سلامت روان یکی از مولفه های مهم در محیط کار محسوب می شود که از زندگی سالم نشات گرفته و در داشتن یک همکاری سالم در محیط کار موثر می باشد. با رعایت کردن اصول بهداشت روانی در محیط کار موجب خود شکوفایی و نیز بالا رفتن سطح سلامت روانی فرد و احساس آرامش، رضایت مندی و امنیت در او می شود. که در نتیجه فردی و جامعه ای برخوردار از سلامت روان گردیده و ارتقا بیابد. در این مطلب به مبحث سلامت روان در محیط روان و عواملی که بر روی آن تاثیرگذارند می پردازیم.
سلامت روان در محیط کار
سلامت روان محیط کار به مفهوم پیشگیری از ایجاد اختلالات رفتاری، پریشانی های روانی در پرسنل سازمان و سالم ساختن محیط روانی کار می باشد. سلامت روان در محیط کار با هدف مهیا ساختن شرایطی بوده که اختلالات روانی را در پرسنل به وجود نیاورد. محیطی که از سلامت روان برخوردار باشد پرسنل قابلیت رابطه خوب و هماهنگ با یکدیگر و سایر عوامل موجود دارند، رضایتمندی در پرسنل وجود داشته و تمایل به ادامه کار دارند و هر کدام پرسنل نسبت به مدیران، همکاران و جایگاه خویش دارای احساس مثبت و مثبت اندیشی دارند.
بهداشت روان یک حالت از آسایش می باشد که در آن شخص می تواند اضطراب های روزمره را کنترل می نماید. سلامت روان با سلامت جسمی و آسایش اجتماعی از اجزای ضروری سلامت کلی می باشد. امروزه سلامت روان کارکنان لازم است در اولویت اولیه شغل ها قرار بگیرد که در جستجوی استخدام پرسنل با عملکرد بالا می باشند. نکاتی که در باب این موضوع مطرح می شود منجر شدن سلامت روان به کم شدن استرس، بهداشت روان بیش از نبودن بیماری روان، اولویت بهداشت روان محیط کار، نداشتن سلامت جسمی بدون سلامت روان، و مرتبط بودن بهداشت روان و عملکرد فرد است.
چه عواملی در سلامت روان محل کار موثرند؟
به صورت کلی ۲ نوع عوامل انسانی و فیزیکی در بهداشت روان تاثیر دارند، عوامل فیزیکی همچون نور، رنگ، دمای محیط، آلودگی محل کار، لوازم ایمنی، ابزارها و … است. به عنوان مثال مکان های کاری پر سرو صدا باعث استرس در شخص گردیده و به صورت آسیب پذیر بودن در مقابل امراض قلبی و عروقی، سردرد، خستگی غیر عادی، ضعف سیستم ایمنی بدن، سوء هاضمه انعکاس داده می شود. و یا آلودگی صوتی در محل کار امکان دارد موجب سنگینی گوش شده و در نتیجه فرد به دلیل سنگین بودن گوش از ارتباط با سایر افراد پرهیز نماید.
عوامل انسانی در بردارنده نگرش، شخصیت، کشمکش و تعارض های میان اشخاص است. رابطه های تاثیرگذار، افسردگی و اضطراب، عزت نفس، رضایت شغلی و شناخت، پذیرفتن خویش و فشار روانی از جمله عوامل موثر و مهم در محیط کار محسوب می شوند:
افسردگی و اضطراب
افسردگی، اضطراب، خستگی به وجود آمده از کار بر اندازه دقت و توجه کارمندان تاثیر سوء دارد، استرس و اضطراب پرسنل قادر به کم شدن تمرکز و توجه آنها بوده و حافظه کارکنان را مختل می سازد که می تواند بر اتفاقات و حادثه های محیط کار اضافه نماید. به همین خاطر مدیری با هدف بالا بردن سطح بهداشت روان محل کار و سلامت روانی کارکنان شرایطی مهیا می کند تا محل کار جهت پرسنل اضطراب زا نبوده و آنها احساس امنیت شغلی نمایند، در نتیجه از هر نوع خشم و کشمکش و دشمنی در محل کار پیشگیری گردد.
