جلوگیری از عصبی شدن کودکان و شناخت دلایل بدخلق شدن آن ها

عصبانیت در هر سنی می تواند بروز یابد، اغلب کودکان دارای چهره ی خندانی هستند و زیاد دچار عصبانیت نمی شوند. ولی برخی مواقع دلایل مختلفی مانند گرسنگی، بیماری، خستگی، حسادت و … می تواند باعث عصبی شدن کودکان شود.

جلوگیری از عصبی شدن کودکان

در صورتی که کودک نداند که چطور و چگونه باید احساسات خود را مدیریت نماید، با مسائلی مانند ناکامی و احساس خشم، به سرعت شاهد مواردی چون لجبازی، بی احترامی و قشقرق در کودک خواهید شد. عصبانیت در کودک می تواند به شکل دعوا و آزار رساندن به افراد دیگر دیده شود، از این رو نباید نادیده گرفته شود.

عصبی شدن کودکان با مشکلات مختلفی مانند مشکلات تحصیلی، طرد شدن از سوی همسن و سالان و سلامت روانی ضعیف در سنین بزرگسالی مرتبط می باشد. در صورتی که کودکتان نمی تواند خشم و عصبانیت خود را کنترل نماید، در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا با علل مختلف عصبی شدن و روش هایی برای کمک به کنترل خشم در کودکان آشنا شویم.

دلایل مختلف عصبانی شدن کودکان

عصبی شدن در کودکان می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، در ادامه با این دلایل آشنا می شویم:

• قشر پیشانی نارس یا PFC:

قشر پیشانی قسمتی از مغز می باشد که کارکرد اجرایی به ویژه شناخت اجتماعی، رفتار ارتباطی و رفتار اخلاقی را تنظیم می نماید. قشر پیشانی نارس به شکل کامل در کودکان بالغ نمی گردد و این موضوع باعث عصبانیت در آن ها می شود. این مشکل حدودا از ۴ سالگی شروع به رشد می نماید.

• سیستم لیمبیک:

دستگاه لیمبیک با قشر پیشانی مرتبط است. این دستگاه مسئولیت کنترل احساسات انسانی اصلی مانند ترس، ناامیدی، خشم و شادی را بر عهده دارد. نابالغ بودن سیستم لیمبیک اغلب کودکان نوپا را گیج و ناتوان می کند و باعث می شود تا کودک نتواند احساسات خود را به شکل دقیق بیان نماید، که این موضوع سبب اوقات تلخی در او خواهد شد. تا وقتی که پوسته آن ها تنها راه برقراری ارتباط را گسترش می دهد، احساسات خود را شدیدا بیان می نمایند تا نیازهای خود را برآورده کنند. این دوران عدم بلوغ حدودا تا قبل از چهار سالگی طول خواهد کشید.

• مسائل خلقی:

یکی دیگر از علل مختلف عصبی شدن کودکان، وجود مشکل در خلق و خوی آن ها می باشد. بچه هایی که rigid می باشند، نسبت به تغییرات بی تحمل بوده و احساسات خود را به شکل بدی بیان می نمایند و اغلب کج خلقی و عصبانیت در این نوع از کودکان نسبت به سایرین بسیار بیشتر می باشد.

• روش ارتباط:

در بیشتر موارد، کج خلقی و عصبانیت ها در کودکان، تنها روش برای برقرار نمودن ارتباط با احساسات کودک با والدین می باشد. کودک نوپا به دلیل نبود مهارت های کلامی لازم، ممکن است سعی کند به مادر خود گرسنگی یا خسته بودن خود را نشان دهد، این کار را اغلب کودک با عصبانی بودن و گریه نشان می دهد.

• توجه به نیازها:

کودک در برخی موارد سعی می کند تا نیازهای خود را از روش هایی دیگر نشان دهد، ولی وقتی والدین نتوانند متوجه او شوند و یا او را درک کنند، به سوی کج خلقی کشیده خواهد شد تا توجه والدین خود را جلب نماید.

• والدین بسیار سخت گیر:

والدینی که بسیار سخت گیر هستند و نمی گذارند کودک سعی کند، یاد بگیرد و یا اشتباه کند باعث خواهند شد تا جو خانه برای کودک خفه کننده شود. این کودکان ناامیدی خود را با عصبانیت و کج خلقی نشان خواهند داد.

