شناخت آناتومی چشم و نحوه عملکرد اجزای مختلف ساختمان چشم

به طور کلی آناتومی چشم از نظر ساختاری یکی از پیچیده ترین اعضای بدن محسوب می شود و در مقابل از نظر ساختمانی نیز ادامه سیستم عصبی مغز محسوب خواهد شد. همانطور که می دانید قدرت بینایی وظیفه اصلی این عضو کوچک است و برای این منظور هر یک از اجزای آن باید عملکرد طبیعی داشته باشند.

آشنایی با آناتومی چشم

بهتر است بدانید که وظیفه اصلی چشم این است که نورهایی را که از خارج دریافت می کند به گونه ای روی پرده شبکیه متمرکز نماید که تصویر دقیق از شی مورد نظر روی پرده شبکیه ایجاد شود. شبکیه نیز این تصاویر را به صورت پیام های عصبی به مغز ارسال می کند و این پیام ها در مغز تقسیم شده و بنابراین برای واضح دیدن پیش از هر چیز لازم است که نور به صورت دقیقی روی پرده شبکیه متمرکز شود. توجه داشته باشید که ساختمان چشم مشابه یک کره است که در قسمت جلویی این کره یک پنجره شفاف به نام قرنیه وجود دارد. نور از محیط خارج وارد قرنیه شده و پس از عبور از مردمک به عدسی خواهد رسید. عدسی نور را به صورت دقیق روی شبکیه متمرکز می کند تا تصویر واضحی بر روی شبکیه ایجاد شود. همچنین برای اینکه اشیاء به صورت دقیق و واضح دیده شوند لازم است مسیری که نور در چشم طی می کند شفاف باشد و قرنیه و عدسی نور را درست روی شبکیه متمرکز کنند. به صراحت می توان گفت که چشم انسان مانند یک دوربین عکاسی عمل می کند به گونه ای که نور از طریق قرنیه و مردمک وارد چشم شده و مردمک با ایفای نقش دیافراگم در دوربین عکاسی مقدار نور وارد شده به چشم را تنظیم می کند. عدسی نیز با متمرکز کردن نور روی شبکیه باعث تشکیل تصویر شده و در نهایت این تصویر توسط عصب بینایی برای درک جزئیات آن به مغز ارسال خواهد شد.

ساختمان چشم:

توجه داشته باشید که چشم دارای اجزا و بخش های مختلفی است که در ادامه سعی داریم به بیان هر کدام از آن ها به صورت کامل بپردازیم:

قرنیه:

در واقع قرنیه قسمت شفاف و شیشه مانند جلوی چشم می باشد که مقطعی از یک کره یا یک جسم بیضوی است و از ورای آن قسمت رنگی چشم عنبیه دیده می شود. همچنین قرنیه از سه لایه اصلی تشکیل شده که به ترتیب از سطح خارجی به عمق شامل اپیتلیوم، استروما و اندوتلیوم می باشند. اعمال  جراحی چشم لیزیک و یا لیزر برای تصحیح شماره عینک بر روی این قسمت انجام خواهد گرفت. با انجام این گونه اعمال جراحی انحنای قرنیه تغییر و شماره چشم اصلاح خواهد شد. همچنین عمل پیوند قرنیه در بیماری هایی مانند عفونت ها و دیستروفی ها که باعث کدورت قرنیه و بیماری قوز قرنیه که سبب نامنظمی سطح قرنیه می گردند روی این ناحیه از چشم انجام خواهد شد. به طور کلی در این نوع عمل جراحی قرنیه بیماری با یک قرنیه سالم از چشم انسانی دیگر که فوت کرده تعویض می گردد.

عنبیه:

در آناتومی چشم ها عنبیه قسمت رنگی چشم محسوب می شود که در پشت قرنیه قرار گرفته و به رنگ های مختلف مانند آبی، سبز، قهوه ای و عسلی می باشد. به دلیل شفافیت بسیار زیادی که قرنیه دارد عنبیه از ورای آن به خوبی دیده خواهد شد. همچنین خصوصیات و ساختمان عنبیه هر فرد مانند اثرانگشت وی منحصر به فرد است.

مردمک:

بهتر است بدانید که مردمک در واقع سوراخ گردی است که در مرکز عنبیه چشم تعبیه شده است. مردمک مانند دیافراگم دوربین عکاسی عمل می کند و با اتساع و انقباض عضلات موجود در خود باعث تغییر اندازه مردمک میزان نور ورودی به داخل چشم را کنترل می کند.