رابطه های تاثیرگذار
خیلی از نیازهای بشر به روابط اجتماعی او وابسته می باشد که سلامت روانی او نیز تا میزان بالایی وابسته کیفیت رابطه های وی با سایرین می باشد. در محل کار مشکلات ارتباطی موجب از بین رفتن انگیزه، کم کاری، بی توجهی، ناامیدی، از دست دادن شغل، ثبات خلقی نداشتن، غیبت و نداشتن همکاری لازم برای انجام وظیفه و … می گردد، در واقع روش ارتباطی و شخصیت و هدف های شخص در محل کار نقش موثری در سلامت روانی شخص و اندازه رضایت وی از محل کار را شامل می شود.
شناخت و پذیرش خویش
از سایر اصول سلامت روانی شناخت فرد از محدودیت های خویش و سایرین و قبول آنها می باشد. عدم سازگاری انسان با محدودیت های خویش اعم از نظر ذهنی، جسمی و مادی قابلیت زمینه سازی مبتلا شدن به امراض را به وجود بیاورد. پس شخصی که در جستجوی سلامت روانی می باشد باید هدف هایی متناسب با توانایی و قابلیت های خود را انتخاب کند، هدف هایی غیر این گونه در نهایت نتیجه ای جز ناکامی و شکست ندارند که ناسازگاری و کشمکش درونی را در پی خواهند داشت.
رضایتمندی شغلی
از دیگر نشانه های وجود بهداشت روان در محل کار رضایت شغلی کارکنان می باشد که موجب زیاد شدن کارایی، کم شدن خطاها در محیط کار، کم شدن غیبت و … می گردد. طبق تحقیق های انجام شده میان عدم رضایتمندی و کارکرد در محیط کار رابطه ای مستقیم و موثر موجود است. پرسنلی که از کار خویش رضایت ندارند نسبت به کارکنان راضی زیادتر در معرض سندروم های روانی یا جسمی و یا غیبت واقع هستند.
عزت نفس
افرادی که دارای عزت نفسی ضعیف بهره مند هستند، به توانایی های خویش اطمینان ندارند و ارزش کمی برای خویش قائل می باشند. فردی با عزت نفس بالا ریسک پذیر بوده که به دنبال کارهایی با سطح بالاتر و با رقابت نزدیک تر و سخت تر می باشد. فرد با عزت نفس بالا نسبت به انتقادات سایرین کمتر حساس بوده، که جهت دستیابی به هدف های بالا و بزرگ خود بسیار سعی می نماید.
فشار روانی
قطعا هر دو عوامل چه عوامل انسانی و چه عوامل فیزیکی می توانند بر روی بهداشت روان محیط کار تاثیر بد و یا خوب داشته باشند، نقش حقوق سایرین، تبعیض، زدن برچسب، کم کاری و یا زیاده روی در کار، نوع فعالیت، خطرهای جسمی، نحوه سازگاری شخص با فضای کار و مقابله کار و خانواده، ترس از دست رفتن کار، ارتقای شغلی نیافتن، مشارکت و همکاری نداشتن کارکنان در کارهای گروهی، مورد تمسخر قرار گرفتن از طرف همکاران از اصلی ترین منبع های ایجاد استرس و آسیب رسیدن به بهداست روان محیط کار به شمار می رود.
موارد موثر در بالا بردن بهداشت روان در محیط کار
- به وجود آوردن شرایطی که پرسنل سازمان با باور قلبی و صمیمیت برای خویش و همکارانشان ارزش و احترام قائل می شوند.
