یکی از آداب زندگی اجتماعی که در دین اسلام هم تاکید فراوانی به آن شده عیادت از بیمار می باشد. این کار نیک علاوه بر اثرات معنوی بسیاری که بدنبال دارد خشنودی خداوند را به همراه دارد. در ادامه با آداب عیادت از بیماران و اثرات این عمل نیک آشنا می شوید. 
آداب عیادت از بیمار و اثرات معنوی بی شمار آن
عیادت از بیماران یکی از حقوق مسلمانان بر یکدیگر می باشد که لازم است خود را نسبت به ادای آن موظف بدانند. این کار یک فضیلت اخلاقی و نشانه ای از حسن سلوک با مردم محسوب می شود و در شرع مقدس اسلام به این امر اصرار فراوان شده است.
عیادت در لغت به معنی رفتن به ملاقات کسی می باشد و به دلیل کثرت استعمال خاص ملاقات نمودن مریض است. انسان موجودی اجتماعی طلب بوده و جز با زندگی اجتماعی نمی تواند زندگی را سپری کند. بالطبع داشتن زندگی اجتماعی تکالیفی را برای او نسبت به دیگران ایجاب می کند و دیگران هم در مقابل او حقوقی بر گردن خواهند داشت.
به مجموعه این ارتباط و حقوق و تکالیف متقابل آداب معاشرت اجتماعی اطلاق می شود. اسلام در بعد زندگی اجتماعی بر رعایت آداب معاشرت اجتماعی تاکید فراوان داشته و جامعه انسانی را موظف می نماید که حقوق یکدیگر را رعایت نمایند. تقویت ارتباط عاطفی بین افراد جامعه در راستای یاری یکدیگر در رسیدن به کمالات انسانی از اهداف بزرگ و راهبردی دین نبوی می باشد.
عیادت از مریض یکی از ابزارهای تحقق این هدف بزرگ بوده که از سویی مرهم و تسکینی برای شخص مریض و رنجور می باشد. از سوی دیگر عیادت کننده به فضیلت های اخلاقی و تربیتی فراوانی می رسد و همچنین این روابط موجب تقویت ارتباطات بین دوستان (میان فردی) خانواده ها (میان گروهی) و از بین رفتن کینه ها و دشمنی ها خواهد شد.
این ارتباطات اساس تعاون ،حدت و همدلی در سطح وسیع جامه اسلامی را تشکیل می دهد. در مکتب انسان ساز اسلامی عیادت از بیماران اهمیت و ارزش ویژه ای داشته چرا که این رفتار نیک اخلاقی رضایت خداوند را به همراه داشته و نقش مهمی در تحکیم روابط انسانی و صمیمت و اخوت دارد.
به همین خاطر پیامبر اسلام و امامان ما اهمیت عیادت مریض را نسبت به دیگر اعمال یادآوری نموده اند و در این باره احادیث فراوانی از سوی آن ها ذکر شده است. حضرت علی علیه اسلام در اهمیت عیادت از مریض فرموده اند: «از جمله نیکوترین اعمال انسان، عیادت مریض است». در ادامه این مطلب با آداب عیادت از بیماران و اثرات معنوی بی شمار این رفتار نیک آشنا می شوید.
آداب عیادت از مریض
فردی که به عیادت مریض می رود، می تواند با گفتار و رفتارش در بهبود و سلامتی بیمار تاثیر بسزایی داشته باشد. به این ترتیب با آگاهی بیشتر از آداب این کار و برخی وظایف عیادت کننده به نحو احسن به وظیفه اسلامی خود عمل می کند.
۱. دلجویی از بیمار
با رفتن به ملاقات بیمار و نشستن در کنار وی، از او احوالش را جویا شده و دلجویی به عمل آورید این کار آرامش خاطر و تسکین درد مریض را به همراه خواهد داشت. حضرت محمد صلی الله علیه و آله رفتاری را که حاکی از محبت و دلجویی مریض می باشد مشخص فرموده و می فرمایند: کمال عبادت مریض در آن می باشد که دست خود را بر سر یا پیشانی او نهاده و حالش را بپرسی و این که شب را تا صبح و صبح را تا شب چطور گذرانده است.
