از آنجا که اگر رفتار پرخاشگرانه و عصبی کودک در سنین پایین درمان نشود، احتمال بروز مشکلاتی در آینده را به دنبال دارد. با این مطلب همراه باشید تا هم با دلایل این نوع رفتار آشنا شوید و هم برخی اصول تربیت کودک عصبی و راهکارهای موثر در این زمینه را فرابگیرید.
آشنایی با برخی اصول و راهکارهای موثر در تربیت کودک عصبی
والدینی که کودک عصبی دارند از رفتار پرخاشگرانه فرزند خود شاکی بوده و عنوان می کنند که دیگر نمی دانند چطور با کودک خود رفتار نمایند. نخستین واکنشی که به رفتار فرزند پرخاشگر خود نشان می دهند تا وی را آرام کند این است که سریعا خواسته او را اجرا می کنند تا کودک بیشتر از این پرخاشگری نکند.
ولی تنها نتیجه ای که از این عمل در طول زمان حاصل خواهد شد، پرخاشگری و عصبیت بیشتر کودک است. در نهایت والدین و اطرافیان از این که نمی دانند چه رفتاری با کودک عصبی خود داشته باشند درمانده می شوند. تربیت کودک عصبی و طرز رفتار با او دارای نکاتی است که در ادامه به تفصیل به آن می پردازیم.
اگر رفتارهای پرخاشگر فرزند در کودکی درمان نشود ممکن است در آینده با مشکلاتی مواجه شود. از این رو بهتر است رفتارهای عصبی کودک تحت نظر پزشک و مربیان درمان شود. کودک عصبی رفتارهای پرخاشگرانه ای برای اجرای خواسته های خود دارد. پدر و مادر به عنوان نزدیک ترین افراد به کودک باید بدانند که تربیت کودک عصبی و طرز برخورد با رفتارهای پرخاشگرانه نیاز به صبر و حوصله زیادی داشته و در این راستا راهکارهایی را هم باید به کار ببندند.
این والدین هستند که به کودک آموزش می دهند در هر لحظه از زندگی چطور رفتار کند. پدر و مادر با انجام رفتار درست، تربیت مناسب ، طرح قوانین و … به کودک کمک می کنند که نه تنها وظایف خود را بداند بلکه در آینده با دیگران چطور رفتار کند. مشکلات رفتاری کودکان قابل حل و درمان شدن است به شرطی که پدر و مادر صبوری باشید.
شدت بدخلقی در هر کودکی می تواند از شکایت کردن، غر زدن، جیغ زدن تا گریه کردن، دست و پا و لگد زدن و … متفاوت باشد. این چنین رفتارهایی بیشتر در کودکانی که در سنین ۱-۴ سالگی قرار دارند، دیده می شود. کودک برخلاف بزرگترها حس کنترل نداشته از این رو به خاطر عدم توانایی در رسیدن به خواسته هایش دچار سرخوردگی شده و رفتارهای مختلفی نشان می دهد.
نشانه های کودک عصبی
همانطور که اشاره شد کودک از سن ۱-۴ سالگی ممکن است از خود رفتار پرخاشگرانه ای نشان دهد و خواسته هایش را با عصبانیت و به طور غیرمعمولی بیان کند. در این دوران ممکن است بعضا حتی با همسالان خود دچار اختلاف و دعوا و حتی برخوردهای فیزیکی هم بشود. از خوردن غذا امتناع کرده، لوازم را پرت می کند و ساعات خواب نامنظمی دارد.
ولی نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که باید این چنین رفتارهایی در کودک مداومت داشته باشد تا کودک را عصبی و پرخاشگر تلقی کرد. اگر گاهی اوقات یا به ندرت چنین رفتارهایی از خود بروز می دهد نمی توان برچسب عصبی به کودک زد. ولی این دلیل نمی شود که با کودک برخورد نداشته باشید، بلکه می توانید با شیوه ها و راهکارهایی که در ادامه بیان می شود او را کنترل کرده تا این سن را به خوبی سپری کند.
