تاثیرات منفی و مثبت سخت گرفتن به کودکان

علائم و آثار سخت گرفتن به کوکان

و آنچه کار تربیت را به امری خطیر و دشوار تبدیل کرده این ظرافت های تربیتی یعنی سخت گیری در عین انعطاف پذیری و مهربانی در عین جدیت است. احتمالا برای بیشتر والدین این موضوع جای سوال باشد که سخت گرفتن به کودکان تا چه اندازه مجاز بوده و چطور می توان در عین سخت گیری منعطف هم ظاهر شد.

هر یک از افراد شیوه های تربیتی خاص خود را دارند. بعضی از والدین هم در تربیت کودک خود قوانین خاصی را در نظر نمی گیرند و بیشتر ترجیح می دهند تربیت کودک بدون سختگیری صورت گیرد. برخلاف این حالت برخی والدین نسبت به کودک یا کودکان خود قوانین سخت گیرانه ای داشته و به فرزند خود فشار زیادی را تحمیل می کنند.

اگر نگران این موضوع هستید که نسبت به فرزند خود بیش از حد سختگیری دارید با ادامه این مطلب همراه باشید تا علائم سخت گرفتن به کودکان را در خود بیابید و ضمنا بدانید سخت گیری بیش از حد چه آثاری را برای فرزندان به دنبال خواهد داشت.

علائم نشان دهنده سخت گیر بودن والدین

این که سخت گیری برای چه صورت می گیرد و چگونه باید انجام شود باید اشاره کرد در حقیقت والدین نباید به دنبال مرز مشخص و معینی برای سخت گیری باشند و متصور شوند که عدول از آن موجب افراط است. سخت گیری می تواند مثبت یا منفی بوده و این والدین هستند که باید با آگاهی و هوشیاری کامل نسبت به رفتارهای کودک و ابراز واکنش های صحیح و به موقع مرزها را رعایت نمایند.

قابل ذکر است برخی والدین سخت گرفتن به کودکان را با پذیرش قوانین و مقررات اشتباه می گیرند. در حالی که کودک باید نسبت به انجام برخی قوانین آگاه باشد و اجرای آن را لازم تلقی کند. جدیت در مورد اجرای این قانون ها سختگیری نیست. به طور مثال در خانواده ای این که همه اعضای آن باید ساعت ۹ شب در منزل باشند یک قانون است.

این قانون را باید همه اعضای خانواده پذیرفته و اجرا نمایند. جدیت در این مورد باید در بیان و اجرای دقیق عمل نشان داده شود. بالطبع فردی که این قانون را زیر پا بگذارد باید نسبت به آن پاسخگو باشد و به وی تذکر داده شود که این کار را تکرار نکند. یا مثالی دیگر این که نباید در منزل آشغال ریخته شود یک قانون لازم الاجرا بوده و کودک باید فرا بگیرد که تحت هر شرایطی این قانون را فراموش نکند.

البته وقتی که والدین بایدها و نبایدها را به کوک خود آموزش می دهند و از او می خواهند که اجرای آن را فراموش نکند طبیعی است که خودشان هم به عنوان یک الگو باید عمل کننده قوانین باشند.

حال اگر نگران هستید که مبادا شرایط برای فرزند شما بیش از اندازه دشوار است یا نگران هستید که انتظارات زیادی از کودک خود دارید باید به این موضوع توجه کنید که اگر مواردی که در ادامه به آن ها اشاره می شود در فرآیند تربیتی کودک شما روی می دهد نشان می دهد که بیش از حد به آن ها سخت گیری نموده اید و ضروری است که در روند تربیتی خود تجدید نظر نمایید.

۱. دروغ گفتن مکرر کودک

هر چند طبیعی است که برخی مواقع کودکان حقیقت را زیر پا گذاشته و دروغ بگویند. ولی مطالعات گوناگون نشان داده که ترفندهای انضباطی سختگیرانه موجب خواهد شد که کودک تا حدودی با دروغ آشنا شده و بیشتر از سایرین دروغ بگوید. اگر شما بسیار سختگیر باشید احتمالا کودک شما برای رهایی از مجازت شدن توسط شما، بارها و بارها به این کار می پردازد.

۲. کم تحمل بودن

از آنجا که باید هر پدر و مادری قوانین روشن و آشکاری برای تربیت کوک خود داشته باشد ولی باید به این موضوع هم دقت کند که در مواردی استثناهایی هم وجود دارد.