مایع زلالیه:

مایع زلالیه در واقع مایع زلالی است که در جلوی چشم و بین قرنیه و عدسی در جریان است. این مایع باعث رساندن مواد تغذیه ای به قسمت های قدامی چشم می شود. این مایع معمولا در حال تولید و ترشح به داخل چشم و متعاقبا تخلیه از چشم می باشد. در واقع تجمع بیش از حد طبیعی آن در داخل چشم به هر دلیل باعث افزایش فشار به داخل چشم و متعاقبا صدمه به عصب بینایی و بیماری گلوکوم می شود.

عدسی:

توجه داشته باشید که عدسی در پشت مردمک واقع شده و عمل تطابق و متمرکز کردن نور بر روی شبکیه را انجام خواهد داد. قدرت عدسی در افراد سالم حدود ۲۰ دیوپتر واحد قدرت عدسی است. این ساختمان در سنین پایین قابلیت تغییر قدرت داشته و این خاصیت سبب می شود تصاویر اشیاء دور و نزدیک هر دو واضح دیده شوند که به این عمل عدسی تطابق می گویند. این قابلیت از سن ۴۰ الی ۴۵ سالگی به بعد کاهش می یابد و بنابراین پیر چشمی عارض می گردد یعنی که برای دید نزدیک و مطالعه نیاز به عینک جداگانه خواهد بود.

عضلات خارج چشمی:

حرکت چشم معمولا توسط شش عضله انجام می شود که به آن ها عضلات خارج چشمی می گویند. این عضلات شامل عضله مستقیم خارجی، عضله مستقیم داخلی، عضله مستقیم فوقانی و عضله مستقیم تحتانی و عضلات مایل فوقانی و تحتانی می باشند.

صلیبیه:

به طور کلی در آناتومی چشم پوشش خارجی سفید رنگی که جدار چشم را در عقب و اطراف قرنیه تشکیل خواهد داد.

مشیمیه:

مشیمیه لایه عروقی در میان اسکلرا و شبکیه است که مسئول خون رسانی و تغذیه قسمت های خلفی و همچنین تقویت چشم می باشد.

زجاجیه:

بهتر است بدانید که زجاجیه در واقع یک ماده ژله مانند شفافی است که محوطه پشت عدسی چشم را پر خواهد کرد. این ماده ژل مانند در سنین پایین تر قوام بیشترین دارد و با افزایش سن تغییراتی در آن به وقوع می پیوندد که قوام آن را کاهش می دهد. همچنین در افرادی که نزدیک بین هستند به دلیل اینکه محوطه پشتی چشم آن ها بزرگ تر از سایر افراد است تغییرات در ژل زجاجیه سریع تر رخ خواهد داد. این تغییرات را افراد ممکن است به صورت اشکال متحرکی شبیه مو و یا بال مگس در میدان بینایی خود ببینند. خصوصا در موقع نگاه به یک زمینه سفید و روشن این اشکال بیش تر جلب توجه خواهد کرد.

عصب بینایی:

عصب در آناتومی چشم در واقع ادام سلول های حساسه شبکیه است که تا بخش هایی مغز هم ادامه می یابد و امواج بینایی را از شبکیه به مغز انتقال خواهد داد. بیماری هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس یا همان MS می تواند آسیب هایی را در مسیر عصب بینایی ایجاد و به تدریج باعث کاهش بینایی افراد شود. همچنین سمومی مانند الکل متیلیک سبب آسیب دایمی عصب بینایی و خشک شدن عصب بینایی می شود و در نهایت نابینایی غیر قابل درمان را ایجاد خواهد کرد.چ

شبکیه:

توجه داشته باشید که در آناتومی چشم شبکیه پرده حساسه چشم می باشد که ته چشم را کاملا فرش نموده و تصاویری را که وارد چشم می شود دریافت و آن را به امواج عصبی تبدیل خواهد کرد و در نهایت از طریق عصب بینایی به مغز ارسال می نماید. مرکز بینایی یا ماکولا ناحیه ای مرکز شبکیه است که حدود ۵.۱ میلی متر قطر دارد و بیش ترین میزان حدت بینایی در این قسمت از شبکیه متمرکز می باشد. در صورت آسیب این ناحیه بینایی می تواند تا بیش از ۹۰ درصد کاهش پیدا کند. همچنین بیماری دژنرسانس ماکولا که به زبان عامیانه پوسیدگی مرکز بینایی است در برخی از افراد در سنین بالا رخ می دهد و باعث کاهش متوسط تا شدید بینایی خواهد شد.

منبع : آرگا