دلایل پرخاشگری کودک
در تربیت کودک عصبی ابتدا باید بدانید که چه عواملی سبب بروز رفتار پرخاشگرانه او شده است. عوامل مختلفی در به وجود آمدن رفتارهای عصبی و پرخاشگر در کودک دخالت دارند. که این عوامل در میان دختران و پسران الگوهای متفاوتی دارد. اگر چنین رفتارهای پرخاشگرانه ای در کودکی درمان نشود در آینده با مشکلاتی مانند طلاق، ابتلا به بیماری های مختلف، تحصیلات پایین و … روبرو می شود.
حال سوال اینجاست که چرا کودک رفتار عصبی و پرخاشگر دارد؟ همانطور که اشاره شد دلایل مختلفی عامل بروز این رفتار است مثلا گرسنگی؛ عدم توجه ، عدم اطمینان و حس امنیت برخی از این موارد هستند. اغلب کودکان هنگامی پرخاشگر می شوند که تسلیم خواسته های آن ها نمی شوید. این خواسته ممکن است هر چیزی باشد از یک اسباب بازی خاص گرفته تا دیگر خواسته های غیر منطقی. از جمله دلایل پرخاشگری کودک می توان به موارد زیر اشاره کرد.
-
ناکامی:
نرسیدن به خواسته ها و به نوعی ناکامی یکی از عوامل بروز رفتار پرخاشگرانه می باشد. با کودک حرف زده و تلاش کنید علت بدخلقی او را بفهمید. با فهمیدن علت بهتر می توانید به آرامش کودک خود کمک کنید.
-
استرس مادر:
استرس و عفونت های ویروسی در حین بارداری مادر نیز می توانند عامل پرخاشگری فرزند در آینده باشند. اگر در دوران بارداری مادر مرتبا دچار اضطراب و استرس باشد در نتیجه بر روی جنین هم تاثیر گذاشته و فرزندی که به دنیا می آید عصبی و پرخاشگر می شود. از این رو در حین بارداری بیشتر مراقب باشید تا در آینده پشیمان نشوید.
دختران نسبت به پسران بیشتر در معرض رفتارهای پرخاشگرانه می باشند از این رو در تربیت کودک عصبی به این مورد توجه داشته باشید و اگر فرزند بیش از حد رفتارهای پرخاشگرانه و عصبی از خود نشان می دهد بهتر است از یک مشاوره یا پزشک در این زمینه راهنمایی بخواهید.
-
گرسنگی:
یکی از نیازهای مادی هر انسانی تغذیه و رفع گرسنگی می باشد. کودکان به خاطر فعالیت جسمی و ذهنی زیادی که دارند در این سنین؛ ساعات گرسنگی متفاوتی با دیگران دارند. بسیاری از رفتارهای عصبی کودک ممکن است به خاطر گرسنگی او باشد که قادر به بیان آن نیست.
بعضا کودکانی هستند که ضعف ناشی از گرسنگی را دل درد تلقی کرده و شروع به بهانه گیری ، پرخاشگری و گریه می کنند. از این رو یکی از مواردی که در تربیت کودک عصبی باید به آن توجه کرد گرسنه بودن او است. البته پرخاشگری به خاطر گرسنگی در همه کودکان وجود دارد و نمی توان این عامل را به همه تعمیم داد و هر کودکی با این نشانه را در دسته کودکان عصبی قرار داد.
-
ناامنی:
روانشناسان معتقدند که نباید والدین جهت کنترل رفتار کودک او را مورد سرزنش، تحقیر و تنبیه بدنی قرار دهند چرا که ممکن است واکنش کودک به این نوع رفتارها ، خشونت و پرخاشگری باشد. محققین این حوزه بر این باورند که کودک در سال های اولیه زندگی خود پیش از مدرسه رفتن والدین را مطمئن ترین افراد زندگی خود می داند.