- اجتناب از انجام روش های بر پایه زور و جبر در محل کار
- شناخت توانایی های ذاتی کارمندان زیر نظر و بعد مهیا کردن شرایط لازم جهت رشد و شکوفا کردن این توانایی و قابلیت ها از سوی مدیرها
- شناخت علل واقعی بی علاقه و بی حوصله بودن نسبت به کار، غیبت، کم کاری، بی دقت و حواس پرتی از سوی مدیران و اجتناب از قضاوت های کورکورانه متناسب به رفتار و اعمال آنها.
- آشنا کردن کارمندان با حقایق محل کار و کنار گذاشتن آن گروه از عوامل و معیارهای سازمانی که از نظر انسانی، اخلاقی، فذهنگ سازمانی درست شناخته نمی گردد.
- از بین بردن استرس و اضطراب، به وجود آوردن امنیت شغلی، افزایش انگیزه و شادی عاری از هر نوع خشک و کشمکش بی فایده
- به وجود آوردن رقابت هایی سالم در محیط کار تا بستر کسب موفقیت هایی برای کارکنان را رقم بزند. و در نتیجه عزت نفس خویش را شکوفا کرده و احساس کنند جهت کارهای بزرگ تر و بالاتر شایسته می باشند.
- کم کردن ماموریت های اداری و فعالیت های اضافه از سوی مدیرها
- تدوین ساعات کاری معلق و یا مهیا ساختن شرایط کار کردن در منزل
- دادن پاداش بر پایه عملکرد و لیاقت نه بر پایه اضافه کاری
- طراحی راهکار و شاخص های پیشرفت و ارتقای شغلی بدون آسیب رساندن به زندگی خصوص کارمندان
- تلاش نمایند کار اداری را کمتر به منزل ببرند
- کارمندان به اضافه کاری هایی که غیر منطقی می باشند، توانایی نه گفتن داشته باشند
- بهره بردن از ساعات کار شناور
- کنترل استرس در محل کار و تقویت این مهارت برای این اهداف:
- استراحت و تنفس کافی هر چقدر هم کم (۱۰ دقیقه) موجب زیاد شدن کارایی و باز شدن ذهن شما می گردد. کمی پیاده روی کردن، حرف زدن با همکار خود در مورد موضوعاتی جدا از کار، کشیدن نفس عمیق و بستن چشم ها به آرامی برای چند لحظه
- دوری از کمال گرایی، داشتن کار گروهی، داشتن تغذیه و ورزش مناسب، تقویت مهارت اجتماعی، مدیریت زمان
راه های پی بردن به سلامت روانی آسیب دیده در محبط کار
زیاده از حد خسته بودن، حواس پرتی و انزوا، دوری از همکاران، دچار بی نظمی و هرج و مرج، دچار توقف و یا درنگ، یا حتی غرق شدن بیش از حد در کار می توانند مواردی از به خطر افتادن سلامت روانی در محیط کار باشند. در موارد حادتر امکان دارد غیبت، خشم، نشانه هایی از کم خوابی و مراقبت نکردن از ظاهر رویت گردد که به میزان زیادی نگرانی دارد.
سخن پایانی
عوامل خطر بسیاری جهت بهداشت روان در محل کار امکان دارد موجود باشند، اغلب خطرها متعلق به تعامل میان اشخاص، محیط سازمانی و مدیریتی، نوع کار، شایستگی و مهارت های پرسنل می باشد. از جمله ی آن می توان به سیاست های ایمنی و سیاست های بهداشت کم، روش های مدیریتی و ارتباطی ضعیف، حمایت پایین از کارمندان، حجم کاری بالا، مشارکت محدود در تصمیم گیری یا کنترل پایین بر بخش کاری خویش، اذیت و آزار رساندن روانی یا کارهای زورگویانه، ساعت های کاری منعطف، وظایف اهداف سازمانی نامعین اشاره داشت. امیدواریم از مطالعه این مطلب لذت برده باشید، همچنین رد صورت تمایل برای آشنایی با راهکارهای مدیریت تعارض و بررسی جنبه های مثبت و منفی آن ها و نیز همه چیز درباره وقفه شغلی و بازگشت به محیط کار می توانید بر روی لینک کلیک کنید.
منبع : آرگا
