آناتومی گوش انسان و فیزیولوژی سیستم شنوایی برای دریافت و انتقال صدا

به طور کلی گوش انسان یک سیستم حسی است که صداهای محیط را دریافت می کند و آن ها را تقویت و به کد های قابل فهم به مغز انسان تحویل می دهد. در واقع وظیفه اصلی گوش را می توان شنوایی و حفظ تعادل ثبات بدن دانست که سایر وظایف آن نیز در آناتومی گوش به صورت کامل بیان شده است.

آشنایی با آناتومی گوش انسان

بهتر است بدانید که گوش در واقع اندامی حسی است که صدا را دریافت می کند و از سه قسمت شامل خارجی، میانی و داخلی تشکیل شده است. به صراحت می توان گفت که اختلاف زمانی جزئی که در رسیدن صدا به دو گوش وجود دارد به تشخیص جهت صدا کمک خواهد کرد و امواج حرکتی صوت در گوش نیز به امواج الکتریکی تبدیل و به مغز فرستاده خواهند شد.

جالب است بدانید که گوش انسان قادر است بین ۲۰ تا ۲۰۰۰۰ هرتز را درک کند که به آن محدوده شنوایی انسان گفته می شود. همانطور که متوجه شدید گوش دارای سه بخش کاملا مجزا می باشد که در ادامه به بیان هر کدام به صورت مجزا پرداخته ایم:

گوش خارجی:

این قسمت از گوش دارای بخش هایی مانند لاله گوش و مجرای خارجی گوش است که قابل مشاهده و در معرض دید هستند و در ادامه آن ها را شرح داده ایم:

• لاله گوش:

به طور کلی لاله گوش ساختاری منحنی شکل و از جنس غضروف است که وظیفغه آن جمع آوری و انتقال صدا به داخل مجرای گوش خارجی خواهد بود.

• مجرای گوش خارجی:

این مجرا حدود ۲۵.۱ اینج طول و ۲۵.۰ اینج قطر می باشد که حدود دو سوم قسمت داخلی مجرای گوش درون لوپ گیجگاهی جای گرفته و از جنس استخوان خواهد بود. یک سوم دیگر نیز ساختاری غضروف مانند دارد که شکل مجرای آن به صورت منحنی S شکل می باشد.

مجرای گوش صدای دریافتی از لاله گوش را به پرده انتقال می دهد و همچنین امواج صوتی را تشدید نموده و باعث افزایش بلندی صدا در محدوده فرکانسی ۳۰۰۰ الی ۴۰۰۰۰ هرتز می شود.

عمدتا مجرای گوش شرایط مناسب دمایی و رطوبتی لازم را برای حفظ حالت ارتجاعی پرده گوش فراهم می کند و غده های مجرای گوش که سرومن یا واکس تولید می کنند و موهای نازک آن در برابر ورود حشرات و اشیاء خارجی از گوش محافظت خواهند کرد.

گوش میانی:

گوش میانی در واقع از پرده تمپان و حفره ای که استخوانچه های گوش میانی در آن قرار گرفته اند تشکیل شده است.

• پرده تمپان:

پرده تمپان که بدان گوش میانی و خارجی هم گفته می شود و خط فاصل این دو بخش محسوب می شود در حالت عادی و نرمال رنگ آن به صورت خاکستری مایل به صورتی خواهد بود و از سه لایه نازک از بافت زنده تشکیل شده است. همچنین پرده گوش به شدت حساس به امواج صوتی است و با هر ضربه امواج صوتی به سمت جلو نوسان می کنند.

در واقع پرده تمپان امواج و لرزش های دریافتی از گوش خارجی را به گوش میانی انتقال می دهد و وظیفه دیگر آن محافظت از ساختار های ظریف گوش میانی و گوش داخلی می باشد.

• شیپور استاش:

قسمت دیگر از آناتومی و فیزیولوژی سیستم شنوایی شیپور استاش می باشد که نقش برقراری تعادل فشار هوا و تهویه گوش میانی را بر عهد دارد. در حالت عادی شیپور استاش بسته است و با هر عمل بلع یا جویدن باز خواهد شد که با باز شدن شیپور استاش فشار هوای بین گوش میانی و گوش خارجی متعادل خواهد شد.

وقتی که فشار هوا بین گوش میانی و گوش خارجی در حالت تعادل باشد انتقال صدا به نحو احسن انجام می شود و اگر فشار هوای بین گوش میانی و گوش خارجی برابر نباشند پرده گوش به سمت خارج یا داخل کشیده خواهد شد و باعث درد و کاهش توانایی پرده در انتقال صدا خواهد شد.