۲. ابراز همدردی
همدردی و همراهی با مسلمانی که در بستر بیماری و رنج افتاده است از وظایف و آداب مهم عیادت کننده بلکه جامعه اسلامی محسوب می شود. زیرا اسلام، جامعه را همچون جسم واحدی در نظر می گیرد که در یک مسیر (به سوی خداوند) در حرکت و تکاپو بوده تا آنجا که اگر عضوی از آن به مشکل و ناراحتی دچار شود، دیگر اعضا به یاری او شتافته و با رسیدگی، محبت و کمک درمانش نمایند.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در این باره ضمن اشاره به جامعه اسلامی و تشبیه آن به یک پیکر، همدردی با مریض را مورد تاکید قرار داده و فرموده اند: «همانا مومنان در مهربانی و عطوفتشان به یکدیگر همانند یک پیکر می باشند که وقتی عضوی از آن به درد آمد، دیگر اعضا را با همکاری و شب زنده داری با او همدردی می کنند.
۳. هدیه دادن
یکی از مواردی که می تواند نشانه محبت و توجه خاص به طرف مقابل باشد هدیه دادن است. عیادت کننده با هدیه خود ولو ناچیز می تواند صفا و صمیمیت قلبی خود را به مریض نشان دهد و او را که در نگرانی، حالت رنج و افسردگی قرار دارد خوشحال نماید. یکی از یاران امام صادق علیه السلام در اهمیت هدیه برای مریض و تاثیر آن از زبان حضرت موردی را بازگو کرده اند:
«یکی از یاران امام می گوید: ما به عیادت یکی از دوستان ایشان که مریض بود می رفتیم . در بین راه با امام صادق علیه السلام برخورد کردیم. حضرت فرمودند: کجا می روید؟ گفتیم به عیادت فلانی.. فرمودند: صبر کنید. آیا قدری سیب، گلابی، بالنگ یا کمی عطر به همراه دارید؟ گفتیم نه چیزی از این ها با خود همراه نداریم. حضرت فرمودند: آیا نمی دانید بیمار به خاطر آن چه که برایش می آورند، خوشحال می شود. »
۴. دعا
از دیدگاه اسلام، استفاده از دوا و دکتر برای شفای بیمار کاری مقدماتی و به نوعی ابزار و وسیله محسوب می شود و در واقع سلامتی و شفای کامل به دست خداوند می باشد. به این خاطر همانگونه که در هیچ حالی نباید از یاد خدا غافل شد در هنگام بیماری و مریضی نیز باید به یاد خدا بود و از او استمداد طلبید.
و چه دعایی بهتر و موثرتر از دعای عیادت کننده در حق بیمار که برای رضای خدا به دیدار مریض رفته است. امام کاظم علیه السلام با توجه به تاثیر دعای عیادت کننده از مریض می خواهد که اجازه دهد تا مردم به دیدارش آمده و برای شفا و سلامتی او دعا نمایند.
«هر گاه یکی از شما مریض شد، به مردم اجازه دهد تا به دیدارش بیایند، زیرا کسی از عیادت کنندگان نیست مگر این که دعای اجابت شده ای برای مریض در نزد خداوند دارد.
در برخی روایات ذکر شده که دعا بر بالین بیمار به اجابت نزدیک تر می باشد زیرا لطف و عنایت خاص خداوند همراه با دل های شکسته است و مومن بیمار از این فضیلت برخوردار است.
۵. اطعام بیمار
فرد بیمار با ضعف و ناتوانی در انجام کارهای شخصی اش مواجه می شود و از طرف دیگر دست وی برای امرار معاش هم کوتاه می شود. در این شرایط غذا دادن به بیمار و خودداری از خوردن چیزی نزد وی از وظایف و رفتارهای پسندیده ای می باشد که در پیشگاه خداوند اجر بزرگی دارد.
حضرت محمد صلی الله علیه و آله در این باره فرموده اند:«هر کس بیماری را طبق خواسته اش اطعام نماید، خداوند با میوه های بهشتی او را پذیرایی خواهد نمود».
حضرت علی علیه السلام در ضمن تاکید بر خودداری از خوردن در نزد بیمار، سخن پیامبر اسلام را در این زمینه بازگو نمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) عیادت کننده را از خوردن چیزی بخصوص اگر برای مریض ضرر داشته باشد در نزد مریض نهی فرموده اند. زیرا این کار سبب از بین رفتن پاداش عیادتش می شود.
حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «روز قیامت خدای عزوجل بنده ای از بندگان خود را ملامت می کند و می فرماید: ای بنده من! چه چیز تو را از عیادت من بازداشت آن هنگام که مریض شدم؟ بنده عرض می کند: خدایا! تو خالق جهانی، درد و ناراحتی و مرض درباره تو معنا ندارد، تو منزهی از این که مریض گردی. خداوند می فرماید: برادر مومن تو بیمار شد و تو به عیادتش نرفتی. به عزت و جلالم سوگند اگر به دیدنش می رفتی مرا نزد او می یافتی و هر حاجتی داشتی برمی آوردم و این به خاطر احترامی می باشد که بنده مومن نزد من داشته و من خدای رحمان و رحیم هستیم.»
