مفصل فک در زندگی انسان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و از سویی درگیری مفاصل ستوان فقرات گردنی هم می تواند به این مفصل آسیب برساند. در این مطلب قصد داریم شما را با آناتومی فک انسان آشنا نماییم. با ما همراه باشید.
آناتومی فک انسان
با توجه به این که مفصل فک یکی از مفاصل مهم در ساختار بدن انسان می باشد در ادامه مقصد داریم به تشریح آناتومی فک انسان بپردازیم. مفصل گیجگاهی زیرواره ای مفصل بین کلگی استخوان فک پایین و گودی زیرارواره ای و دگمه مفصلی استخوان گیجگاهی می باشد. این مفصل در دو سمت صورت وجود دارد و گاه دچار در رفتگی، درد و عفونت می گردد.
به هر یک از دو استخوان نامنظمی که قسمت اعظم استخوان بندی بخش میانی صورت را تشکیل داده و در ساختار کام و کف حفره چشم و حفره اشکی نقش دارند فک بالا اطلاق می شود. سطح زیرین برواره در دهان بخش کام سخت را تشکیل داده و سینوس برواره در این استخوان جای دارد.
فک پایین زیرواره استخوان نعلی شکل متحرکی می باشد که قسمت تحتانی استخوان بندی صورت و چارچوب استخوانی کف دهان را ایجاد می کند. فک پایین از استخوان های فرد جمجمه تشکیل شده است. استخوان فک پایین نیمه پایینی آرواره می باشد و از قسمت عمودی شاخ فک پایین و بخش افقی ساخته شده است.
در هنگام تولد انسان، استخوان فک پایین از دو نیمه راست و چپ تشکیل شده که در جلو و در خط وسط از طریق یک بافت لیفی به یکدیگر مربوط می شوند ما در طول سال اول با استخوان سازی از دو سمت، دو نیمه استخوان به سمت خط وسط پیشروی می کند و در محلی به عنوان التصاق چانه ای به هم جوش می یابند.
در طول سال های اول و دوم با رشد برجستگی چانه، حفره چانه ای یا منتال جهتش را از جلو به عقب و بالا تغییر داده و در افراد بالغ این حفره در حد فاصل بین کنار فوقانی و تحتانی جسم واقع می شود. در سنین پیری با از دست رفتن دندان ها و تحلیل قسمت آلوئولار، فک پایین کوچک شده در نتیجه حفره چانه ای به کنار فوقانی نزدیک می گردد.
در ضمن رشد غضروف لقمه ای سبب افزایش طول شاخ فک و رشد فک پایین به سمت پایین و جلو می گردد. از سایر تغییراتی که زیر آرواره ایجاد می شود تغییر زاویه آن در سنین مختلف می باشد. به طوری که در کودکان زاویه زیر آرواره باز است و حدود ۱۳۰-۱۴۰ درجه بوده که با افزایش سن در افراد بالغ زاویه فک پایین حدود صد درجه می شود و دوباره در افراد مسن اندازه زاویه بیشتر شده و به حدود ۱۴۰ درجه می رسد.
آناتومی مفصل تمپورومندیبولار فکی
این مفصل در میان استخوان مندیبل یا فک و استخوان تمپورال یا گیجگاهی جای داشته و با توجه به نوع مفصل که شامل یک دیسک است از نوع لولایی است که غضروف فیبروکارتیلاژ در آن جای گرفته است. کپسول مفصلی در این مفصل از طریق الیاف خیلی محکمی تشکیل شده که به مفصل استحکام بخشیده اما به نحوی جابجایی به سمت قدام را اجازه داده از این رو احتمال جابجایی قدامی مفصل هست.
انواع لیگامان و رباط های مفصل تمپورومندیبولار فکی
قابل ذکر است لیگامان ها و رباط ها نقش اتصال دو قطعه استخوانی را در مفصل جهت حفظ ثبات ایفا می کنند. رباط های مهم مفصل مذکور به شرح زیر می باشد:
- لیگامان استیلو مندیبولار
- لیگامان تمپورومندیبولار
- لیگامان اسفنومندیبولار
این مفصل دارای یک دیسک مفصلی می باشد که دارای عملکرد زیر است:
- افزایش بخشیدن تطابق مفصلی
- بهبود انعطاف پذیری مفصلی
حرکات مفصل تمپورومندیبولار
از جمله حرکات این مفصل عبارت است از:
- باز کردن دهان که عضلات دخیل در آن عضله دیگاستریک و عضله پتریگوئید بیرونی می باشد.
- بستن دهان که عضلات دخیل در آن شامل عضله مستر،تمپورالیس و پتریگوئید داخلی می باشند.
- حرکت دادن چانه به طرف جلو که در آن انقباض دو طرفه عضلات مستر و پتریگوئید داخلی و بیرونی دخیل هستند.
- حرکت داده چانه به طرف عقب که در آن انقباض دو طرفه عضله تمپورالس نقش دارد.
- انحراف طرفی چانه که در آن انقباض عضله پتریگویید داخلی و بیرونی طرف مقابل و بالعکس دخیل است.
درد مفصل فک گیجگاهی
در مواردی در بخشی از فک یا تمام فک بالا و پایین دردی حس می شود به طوری که منشا درد مشخص نبوده و این درد بیشتر در فک بالا حس می شود و دندان های عقب دچار درد گرفتگی همزمان می گردند. این درد تا چند روز نیز باقی می ماند. در اکثر موارد مشکل بیمار درد مفصل فک گیجگاهی می باشد.
اگر در یک سمت صورت و در سمت دندان های عقب احساس درد ایجاد شود احتمالا ناشی از مفصل گیجگاهی فکی می باشد. معمولا این درد با درد دندان عقل اشتباه انگاشته می شود. این درد به طور معمول به طرف فک پایین و اطراف گوش منتشر می گردد و حتی ممکن است به شکل سردرد هم احساس شود. ضمنا اختلال در مفصل گیجگاهی می تواند سبب وزوز گوش گردد.
در پایان اگر علاقمند هستید تا با آناتومی سیستم عصبی و آناتومی صورت آشنا شوید روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