ولی اگر پدر و مادر به خاطر عدم آگاهی مرتبا کودک را مورد سرزنش و تنبیه قرار دهند ، او دچار حس حقارت و ناامنی شده و این موضوع نه تنها زمینه ساز بروز مشکلات روحی می شود بلکه اختلالات جسمی را هم به دنبال دارد. برخی پیامدهای ناشی از حس حقارت و ناامنی به عقیده کارشناسان حوزه کودک بی اشتهایی، پرخوری ناشی از هیجان منفی، ترس، اختلال خواب و حتی شب ادراری است.
الگوبرداری از والدین:
در تحقیقات صورت گرفته مشخص شده یادگیری کودک از پیش از تولد شروع شده و پس از تولد با اوج می رسد. محیطی که کودک در آن رشد می کند بالاترین تاثیر را خواهد داشت. کودک نخستین افرادی که مشاهده می کند پدر و مادر است.
به این ترتیب رفتارهای خشن و فریادهایی والدین بر سر کودک می تواند عاملی برای پرخاشگری او باشد. از سویی ممکن است والدین با کودک برخورد آرامی داشته باشند ولی با یکدیگر در تخاصم باشند این رفتارهای متخاصم به یکدیگر نیز بر روی کودک تاثیر گذاشته و به عنوان آموزه هایی از سوی والدین دریافت می کند.
در حقیقت کودک از شیوه رفتاری والدین با خودش برای رفتار با دیگران استفاده می کند. ضمنا این کودکان در رفتارهای اجتماعی هم از خشونت استفاده نموده تا دیگران را کنترل کنند. کودکی که مرتب مورد تنبیه و خشم پدر و مادر قرار می گیرد تصور می کند که بهترین راه حل برای رسیدن به اهدافش خشونت است.
البته در تربیت کودک عصبی باید اشاره کرد که والدینی که محبت همراه با قاطعیت را جایگزین رفتار خشونت آمیز می کنند به مراتب کودکانی آرام تر و با ثبات رفتاری بهتر به جامعه تحویل می دهند.
-
مادران ناراضی:
محققین دریافته اند کودکانی که دارای مادرانی ناراضی و فاقد آرامش کافی هستند، بیشتر دچار استرس بوده و از این رو هورمون استرس بیشتری در بدن آن ها ترشح می شود. به این ترتیب محققین توصیه می کنند که این گروه از کودکان ساعات بیشتری را در مهد کودک بگذرانند.
بررسی های صورت گرفته روی طیف وسیعی از کودکان ۳-۴ ساله نشان داد کودکانی که مادرانشان طی ۶ ماه اخیر از لحاظ شغلی در معرض مشکلات بیشتری بوده در وضعیتی قرار می گیرند که میزان هورمون استرس در بدن ها طی ساعات عصر به دو برابر صبح می رسد. حتی مشخص شد مادرانی که از استرس و نارضایتی خود سخن نمی گویند این استرس را با حرکات یا لحن صدا به فرزند منتقل می کنند.
اصول و راهکارهای تربیتی کودک عصبی
در ادامه به برخی راهکارهایی که در تربیت کودکان عصبی و پرخاشگر می تواند موثر واقع شود اشاره می گردد.
پرهیز ار گفتن عبارت هایی همچون بس کن، این کار رو انجام نده
این کار یکی از بهترین راهکارها در جلوگیری از بروز تندخویی در کودکان می باشد. هر چند احتمالا دشوار است ولی وقتی صحبت از کنترل تندخویی فرزند به میان می آید اساسی ترین قانونی که در این حوزه به شما مهارت می دهد همین شیوه است. ضرورتی ندارد به هر چیزی بله گفته و جواب مثبت بدهید ولی تلاش کنید واژه های منفی که ممکن است کودک با شنیدن آن ها حس شکست پیدا کند و تسلیم ناتوانی اش گردد را به کار نبرید.