۶. رعایت زمان عیادت
استراحت و آرامش یکی از نیازهای اساسی و اولیه مریض می باشد و در بهبود او تاثیر شایانی دارد. از این رو باید عیادت کننده زمان ملاقات را به حداقل کاهش دهد تا استراحت مریض فراهم شود. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) با اشاره به سنگینی و سبکی مریضی، زمان عیادت را مشخص نموده اند. یک روز در میان و در صورتی که مریضی سخت و سنگین باشد هر سه روز یک بار به عیادت مریض بروید.
همچنین حضرت علی علیه السلام هم بیشترین پاداش را برای فردی می داند که زمان عیادتش را محدود و کم نموده مگر این که خود مریض از او درخواست ماندن نماید.
آثار عیادت از مریض
عیادت از مریض و دلجویی از وی به عنوان یک رفتار پسندیده اخلاقی و اجتماعی که با عواطف و احساسات درونی و فطری انسان هم هماهنگ می باشد، آثار و برکات دنیوی و اخروی فراوانی به دنبال دارد زیرا از طرفی سبب می شود که روحیه بیمار تقویت شده و از بار سنگین بیماری که جسم و جان او را فرا گرفته بکاهد و زودتر سلامتی را به دست آورد و از طرف دیگر دل های افراد جامعه را به یکدیگر نزدیکتر نماید.
برادری و همدلی را در بین آن ها افزایش دهد تا آنجا که هم فرد و هم جامعه به خاطر این رفتار الهی و انسانی مورد لطف و رحمت خداوند قرار می گیرند. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) با تاکید بر عیادت مریض پاداش آن در پیشگاه خدای متعال را یادآور شده و می فرمایند:«کسی که مریضی را عیادت کرده، ساعتی نزد وی بنشیند، خداوند اجر عمل هزار سال را که لحظه ای در آن معصیت نکرده باشد به وی ارزانی می دارد».
امام صادق علیه السلام غرق شدن عیادت کننده در رحمت الهی و استغفار فرشتگان برای وی را از آثار عیادت می داند: هر مومنی که بردار دینی خود را در هنگام بیماری، عیادت کند اگر صبح باشد؛ هفتاد هزار فرشته او را همراهی می کنند و هنگامی که کنار بیمار بنشیند، رحمت الهی او را فرا گرفته، همه آن فرشتگان تا شب برای وی طلب آمرزش می کنند و اگر شب باشد همین اجر (رحمت و استغفار) تا صبح ادامه خواهد داشت.
در جایی دیگر با اشاره به الهی کردن عیادت، دعای مریض برای عیادت کننده را اثر بخش و اجابت شده می دانند. کسی که برای رضای خدا، مریضی را عیادت کند، هر چیزی را مریض برای او درخواست کند، پروردگار برآورده خواهد کرد. درباره اجر و ثواب عیادت مریض نیز روایات فراوانی وجود دارد که به طور نمونه به چند مورد اشاره می شود.
امام رضا علیه السلام می فرماید: «هر مومنی که مومنی را در بیماریش عیادت کند، اگر صبح باشد هفتاد هزار ملک او را بدرقه می کنند و اگر نزد او بنشیند مشمول رحمت الهی می شود و فرشتگان تا شب برای او استغفار می کنند. و اگر شب باشد این اجر تا صبح برای او خواهد بود».
رسول خدا (ص) می فرماید: « هر مومنی که به دیدار مریضی برود در رحمت خدا وارد می شود و هنگامی که نزد آن مریض بنشیند در رحمت خدا فرو می رود. اگر صبحگاهان به عیادت رود هفتاد هزار فرشته تا شب او را دعا می کنند و اگر شامگاهان از وی عیادت کند تا صبح هفتاد هزار فرشته به او دعا می کنند. »
همچنین در زمینه بهره بردن از دعای بیمار امام صادق علیه السلام فرمودند: از بیمار بخواهید برای شما دعا کند زیرا دعای ایشان مستجاب است. و هر کس مریضی را برای رضای خدا عیادت کند، آن مریض هر چه از خداوند بخواهد برای این شخص مستجاب می شود.
در پایان از همراهی شما با این مطلب سپاسگزاریم. در ضمن پیشنهاد می شود برای آشنایی با روش های پیشگیری از سالمند آزاری و مراحل دریافت کارت بهداشت می توانید روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