• سرخوردگی کودکان:

ناتوانی کودک در یادگیری یک مهارت جدید مثل گره زدن کفش یا مرتب کردن کتاب ها ممکن است باعث بروز حس درماندگی و شکست در کودک شود و در نتیجه باعث عصبانی شدن او شود.

• عوامل خارجی مختلف:

در اغلب موارد این طور انتظار داریم که کودکان بعد از سه سالگی در شرایط مختلف مانند کلاس ها، بیرون و یا در بین افراد بزرگسال شرایط خوب و رفتار خوبی داشته باشند. این موضوع باعث می شود تا اغلب کودکان بعد از بازگشت به خانه از شرایط بیرون جدا شده و تا حدی پرخاشگر شود.

• شرایط خانه و خانواده:

هر نوع وضعیت مانند ناسازگاری زناشویی، طلاق و یا بیماری در خانواده که باعث اضطراب بین والدین می گردد، می تواند بر رفتار کودک تاثیر گذار باشد. علاوه بر این موارد وضعیت های ویژه دیگری می توانند باعث بروز عصبانیت در کودکان شوند.

عوامل تاثیر گذار در عصبانیت کودکان

در ادامه مطلب با شایع ترین عوامل به وجود آورنده و تاثیر گذار در عصبی شدن کودکان آشنا می شویم:

• ناراحتی: کودکان در برخی موارد عصبی شدن خود را وقتی که در شرایط سختی مانند محیط های شلوغ با چهره های ناشناخته نشان می دهند، در واقع کودکان با قرار گرفتن در شرایطی که باعث ناراحتی شان می شود ممکن است عصبی شود.
• گیجی ناشی از پاسخ مراقبت: بچه ها زمانی که والدینشان نشانه ها و رفتارهایشان را درک نکنند، ناراحت خواهد شد. اغلب کودکانی که بیشتر از یک مراقب دارند بیشتر با والدین خود مبارزه می نمایند و دیگر مراقبت ها باعث می شوند تا آن ها واکنش های متفاوتی به طغیان های آن ها داشته باشند.
• عدم توانایی در توضیح موردشان: وقتی که کودک نتواند چیزهایی را که می خواهد بیان نماید، احساس درماندگی خواهد داشت و امکان دارد برای آزاد سازی ناراحتی خود، پرخاشگری نماید.

روش های پیشگیری و برخورد با عصبانیت کودکان

به طور کلی طرز رفتار با کودک خرابکار و عصبی بسیار حائز اهمیت می باشد که برای درمان عصبی شدن کودکان می توان با برخوردهای صحیح از بروز این مشکل جلوگیری و آن را برطرف کرد.

• به کودک خود بیاموزید که بین احساس و رفتار تمایز قائل گردد:

خشم یک حس طبیعی و کاملا سالم می باشد ولی درک تفاوت بین احساس خشم و رفتارهای پرخاشگرانه برای کودکان زیادی سخت و دشوار می باشد. باید به کودکان آموزش داده شود تا بر روی احساسات خود نام گذاری کنند تا بتوانند حس خشم، ناکامی و ناامیدی خود را بیان کنند.

به کودک خود بگویید که عصبی شدن ، اشکالی ندارد ولی کتک زدن دیگر ممنوع است، به کودکتان کمک نمایید تا به این درجه از درک برسد که هنگام احساس خشم، کنترل رفتارهایش در اختیار او می باشد. در برخی موارد رفتارهای پرخاشگرانه و همراه با عصبانیت از چند حس متنوع نشات می گیرند. به عنوان نمونه خجالت زده شدن از چند حس مختلف در کودک نشات می گیرد. به دفعات و در طول زمان درباره احساسات مختلف با کودک خود گفتگو نمایید. این موضوع باعث می شود تا کودکتان در این فرایند درک بهتری از احساسات خود داشته باشد.

• الگوی خوبی از مهارت های مدیریت خشم برای کودک باشید:

یک روش عالی برای اینکه به کودتان مدیریت خشک را آموزش دهید این موضوع می باشد که به کودک نشان دهید که در زمان های عصبانیت شما چطور برخورد می کنید. وقتی که کودک شاهد عصبانیت والدینش باشد، به احتمال زیاد او نیز رفتار والدینش را انجام خواهد داد. اگر کودک شاهد کنار آمدن والد خود با احساسات به شیوه های مهربانانه تر و آرام تر باشد، او نیز همین شیوه را در پیش خواهد گرفت.