دقت کنید که وقتی کودک جنجالی را به پا کرده به جای مقابله با او سعی کنید با ملاطفت و ملایمت و البته قاطعیت او را به آرامش دعوت کنید و مثلا به او به جای جمله نه نمی خواهم تو این کار را انجام بدهی از این عبارت استفاده کنید: دوست دارم این کار را به خاطر مامان انجام بدهی.
برقراری ارتباط چشمی
در این مرحله مهم است تا مقابل چشمان کودک قرار بگیرید و خود را خم کنید. اکثر محققان معتقدند که افرادی که با دیگران ارتباط چشمی داشته باشند تاثیر بیشتری روی آن ها می گذارند. این دقیقا همان چیزی است که می خواهید در ارتباط با تربیت کودک عصبی خود از آن استفاده کنید.
از عادت های مانند فریاد یا دستور دادن، داد زدن از اتاقی دیگر برای جلب توجه کودک پرهیز کنید و به جای آن خم شده تا هم قد کودک شوید، سپس به چشمان او نگاه کرده و با متانت و لحن روشن و قاطعانه با کودک حرف بزنید. البته مراقب باشید خیلی ساده یا سختگیرانه برخورد نکنید.
زمان بدهید
اگر تشخیص دادید که کودک رفتار نامناسبی دارد، سریعا از او نخواهید که رفتار خود را متوقف کند چرا که حس لجبازی او را وسوسه می کند این رفتار را بارها تکرار کند. برای جایگزینی هر رفتار نامناسب با رفتار درست به او زمان بدهید. راهکار فوق العاده دیگر این است که با متانت و وقار به او اولتیماتوم یا هشدار ۵ دقیقه ای داده تا گریه اش را تمام کند و دست از جنجال بردارد. تمام بچه ها به توجه نیاز دارند و اگر به آن ها توجه نکنید به طور خودکار به رفتار پرخاشگرانه شان خاتمه می دهند.
اجازه انتخاب
این راهکار در مورد کودکانی که به خاطر کمبود قدرت پرخاشگری می کنند می تواند روش خوبی در مقابله با او و تربیت کودک عصبی باشد. به جای توضیح برای انجام باید و نبایدها به کودک به او اجازه انتخاب بدهید. مثلا برای خرید لباس یا اسباب بازی انتخاب را به خودش واگذار کنید.
دور نگه داشتن از محرک ها
یکی دیگر از راهکارهای موثر در تربیت کودکان عصبی این است که او را از محرک های بالقوه ای که پرخاشگری را سبب می شوند دور نمایید. مثلا غذا، خواب محرک های شایعی می باشند که اگر به درستی فراهم نشوند کودکان شروع به پرخاشگری می کند. یا اگر اسباب بازی می خواهد که برای او در این سن مضر است می توانید توجه او را به یک خوراکی مورد علاقه یا بازی معطوف کنید.
توجه برگردانی
استفاده از شیوه توجه برگردانی نیز می توان راهکار موثری در تربیت کودکان عصبی باشد. به این ترتیب هنگامی که کودک عصبانی است حواس او را به یک پیشنهاد یا اسباب بازی یا خوراکی جدید پرت کنید یا او را به محیط دیگری مثلا یک اتاق دیگر یا حیاط ببرید. با این جابجایی توجه او به موضوع جدیدی معطوف شده و عامل پرخاشگری را از یاد خواهد برد.
صبور بوده و کنترل خود را از دست ندهید
در مواقعی رفتارهای کودک غیر قابل تحمل می شود که کنترل این شرایط را دشوار می سازد. از این رو مهم نیست چه اتفاقی رخ داده مهم این است که کنترل خود را از دست ندهید و با صبر برخورد کنید چرا که در غیر این صورت کودک وادار به تکرار این عمل می شود.
برای شناخت بیشتر نشانه های کودک عصبی و جلوگیری از عصبی شدن کودکان می توانید از این مطالب دیدن کنید.
منبع : آرگا