:
- از دست دادن حافظه
- تغییرات رفتاری نظیر نوسانات خلقی، عصبانیت، ناامیدی و اضطراب
- صرع
- آفازی
پیشگیری از بیماری
از جمله موثرترین راه ها برای کاهش خطر ابتلا به آنسفالیت مغزی تزریق واکسن های اوریون، سرخک و سرخجه است. در نواحی که شیوع کنه و پشه حامل ویروس عامل این بیماری بالا است، افراد بایستی اقداماتی برای کاهش خطر گزش در نظر بگیرند. امروزه مواد دافع پشه به شکل اسپری موجود هستند. ضمنا در کودکان زیر ۲ سال اجازه استفاده از مواد دافع حشرات وجود ندارد.
جهت کمک به جلوگیری از انتشار ویروس ها و باکتری ها بهداشت مناسب و شستشوی منظم دست صورت گیرد. اگر در معرض فرد مبتلا به آنسفالیت باکتریایی نظیر مننگو آنسفالیت قرار دارید، با پزشک تماس بگیرید. ممکن است به یک دوره مصرف آنتی بیوتیک برای پیشگیری از ابتلا به آنسفالیت مغز نیاز باشد.
تشخیص و درمان آنسفالیت مغزی
پزشک پس از معاینه و بررسی سابقه پزشکی فرد مبتلا، ممکن است آزمایشات زیر را برای تشخیص آنسفالیت تجویز نماید
- سیی تی اسکن: این امر ممکن است در تشخیص تغییرات ساختار مغز مفید باشد. همچنین می‌تواند دلیل دیگر مانند سکته مغزی، تومور یا آنوریسم را رد کند. با این حال، تشخیص التهاب بافت مغز از طریق ام آر ای بهترین گزینه ممکن است. چرا که پزشک می تواند از آن برای شناسایی تغییرات کلاسیک مغزی که نشان دهنده این بیماری بوده استفاده نماید.
- نوار مغزی: نوار مغزی که فعالیت الکتریکی مغز را کنترل می نماید، ممکن است وجود امواج خاصی را در افراد مبتلا به آنسفالیت در یک یا هر دو لوب تمپورال نشان بدهد.
- پونکسیون کمری: در این روش توسط ایجاد یک سوراخ در کمر، نمونه ای از مایع مغزی نخاعی ستون فقرات گرفته شده و اگر سطوح پروتئین و گلبول‌های سفید خون بالاتر از حد انتظار بود، احتمال ابتلا به آنسفالیت مغز هست.
همچنین اگر پزشک مشکوک به آنسفالیت ویروسی باشد، احتمال دارد آزمایش خون را هم تجویز نماید.
در مورد درمان آنسفالیت مغز باید گفت اصولا شیوه درمانی به علل زمینه ای و کاهش علائم بستگی دارد. هر چند شدت علائم جسمانی با مراقبت های بیمارستانی و دارویی کاسته می شود ولی اثرات و عوارض آن ها بر عملکرد مغز ممکن است باقی مانده و بر زندگی روزمره تاثیر بگذارد. از روش های درمانی برای این بیماری عبارت است از:
- ممکن است پزشک تزریق استروئید را برای کاهش التهاب مغز توصیه نماید.
- داروهای ضد ویروسی در آنسفالیت ویروسی می توانند علت اصلی بیماری را درمان نمایند.
- در آنسفالیت قارچی داروهای ضد قارچی کمک کننده هستند.
- اگر آنسفالیت سبب بروز تشنج شده از داروهای ضد تشنج استفاده می شود.
- اگر پزشک تشخیص دهد که ضربه شدید مغزی یا تومور سبب آنسفالیت شده احتمال دارد جراحی انجام دهد.
- ایمنی درمانی
- پلاسما فرزیس
به این ترتیب درمان آنسفالیت معزی به میزان پیشرفت و شدت عارضه بستگی دارد. هنگامی که به صورت خفیف بروز نماید مراقبت های حمایتی و استراحت کافی است در ضمن نوشیدن مایعات فراوان هم به بهبود علائم بیماری کمک می کند. استفاده از داروهایی مانند ایبوپروفن، استامینوفن و ناپروکسن نیز می تواند سردرد و تب ناشی از آنسفالیت را بکاهد.
توصیه می شود اگر فردی علائم بیماری مذکور را داشت سریعا به پزشک مراجعه شود و مراقب علائم زیر باشید:
- بیهوشی
- تشنج
- تغییرات رفتاری
- از دست دادن بینایی
همچنین پیشنهاد می شود در صورت تمایل برای آشنایی با علت و علائم بیماری مه مغزی و گرفتگی رگ های مغزی روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