درست است که باید کودک را در رویارویی با بسیاری از مشکلات دوران بزرگسالی که با آن مواجه می شوید، قرار ندهید. ولی این موضوع که کودک شاهد مدیریت خشم در شما باشد بسیار اهمیت دارد. می توانید در صحبت با کودک خود به زمان هایی اشاره نمایید که دچار احساس ناکامی می شوید تا کودک بفهمد که بزرگسالان میز گاهی اوقات دچار خشم و عصبانیت خواهد شد.

مثلا می توانید این موضوع را برای کودک خود بیان نمایید که: «عصبانی شدم که ماشین جلویی من نایستاد تا بچه ها از خیابان رد شوند، ولی من ماشین را نگه می دارم تا کودکان به سلامت از خیابان رد شوند». به زبان آوردن احساسات باعث می شود تا کودک بیاموزد که او نیز می تواند در مورد احساسات خود صحبت کند.

وقتی که در حضور کودک خود کنترلتان را از دست داده و عصبانیت را در رفتار خود نشان می دهید، باید مسئولیت آن را پذیرفته و معذرت خواهی نمایید. به کودک خود بگویید که در عوض عصبی شدن می توانستید چه کاری انجام دهید، مثلا می توانید بگویید که «متاسفم که پیش تو فریاد کشیدم، می توانستم برای فروکش شدن خشمم، بیرون بروم و قدم بزنم».

• برای عصبانی شدن قانون داشته باشید:

اغلب خانواده ها قوانین نانوشته ای در مورد عصبی شدن کودکان دارند و می گویند کدام رفتارها قابل قبول هستند و کدام یک از آن ها غیر قابل قبول می باشند. بعضی دیگر از خانواده ها اهمیتی به این موضوع نمی دهند که درب به هم کوبیده شود و یا صدا بالا رود. بعضی از خانواده ها نیز تحمل این گونه رفتارها را ندارند.

باید قوانین خانه را یادداشت نمایید و انتظارات خود را در آن مشخص نمایید. دارا بودن یک رفتار محترمانه در زمان های بروز خشم باید موضوع محوری قوانین عصبانی شدن شود. مواردی مثل ممنوعیت پرخاشگری های فیزیکی، توهین و فحش و همچنین خراب کردن وسیله ها را باید در قوانین لحاظ نمایید تا کودک تان بداند که در زمان های عصبانی شدن نمی تواند اشیا را پرتاب کند، بشکند و یا زبان و حرکات آزار دهنده داشته باشد که باعث ناراحتی افراد و خرابی اشیاء شود.

• مهارت های مقابله کننده سالم را بیاموزید:

این موضوع مهم است که کودکان راه درست برخورد با خشم را یاد بگیرند. در عوض اینکه به آن ها بگویید که «برادرت را نزن» باید به او توضیح بدهید که وقتی عصبانی هستی، می توانی چه کارهایی انجام دهی. باید به کودکتان یاد بدهید که دفعه ی بعد که عصبانی شد حرف بزند. یا زمانیکه از دست دوستش عصبانی شد، باید از او دور شود. علاوه بر این می توان از کودک پرسید که « بجای کتک زدن دوستش چه کارهای دیگری را می توانسته انجام بدهد؟». با این روش می توانید به کودک خود کمک کنید تا روش های مختلف کنار آمدن با خشم را تشخیص دهد. می توان برای کودک جعبه ای تحت عنوان آرام شدن ساخت تا در اوقات ناراحتی از آن استفاده نماید.

می توانید جعبه آرام شدن را با اشیاء مختلفی که باعث آرام شدن کودک می شود پر نمایید، وسایلی مانند کتاب، اشکال رنگ کردنی و ماژیک یا لوسیون های خوشایند و آهنگ های آرامش بخش می توانند باعث شوند تا حواس کودک به سوی آرامش پرت شود. می توانید از روش دور شدن از موقعیت استفاده کرده و به کودک خود کمک کنید. به کودک خود بیاموزید که می تواند قبل از عصبانی شدن و ایجاد دردسر برای خود از مکانی که در آن است فاصله گرفته و خود را از موقعیت جدا نماید، چند دقیقه با خود خلوت کرده تا آرام شود.

می توانید مهارت های حل مسئله را به کودک خود یاد بدهید تا بداند که می تواند در زمان رو به رویی با مشکلات بدون عصبانیت می تواند مشکل خود را حل نماید.