• حفره گوش میانی:

 حفره گوش میانی درون استخوان ماستویید در لوب گیجگاهی قرار دارد و از پرده گوش شروع و تا گوش داخلی امتداد می یابد. حجم آن حدود ۲ سانتی متر مربع و اطراف آن پوشیده از غشای موکوزی است.

• زنجیره ی استخوانچه ای:

توجه داشته باشید که در آناتومی و فیزیولوژی شنوایی، گوش میانی از طریق زنجیره استخوانچه ای صدا را به گوش داخلی انتقال خواهد داد. زنجیره استخوانچه ای صدا را به هنگام عبور از پرده گوش و رسیدن آن به گوش داخلی حدود ۲۴ دس بل تقویت می کنند. زنجیره استخوانی شامل سه استخوان کوچک یعنی استخوان چکشی، سندانی و رکابی خواهد بود.

استخوانچه چکشی به پرده گوش چسبیده و پایه استخوانچه ی رکابی وارد پنجره بیضی شکل گوش داخلی می شود و استخوانچه سندانی نیز بین استخوانچه های چکشی و رکابی قرار دارد. همچنین دو عضله کوچک به نام عضلات رکابی و تنسور تیمپانی به این استخوانچه ها متصل هستند که با انقباضشان در اثر تحریک با اصوات بلند منجر به کاهش شدت اصوات شده و از آسیب ساختار های گوش میانی و گوش داخلی جلوگیری می کنند.

گوش داخلی:

گوش داخلی نیز از ارگان های حسی شنوایی و سیستم تعادلی دهلیزی تشکیل شده است که این دو سیستم از یکدیگر جدا هستند اما داخل کپسول استخوانی یکسان قرار دارند و سیستم مایعاتی را با یکدیگر به اشتراک می گذارند.

• سیستم تعادلی یا دهلیزی:

به طور کلی بخشی از گوش که در تعادل نقش دارد سیستم دهلیزی نام دارد و از سه مجاری نیم دایره ای و اتریکول و ساکول تشکیل شده است. همچنین سیستم دهلیزی همراه با سیستم های بینایی و سوماتو سنسوری در حفظ تعادل بدن نقش دارند و مجاری نیم دایره ای نیز توسط عصب هشت عصب دهی می شوند.

• حلزون گوش:

بهتر است بدانید که بخش شنوایی گوش داخلی حلزون نام دارد و در آناتومی و فیزیولوژی سیستم شنوایی شکل مارپیچی و مشابه حلزون خواهد داشت. در واقع حلزون گوش از سه اتاقک مملو از مایع تشکیل شده و در امتداد حلزون گسترده شده اند. دو اتاقک خارجی از مایعی به نام پری لنف پر شده اند و به عنوان تقویت کننده و پشتیبان برای ساختار های ظریف اتاقک ها عمل می کنند.

در واقع اتاقک سوم پر شده از مایع داکت حلزونی نام دارد که عمدتا مایع اندولنف را ترشح می کند. داکت حلزونی نیز شامل غشای پایه است که بر روی ارگان کورتی قرار دارد و این ارگان حسی برای عمل شنیدن ضرورت دارد و شامل حدود ۳۰۰۰۰ برجستگی های انگشتان مانند مژه ای است.

این مژه ها سلول های مویی نام دارند و هر سلول مویی به فیبر های عصبی که ایمپالس های گوناگونی را از شاخه حلزونی عصب هشت می فرستند متصل است. زیر و بمی ایمپالس بستگی به این دارد که کدام قسمت غشای پایه تحریک شده باشد و یا به عبارت دیگر کدام بخش ارگان کورتی تحریک شده باشد.

فیزیولوژی سیستم شنوایی:

توجه داشته باشید که در انسان صدا پیش از اینکه شنیده و درک شود از چهار قسمت مجزا گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی و مسیرهای عصبی مغز عبور می کند که در ادامه چگونگی آن را شرح داده ایم:

• انتقال صدا از طریق گوش میانی:

بر اساس آناتومی و فیزیولوژی گوش با ضربات امواج صوتی به پرده گوش، پرده گوش شروع به حرکت می کند و در این مرحله انرژی صدا از ناحیه هوایی وارد ناحیه جامد خواهد شد. زنجیره استخوانی نیز از طریق استخوان چکشی به پرده گوش متصل هستند و به همین خاطر هر حرکت پرده گوش باعث حرکت استخوانچه ها نیز می شود.

• انتقال صدا از طریق گوش خارجی:

صدا معمولا از طریق لاله گوش و مجرای گوش خارجی به سمت گوش میانی هدایت خواهد شد.

