حضرت امام حسن مجتبی (ع) دومین امام شیعیان جهان و سبط اکبر رسول اکرم اسلام حضرت خاتم الانبیا (ص) است. پدر بزرگوارشان حضرت امیرالمومنین و امام متقین علب ابن ابی طالب (ع) و مادر ارجمندشان حضرت فاطمه (س) دختر و نور چشمی آخرین پیامبر خدا (ص) منجی دو عالم است. که در این بخش از مجله آرگا شما عزیزان را با داستان زندگی امام حسن مجتبی (ع) آشنا می کنیم.
در باغ ولایت، گل خوشبوست، حسن سرو چمن گلشن مینوست، حسن
نومیـــد مشـــو ز درگـــه احســانـش زیرا که کریم اهل بیت است، حسن
زندگینامه امام حسن علیه السلام
حسن بن علی بن ابی طالب معروف به امام حسن مجتبی دومین امام ما شیعیان و بزرگترین فرزند امام علی و حضرت فاطمه زهراست که در سن ۳۷ سالگی به امامت و خلافت رسید و در سال ۴۱ قمری با معاویه صلح کرد که دوره خلافت ایشان ۶ ماه و ۳ روز کشید. امام حسن پس از صلح با معاویه به مدینه رفت و ده سال در آن جا بود تا به شهادت رسید و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد. از شخصیت بردبار ایشان می توان به عهده داری امامت، خلافت وتلاش در جهت اتحاد، همبستگی بین مسلمانان و درنهایت صلح با معاویه را می توان نام برد. دوران خلافت و صلح امام با معاویه از مهم ترین رویداد حیات ایشان در اسلام است که هم در زمان خود سبب اتحاد شد و هم در طول تاریخ مسلمانان و شیعیان بر اموزه های دینی و مفاهیم اساسی مانند: جنگ و صلح، اقتدار تاثیر نهاد.
ولادت امام حسن
در زندگینامه امام حسن مجتبی (ع) آمده است که امام دوم شیعیان در مدینه چشم به جهان گشود تاریخ ولادت او ۱۵ رمضان سال سوم هجری است. پس از تولد پیامبر در گوش ایشان اذان گفت و در هفتمین روز ولادتش گوسفندی را عقیقه کرد.
نامگذاری و کنیه و القاب
واژه حسن به معنای نیکو سرشت است که این نام را پیامبر گذاشتند. کنیه امام حسن (ابو محمد) است.
القاب ایشان به نقل از کتاب الرسول و عترت عبارت اند از: سبط رسول الله، ریحانه نبی الله، سید شباب اهل الجنه، قره عین البتول، عالم، ملهم الحق و قائد الخلق است.نام های دیگر امام حسن؛ زکی، تقی، کریم، مجتبی، سید که والا ترین لقب ایشان است که پیامبر فرمودند: «ان ابنی هذا سید»
همسران امام
زندگینامه امام حسن؛ درباره تعداد همسران ایشان منبع موثقی وجود ندارد و مورخان فقط از نام ۱۸ همسر ایشان گزارش داده اند. برخی از همسران آن حضرت که در اکثر منابع ذکر شده است عبارت اند از: جعده دختر (اشعت بن قیس)، ام بشیر دختر (ابو مسعود عقبه بن عمر انصاری)، خوله دختر (منظور بن زیاد فزاری)، حفصه دختر (عبدالرحمن بن ابی بکر)، ام اسحاق دختر (طلحه بن عبیدالله تیمی)، هند دختر (سهیل بن عمرو) و نفلیه یا رمله دختر (کنیز) می باشد.
فرزندان آن حضرت
شیخ مفید تعداد فرزندان ایشان را ۱۵ تن ذکر کرده است: عبدالرحمن که مادرش کنیز بود. حسن بن حسن ملقب به حسن مثنی مادرش خوله بود. زید و دو خواهرش ام الحسن و ام احسین مادر این سه فرزند بشیر بود. عمر و دو برادرش قاسم و عبدالله مادرشان رمله بود. حسین که به اثرم ملقب بود برادرش طلحه و خواهر این دو فاطمه مادرشان ام اسحق بود. ام عبدالله و ام سلمه و رقیه دختران آن حضرت از مادران مختلفی بودند. در میان دختران امام ام الحسین به همسری عبدالله بن زبیر درآمد، ام عبدالله به همسری امام سجاد(ع) و امسلمه به همسری عمرو بن منذرین زبیر.