این که همواره مقتدرانه بر روی یک یک قوانین خود پافشاری نموده و انتظار داشته که فرزند شما همیشه از آن ها پیروی کند، تصور چندان درست و سالمی نبوده و لازم است در مواقعی صبور بوده و تخطی از قوانین توسط کودک را تحمل کرد. شاید قوانین شما به تغییر نیاز دارد.نخستین نکته در تربیت کودکان قطعا صبوری و بالا بردن آستانه تحمل است.

۳. کم بودن تایم فراغت و تفریح کودک

سخت گرفتن به کودکان در مواردی توسط والدین چنان جدی صورت می گیرد که آنقدر فرزند را دچار اجرای قوانین ریز و درشت نموده که فرصت کمی را برای فراغت و تفریح دارد. اگر می بینید که کودک شما کمتر بازی انجام می دهد یا امور کودکانه را کمتر از دیگران اجرا می کند احتمالا نسبت به او بیش از حد سخت گیر بوده اید. کودکان باید آزادی هایی داشته باشند که وقت فراغت کافی یکی از ابتدایی ترین حق آن ها است.

۴. محدودیت بیشتر کودک شما نسبت به سایر کودکان

هر چند قوانین متفاوت تربیتی و انضباطی از سوی والدین وجود دارد ولی اگر همواره سختگیرترین پدر و مادر در میان دیگر پدر و مادرها هستید نشان می دهد که از کوک خود انتظاراتی بیشتر از حد طبیعی دارید.

۵. عدم تحمل قوانین دیگران

پدر و مادر سخت گیر غالبا این که فرد دیگری مانند مادربزرگ، معلم در تربیت کودک نقش داشته باشند را تحمل نمی کنند و این والدین قوانین دیگران را ارزشمند ندانسته و تصور می کنند که فقط خودشان راه و رسم تربیت فرزند را می دانند. ولی باید اشاره کرد که کودک در آینده باید وارد جامعه شده و با بزرگسالانی در تماس باشد که تحت قوانین مختلف و انواع ترفندهای انضباطی متفاوت بزرگ شده اند.

۶. عدم تحمل کارهای بچه گانه

شما صبر و تحمل کارهای بچه گانه را نداشته و در برابر رفتارها و بازی هایی که کودک شما انجام می دهد تصور بی معنایی دارید. اکثر بچه عاشق بازی و شوخی های بسیار ساده و گاهی بی معنی هستند و اگر تحمل دیدن چنین صحنه هایی را نداشته و احتمالا کودک را از انجام آن منع می کنید نشان می دهد که سخت گیر هستید.

۷. وضع فهرست بلند بالایی از قوانین برای کودک

قوانین تربیتی خوب بوده ولی اکثرشان می توانند مضر باشند. قوانین ساده ای را در نظر بگیرید و مهمترین ها را به خاطر بسپارید. می توانید قوانین زیادی وضع کنید ولی دقت داشته باشید که امکان پیاده سازی همه قوانین وجود نداشته و اگر برای کودک خود قوانین زیادی را در نظر گرفته اید نشان می دهد سختگیر هستید. سعی کنید بر قوانین مهمی که برای تربیت کودک الزامی است تمرکز کنید نه این که فهرست بلند بالایی از قانون های مختلف را وضع کنید.

۸. سرزنش و غر زدن بیش از حد

سرزنش و غر زدن به کودک سبب می شود وی مسئولیت کارها و رفتار خود را برعهده نگیرد. اگر با انجام هر کار کوچکی مانند غذا خوردن، نوشتن تکالیف و … مدام بچه خود را مورد سرزنش قرار می دهید باید بدانید که شیوه تربیتی اشتباهی را در پیش گرفته اید و باید در این رفتار تجدید نظر کنید.

۹. اجازه ریسک ندادن به کودک

یکی دیگر از علائم سخت گرفتن والدین به کودکان این است که به فرزند خود اجازه ریسک نمی دهند. پدر و مادر سخت گیر به کودک خود اجازه نداده به طور طبیعی ریسک کرده و عواقب کار خود را مشاهده کند. باید به این نکته توجه کرد که او هم انسان بوده و حق آزمون و خطا دارد.

کودک باید با عواقب و پیامدهای کارهایی که انجام می دهد یا تصمیماتی که می گیرد مواجه شود. اگر والدین مانع از روبرویی فرزند خود با پیامدهای طبیعی شوند احتمالا نسبت به فرزند سخت می گیرند. البته این گفته بدین معنا نیست که وی را مراقبت نکرد و در مواجه با امور او را رها نمود.

۱۰. مدام دستور دادن

اگر به طور مدام به کودک خود دستور می دهید که کارهایی مانند نزدن قاشق به دندان، درست راه رفتن، ساکت نشستن و … را هر گاه که شما صلاح بدانید انجام دهید باید بدانید که این رفتارها موجب می شود فرزند از شما دوری کند.