• انتقال صدا از طریق گوش داخلی:

زنجیره استخوانی در واقع از طریق استخوان رکابی انرژی صوتی را از محیط جامد وارد محیط مایع می کند. از آنجایی که استخوانچه رکابی به دریچه بیضی متصل است حرکت دریچه بیضی باعث حرکت مایعات حلزونی در امتداد غشای پایه می شود و حرکت در طول غشای پایه موجب تحریک مناطق ویژه فرکانسی ارگان کورتی خواهد شد که بر اساس آن تحریک پایانه ای عصبی صورت خواهد گرفت.

• انتقال صدا از طریق مغز:

عمدتا با تحریک امواج عصبی تغییر دیگری در محیط رخ می دهد که این بار از محیط مایع به اعصاب خواهد بود. ایمپالس های عصبی از هشت عصب از طریق چندین هسته در طول مسیر عصبی شنیداری به نواحی مربوطه در مغز فرستاده می شوند و مغز ایمپالس های عصبی را تجزیه و تحلیل خواهد کرد.

وظایف مهم در آناتومی گوش:

ممکن است برخی ها با خود فکر کنند گوش و دستگاه شنوایی تنها مسئول حس شنیدن در انسان هستند اما همانطور که متوجه شدید این ساختار ویژه و منحصر به فرد وظیفه حفظ تعادل بدن را نیز بر عهده دارد. به طور کلی هماهنگی بین اندام حسی در گوش داخلی گیرنده های بینایی و اطلاعات دریافت شده از گیرنده های بدن باعث حفظ تعادل می شوند. برای اینکه یک صدا شنیده شود مراحلی طی خواهد شد که در ادامه شرح داده ایم:

• گوش بیرونی مانند قیفی عمل می کند که صداها را از دنیای خارج به کانال گوش انتقال می دهد.
• در مرحله دوم امواج صوتی در کانال گوش ب خود گوش منتقل می شوند.
• امواج صوتی باعث لرزش و ارتعاش پرده گوش و حرکت ۳ استخوان ریز در گوش میانی خواهد شد.
• حرکت استخوان ها نیز در گوش میانی باعث ایجاد فشار و حرکت مایع درون حلزون می شود.
• حرکت مایعات در گوش داخلی باعث می شود موهای ریز در درون حلزون خم شده و حرکت کنند.
• موهای لرزان نیز در حلزون از امواج صوتی به سیگنال های الکتریکی تبدیل می شوند.
• سیگنال های الکتریکی از طریق اعصاب شنوایی به مغز ارسال می شوند و صدا را تولید خواهند کرد.

کم شنوایی ناشی از نویز

همانطور که می دانید قرار گرفتن در معرض محیط های شلوغ و صدای بلند منجر به کاهش قدرت شنوایی فرد می شود که این مشکل در افرادی که در کارخانه های مشغول به کار هستند و همچنین در موسیقی دان ها شایع می باشد و امروزه استفاده از هدفون و هدست ها در بین جوانان پرطرفدار شده است که باعث آسیب جدی به گوش می شود از این رو، به منظور پیشگیری از اینگونه آسیب ها باید از تجهیزات کاهنده صدا و محافظ  صوت در مجل کار استفاده کرد و  همچنین بهتر است از محیط های شلوغ و پرسروصدا دوری کنید و از هدفون نیز استفاده نکنید.

کم شنوایی به علل اختلال عملکرد شنوایی

همانطور که می دانید اختلال در عملکرد و یا آسیب به هر یک از بخش های گوش انسان منجر به بروز کم شنوایی در فرد می شود و در صورتی که هر یک از بخش های گوش قادر به انجام وظیفه خود نباشند منجر به کم شنوایی در فرد می شود و در واقع می تواتید گفت با آسیب واردن شدن به هر یک از اجزای گوش منجر به کم شنوایی و کاهش عملکرد های سیستم شنوایی می شود.

نحوه عملکرد سمعک در شنوایی

همانطور که می دانید یکی از مشکلات مرتبط به گوش داخلی و خارجی کم شنوایی می باشد که در صورتی که درمان نشود منجر به مشکلات متعددی مانند مشکلات شناخنی،  اضطراب و اقسردگی را به دنبال دارد که به منظور درمان این مشکل روش های مختلفی وجود دارد و در صورتی که روش های پزشکی قادر به کمک کردن به بیمار نباشد پزشک سمعک را پیشنهاد می دهد که سمعک با تقویت صدا باعث می شود فرد راحت تر صدا ها را بشوند

همچنین در پایان مطلب ارائه شده در رابطه با آناتومی گوش به شما پیشنهاد می کنیم که با کلیک بر روی لینک های مقابل با آناتومی چشم و آناتومی نخاع نیز آشنا شوید.

منبع : آرگا