نسل امام حسن مجتبی
زندگینامه امام حسن؛ فرزندان امام (ع) را سادات حسنی می نامند. از پسران ایشان چهار نفر به نام های حسن مثنی و زید و عمر و حسین اثرم دارای فرزند شدند که نسل عمرو و حسین اثرم از بین رفت و فقط نسل حسن مثنی و زید بن حسن باقی ماند. این خاندان در طول تاریخ تحریکات اجتماعی و سیاسی زیادی داشتند که قیام هایی در سده دوم و سوم انجام دادند و حکومت های متعددی در نقاط مختلف کشور اسلامی بر پا کردند. این سلسله سادات در برخی مناطق به اشراف معروفند و خاندان طباطبایی، مدرس، گلستانه، شجریان و حکیم از شاخه های فرعی سادات حسنی هستند.
دوران پیامبر (ص)
امام حسن هفت سال از عمرش را در کنار پیامبر سپری کرد که در بسیاری از حوادث دوران هجرت همراه ایشان بود مثل: حادثه مباهله. آن حضرت مشمول حدیث کسا و آیه تطهیر شد که از دلایل مهم بر شرافت آن حضرت بود و همراه برادرش امام حسین (ع) در بیعت رضوان و بالای سر پیامبر هنگام رحلت بود.در حدیثی از پیامبر آمده است که فرمودند: «حسن و حسین سرو جوانان بهشت اند» و «اگر عقل در مردی مجسم می شد همانا حسن بود»
در زمان امامت امام علی (ع)
امام حسن (ع) و امام حسین (ع) همراه پدربزرگوارشان در جنگ جمل و صفین و نهروان حضور داشتند.
امامت این حضرت
بعد از شهادت امام علی در ۲۱ رمضان سال ۴۰ هجری امام حسن امامت مسلملنان را عهده دار شد که هدایت و امامت ایشان ۱۰ سال طول کشید که از زندگینامه امام حسن است.
زندگینامه امام حسن؛ امام علی در وصیت خود به امامت امام حسن اشاره کرده بود و در زمان امام حسن فقط ایشان دارای صفات مذبور بود که به عصمت و افضلیت و اجماع اهل بیت پیامبر بودند.
خلافت ایشان
در زندگینامه امام حسن (ع) بیان شده است که پس از شهادت امام علی مردم برای بیعت به سوی امام حسن شتافتند و آن حضرت را بر منبر گذاشتند وایشان به ایراد خطبه پرداخت پایان خطبه عبدالله بن عباس مردم را به بیعت فرا خواند و امام حسن به این شرط بیعت را قبول کرد که با هرکسی که قصد جنگ داشت بجنگد و با هر کسی که صلح کرد صلح کنند برخی از افراد که آماده جنگ با معاویه بودند از سخنرانی امام حسن برداشت کردند که قصد صلح دارد. آنان به سوی امام حسین شتافتند اما آن حضرت خود را مطیع برادر خواند سپس آن ها برگشتند و با امام حسن بیعت کردند به این صورت مسلمانان در سرزمین های حجاز و عراق و ایران خلافت را به رصمیت شناختند در این میان منطقه شام تحت نفوذ معاویه و یارانش بود که در بیعت کنندگان قرار نداشت.
جنگ با معاویه
هنگامی که معاویه از شهادت امام علی با خبر شد و متوجه بیعت مردم با فرزند وی شدند دو نفر را برای جاسوسی و تحریک مردم علیه امام حسن به کوفه فرستاد امام حسن دستور داد هر دو را دستگیر و مجازات کنند. ایشان نامه ای به معاویه نوشت و خواست که تسلیم شود وی در پاسخ به امام نوشت اگر تسلیم شود از اموال عراق هر چه بخواهد به او می دهد و بعد از مرگ او معاویه به خلافت می رسد.
صلح با معاویه
معاویه برای پیشنهاد صلح ۲ نماینده را نزد امام حسن فرستاد با بیان این که باید از خون ریزی جلوگیری کرد امام را به صلح دعوت کرد آنان گفتند که خلافت پس از معاویه به امام می رسد و معاویه همراه آنان کاغذی سفید با مهر خود نزد امام فرستاد و از ایشان خواست شروط صلح را بنویسد. شروط و مواد صلح براین اساس است: ۱. کتاب خدا و سنت پیامبر و سیره خلفا صالح رفتار شود. ۲. کسی را ولیعهد خود نسازد و پس از او کار با شورای مسلمانان باشد. ۳. جان و مال و فرزندان مردم هر کجا هستند در ایمن باشند.
۴. نباید در نهان و آشکار غائله حسن (ع) معاویه بر پا کند و یا از یاران او را بترساند. عبدالله بن حارث و عمرو بن سلمه بر این صل نامه گواه اند.