۱۱. محدود کردن انتخاب های کودک

از دیگر موارد سخت گرفتن به کودکان این است که به او حق انتخاب نداده و یا انتخاب های کودک را محدود می کنید. به طور مثال هنگام رفتن به مهمانی، از میان لباس ها بدون این که به کودک اجازه انتخاب بدهید وی را مجبور به پوشیدن لباسی می کنید که مدنظر خودتان است. رفتارهای این چنینی نشان از سختگیر بودن دارد. کودک حق انتخاب داشته و به او گزینه های بیشتری برای انتخاب کردن بدهید.

 ۱۲. عدم توجه به تلاش کودک و تمرکز روی نتیجه نهایی

پدر و مادر سخت گیر معمولا کارهای فرزندان خود را تحسین نمی کنند و به جای توجه به تلاش و ستایش او فقط به نتیجه نهایی متمرکز می شوند. اگر نتیجه دلخواه آن ها باشد که راضی شده و اگر چنین نباشد به تلاش کودک هیچ توجهی نمی کنند. به طور مثال اگر فرزند تنها با گرفتن نمره ۲۰ تشویق می شود ممکن است تصور کند که دوست داشتن و تحسین شدن از سوی شما مشروط به گرفتن نمره بالا و همیشه بهترین بودن است.

۱۳. تنبیه غیر منطقی و ظالمانه

تنبیه مناسب بخشی از فرایند تربیت کودک می باشد ولی والدین سختگیر معمولا تنبیهاتی غیرمنطقی و ظالمانه برای فرزند خود در نظر می گیرند. به طور مثال برای مرتب کردن اتاق به کودک بگویند« اگر همه وسایل خود را تا به ساعت دیگه جمع نکنی آن ها را بیرون میریزم».

آثار سخت گرفتن به کودکان

۱. کاهش عزت نفس: والدین سختگیر برای نظر فرزندان خود ارزشی قائل نبوده و مدام وی را مورد سرزنش قرار می دهند که این موضوع سبب کاهش عزت نفس در کودک و تردید در تصمیم گیری ها می شود.

۲. منفعل شدن: از آنجا که والدین سخت گیر همواره زندگی کودک خود را کنترل می کنند سبب منفعل شدن کودک در زندگی شده و حتی در بزرگ سالی نیز قادر به کنترل زندگی خود نخواهد بود.

۳. نداشتن استقلال فکری: کودکانی که در شرایط سختگیرانه ای رشد می کنند به خاطر قرار داشتن در معرض توصیه ها و دستورالعمل های مکرر والدین فاقد تفکر مستقل بوده و هرگز برای تصمیم گیری به غرایز خود اهمیت نمی دهند.

۴. ترس از کسب تجربه: سختگیری والدین سبب می شود کودکان از هر گونه شکست و اشتباهی هراس داشته باشند و از کسب تجربه ای جدید اجتناب کنند.

۵. مخفی کردن احساسات: کودکانی که توسط پدر و مادر سختگیر تربیت شده اند در طی زمان می آموزند که احساسات و عواطف خود را مخفی نموده زیرا ترس دارند که ابراز احساسات مورد قبول واقع نشود.

۶. استرس همیشگی: کودکانی که با این شرایط زندگی می کنند همواره دچار استرس هستند چرا که باید در برابر والدین مطیع و محتاط باشند. به عبارتی باید همواره مراقب باشند که چه می گویند، انجام می دهند و فکر می کنند.

آثار مثبت سخت گیری

هر چند سخت گرفتن به کودکان رشد روانی آن ها را مختل می کند ولی اعمال قوانین منطقی و معقولانه همراه با حمایت عاطفی سالم از جهاتی برای کودکان مفید خواهد بود.

۱. بالا رفتن عملکرد تحصیلی: سختگیری معقولانه والدین فرزندان را به سخت کوشی و عملکرد بهتر در محیط تحصیل و یافت شغل مناسب سوق می دهد.

۲. خویشتن داری بیشتر: سختگیری سبب می شود فرزند از حد و مرزهای خاصی پیروی کرده و وارد شرایط خطرساز نشود. کودک یاد می گیرد بر رفتار خود کنترل بهتری داشته باشد.

۳. تقویت اعتماد به نفس: اگر سختگیری طوری باشد که والدین کودک را به سمت پیشرفت و کار سوق دهد کودک یاد می گیرد چطور با شرایط دشوار کنار آمده و این امر در موفقیت و تقویت اعتماد به نفس کودکان موثر است.