• در صورت نیاز کودک را با عواقب رفتارش رو به رو نمایید:

وقتی که کودک از قانون های عصبانیت پیروی می نماید، باید او را با نتیجه های مثبت رفتاری که دارد مواجه نمایید. به عنوان نمونه می توانید از سیستم پاداش دهی یا اقتصاد ژتونی استفاده نمایید تا انگیزه ی کودک برای استفاده از مهارت های مدیریت خشم تقویت گردد.

وقتی که یک بچه قوانین عصبانیت را زیر پا گذاشت، باید او را با عواقب کارش رو به رو نمایید. در صورتی که کودک پرخاشگری نمود و عصبانی شد بدون هیچ تاخیری باید او را با عواقب کاری که انجام می دهد رو به رو نمایید. اینکار می تواند با خارج نمودن او از موقعیت، محرم کردن کودک از برخی مزایا و یا جبران اشتباه با انجام کارهایی از خانه و یا قرض دادن اسباب بازی به قربانی انجام شود.

در صورت نیاز می توانید از یک مشاور کمک حرفه ای گرفته و به کودک کمک نمایید. داشتن کاستی دز مدیریت خشم در کودک غیر طبیعی نیست ولی با کمک گرفتن از یک مشاور می توانید پیشرفت هایی در مدیریت خشم در کودک ایجاد نمایید.

در صورتی که کنترل عصبانیت در کودکان خارج از کنترل شود یا مشکل او بیشتر شود، باید از یک فرد حرفه ای در این زمینه کمک بگیرد. متخصص می تواند احتمال بودن هر نوع مشکل در سلامت روان کودک را بررسی کرده و برای برنامه ریزی در مورد مدیریت رفتار کودک کمک زیادی نماید.

عصبانیت شدید باعث چه چیزی می شود؟

در صورتی که عصبانیت و کج خلقی ها در کودک شدید باشد. این موضوع می تواند به یک مشکل اساسی در مورد سلامت کودک اشاره داشته باشد. محققان دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن در این مورد اشاره داشته اند که در این مورد با برخی از بیماری های روانی طولانی مدت یا مکرر و یا خود-مخرب ارتباط دارد:

محققان به این نتیجه رسیده اند که عصبانیت در کودکان سالم کوتاه و کم تر از کودکان ابتلا به افسردگی و اختلالات اختلال شکل مثل اختلال کم توجهی، بیش فعالی، اختلال مخالفت می باشد. تحقیقات در این مورد نشان داده اند که در کودکان سالم عصبی شدن می تواند ۱۰ تا ۱۱ دقیقه به طول بیانجامد، اما در کودکان مبتلا به اختلالات مخرب عصبی شدن ممکن است به طور متوسط حدود ۲۵ دقیقه به طول می انجامد.

در هر صورت اگر کج خلقی و عصبی شدن در کودتان بیش از مدت زمان متعادل اتفاق می افتد، باید با یک متخصص در این مورد مشورت کرده و از او کمک بخواهید.

زمان مراجعه به پزشک

در صورت هر یک از موارد زیر با پزشک مشورت نمایید:

• در صورتی که کودک شدیدا نسبت به والدین و یا مراقبان خود و چیزهایی مانند اسباب بازی هایش در طول یک اوقات تلخی تند رفتار نماید.
• در صورتی که کودک عمدا به خودش صدمه بزند، گاز بگیرد و سرش را به دیوار بکوبد.
• کج خلقی در کودک بیش از ۲۵ دقیقه طول بکشد و یا کودک بیش از ۵ مرتبه در روز عصبی شود.
• پس از تمام شدن اوقات تلخی، باز هم کودک قادر به آرام شدن نباشد.
• وقتی که والدین مجبور باشند برای آرام شدن کودک به او رشوه دهند.
• در زمان نیاز به مراجعه به پزشک تردید ننمایید، به یاد داشته باشید که یک اختلال رفتاری به اندازه مشکل سلامت فیزیکی طبیعی بوده و نیاز به توجه دارد.
• در صورتی که کودک نوپای شما فقط سعی می کند که توجه شما را جلب نماید و با شما از بین کج خلقی هایش ارتباط برقرار نماید. باید صبور باشید زیرا این مرحله خیلی زود سپری می شود.

منبع : آرگا