از صلح تا شهادت
امام حسن (ع) بعد از صلح به مدینه رفت و در آن جا مرجعیتدینی و علمی و اجتماعی و سیاسی داشت ایشان در مقابله با معاویه و طرفدارانش در مدینه موضع گرفت و با معویه مناظراتی داشت. بعد از آن که امام حسن برای حفظ جان مسلمانان و جلوگیری از خدشه دار شدن دین ایشان با معاویه معاهده ای را امضا کردند دشوار ترین دوره های زندگی ایشان آغاز شد و نکوهش اطرافیان و رعایت مناسبات سیاسی و امامت شیعیان و شهادت و از دست دادن یاران قدیم از سخت ترین دوره های ایشان بود. این دوره از حیات امام به خانه نشینی و گوشه گیری ظاهری دوره های اثر گذار به شمار می رود و به امور شیعیان می پرداخت.
زندگینامه امام حسن؛ امام حسن پس از صلح میان مردم ظاهر شد و در خطبه ای درباره حقش منازعه کرد و حفظ جان مردم و جلوگیری از خونریزی بود پرداخت. سپس امام حسن در خطبه ای ماجرای صلح و پیشنهاد معاویه را شرح داد و پاسخ بی حرمتی معاویه را به پدرش داد. برنامه ریزی برای به قدرت رسیدن یزید توسط پدرش یکی دیگر از مهم ترین انتقاد های امام به معاویه بود، بر این مبنا که جوانی لاابالی و شراب خور را برمسندی عظیم بنشاند که رفتار آمر به معروف و ناهی از منکرانه امام در برابر معاویه بسیار نمونه دارد تا جایی که در مورد خلیفه به پیروی از کتاب و سنت پیامبر دعوت می کرد و تن ندادن امام معصوم به خواسته های او آن حضرت بر آن بود تا از میان رفتن معاویه مصلحت بر حرکت مقابله جویان نیست. امام در زمان خروج از کوفه یاران را دعوت می کند که خود را برای زمانی مناسب مهیا کنید زمانی که در قضیه خروج برخی از هوازن در زیر پرچم ستورد بن علفه معاویه برای نبرد آماده می شدضمن در خواست تایید حضور امام را در کنار خود ضروری می دید لذا از قرار دادن در زیر پرچم معاویه خودداری می کند بدون آن که خدشه ای آشکار در مناسبات ایشان روی دهد. یاران امام که بعضی از آن ها در شمار صحابه پیامبر بودند با مشاهده عملکرد معاویه و ولادت او همچون زیاد بن ابیه انتقاد کرد که همیشه مورد اذیت و آزار حکومتیان قرار داشتتد و آنچه برسر عمرو بن حمق خزائی در ده های پایانی عمر او آمد نشانه نمونه آشکار این امر است عمرو به سبب ند رفتار معاویه تعقیب و در نهایت دستگیر شد و در زندان کوفه به شهادت رسید. امام حسن از شهادت عمرو آگاه شد طی نامه ای به شدت معاویه را نکوهید. در بخش پایانی زندگینامه امام حسن که در بردارنده برخی سفرها به دمشق و حجاز بود است که دوره ای دشوار بود و امام تنها درآیت و شکیبایی این دوره گذار را پشت سر نهاد و عملا زمان را برای امامت برادرش امام حسین مهیا نمود.
مرقد امام حسن مجتبی (ع)
شهادت امام حسن در سال ۵۰ هجری قمری رخ داد درباره روز شهادت آن خضرت ۲۸ صفر ذکر شده است که امام ۴۸ ساله بود و با خوردن زهز به شهادت رسید جعده دختر اشعت بن قیس بنا به نقل قول معاویه که من به تو صد درهم می دهم و تورا به عقد پسرم یزید در می آورم تو این زهر را به حسن بخوران و او این کار را کرد و معاویه پول را به او داد ولی به همسری یزید در نیاورد. پس از مسموم شدنش امام به امام حسین فرمدو : تا به حال به این صورت مسموم نشده بودم چون قبلا هم به سه مرتبه مرا مسموم کردند و من امروز میمیرم مرا پیش پیامبر خدا دفن کن و نباید خون ریزی اتفاق بیوفتد.
محل دفن آن حضرت
زندگینامه امام حسن؛ امام حسن به برادرش وصیت کرده بود که مرا پیش نبی خدا دفن کن ولی اگر اقدام به خونریزی شد هرگز پافشاری نکن . امام معصوم را غسل دادند و نماز را خواندند عایشه با دیدن ماجرا مانع دفن امام حسن در کنار پیامبر شد و جسد مطهر ایشان را در قبرستان بقیع دفن کردند.
فضایل ایشان
امام حسن شبیه رسول خدا در خوی رفتار و سیادت بود امامحسن(ع) ۲۵ بار پیاده به حج رفت و سه بار مالش را در راه خدا تقسیم کرد به طوری که کفشش را بخشید و دمپایی پوشید.
امیدواریم در این مطلب از مجله آرگا شما دوستان را با زندگینامه امام حسن مجتبی (ع) آشنا کرده باشیم.
منبع : آرگا
