زردچوبه یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی می باشد که خواص بسیاری دارد و از ادویه های پرکاربرد در آشپزی می باشد. این گیاه علفی و چندساله متعلق به خانواده زنجییل بوده و برای کشت به خاک حاصلخیز با زهکش مناسب و رطوبت کافی نیاز دارد. اگر علاقمند به کشت و پرورش این گیاه دارویی هستید در این مطلب قصد داریم شما را با شرایط مورد نیاز برای کشت زردچوبه آشنا سازیم. همراه ما باشید.
آشنایی با شرایط مورد نیاز برای کاشت زردچوبه
زردچوبه بومی مناطق جنوبی آسیا بوده و به صورت گسترده در بیشتر نواحی هندوستان، مناطق جنوبی چین، ژاپن، تایوان، اندونزی و برخی مناطق آفریقا مورد کاشت قرار دارد. ایرانیان این گیاه دارویی قدیمی و پرخاصیت را در سال ۵۷۲ پس از میلاد به چین و در قرن شانزدهم به فرانسه و ایتالیا بردند. کشت زردچوبه در برخی کشورها مانند هند به صدها سال قبل باز می گردد.
این گیاه علفی و چندساله دارای ساقه زیرزمینی(ریزومی) می باشد که قسمت مورد استفاده آن می باشد. این ساقه زیرزمینی را بعد از خارج کردن از خاک تمیز می کنند و سپس ریشه ها را جدا کرده و در آب جوش قرار داده و پس از چند روز قرار گرفتن زیر نور خورشید آن را خشک می کنند. سپس ریزوم ها پودر شده و به عنوان طعم دهنده مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. در ضمن از زردچوبه در رنگ کردن پارچه های پشمی، ابریشمی و پنبه ای نیز بهره می برند. بوی زردچوبه معطر بوده و طعم آن تلخ می باشد. رنگ زردچوبه نیز زرد یا خاکستری مایل به قهوه ای است.
پودر تهیه شده از ریشه زدرچوبه رنگ زرد تیره ای دارد و این گیاه از ادویه های پرکاربرد در آشپزی به شمار می رود. رنگ زرد و نارنجی زردچوبه به دلیل وجود ماده کورکومون و کورکومین در آن می باشد. از دیگر ترکیبات موجود در زردچوبه می توان به گواین، تورمرون، کورلون و… اشاره کرد. بیشترین زدرچوبه دنیا توسط هندوستان تولید می شود و معنای نام هندی آن زعفران هندی بوده و در چین به معنای زنجبیل زرد شناخته می شود. از اسانس حاصل از ریزوم زردچوبه در صنعت داروسازی، عطرسازی و صنایع غذایی نیز بهره فراوانی می برند.
گیاهشناسی زردچوبه
گیاه زردچوبه با نام علمی Curcum longa و نام انگلیسی Tumeric متعلق به خانواده Zingiberaceae (زنجبیل) می باشد. منشا این گیاه جنوب هندوستان گزارش شده و بیش از هفتاد گونه دارد که عمدتا در هندوستان رویش دارند. قسمت مورد استفاده زردچوبه ساقه زیرزمینی(ریزوم) آن می باشد که کوتاه و ضخیم بوده و دارای دو نوع ریزوم مادری و فرعی باشد. ارتفاع گیاه حدود ۶۰-۹۰ سانتی متر بوده و برگها بلند و سبزرنگ و به شکل دسته ای روی ساقه قرار دارند. میزان اسانس در ریزوم زردچوبه با توجه به گونه و شرایط اقلیمی که در آن قرار دارد، متفاوت می باشد. به طور مثال در گونه آمادا میزان اسانس ۱/۱ درصد و در آروماتیکا ۶ درصد است.
شرایط مورد نیاز برای کاشت زردچوبه
خاک
زردچوبه برای رشد به خاکی حاصلخیز با زهکش مناسب نیاز دارد. این گیاه در خاک سبک لومی که دارای مواد ارگانیک فراوان و زهکش کافی باشد، رشد خوبی خواهد داشت.
آبیاری
این گیاه نیاز آبیاری مشابهی با زنجبیل دارد. از فصل بهار تا پاییز که گیاه در حال رشد است خاک گلدان باید همواره مرطوب باشد. چنانچه گیاه زردچوبه را در منطقه خشکی می کارید باید در طول زمستان نیز خاک گیاه مرطوب باشد. پیش از آبیاری اطمینان حاصل کنید که سوارخ زهکش گلدان به اندازه کافی بوده و اگر نیاز بود توسط یک میخ یا شیء دیگر تعدادی سوراخ به کف گلدان تعبیه کنید تا زهکشی به خوبی صورت گیرد. توجه داشته باشید که آبیاری به موقع نقش مهمی در افزایش عملکرد ریشه گیاه دارد.
نور
زردچوبه در مناطق استوایی به مکانی با ترکیب آفتاب و سایه نیاز دارد و طرفدار نور مستقیم، همیشگی و شدید خورشید نیست. در مقابل این گیاه در مناطق معتدل برای رشد بهتر به مکانی با آفتاب مستقیم نیاز دارد.
دما
دمای ایده آل برای رشد این گیاه حدود ۱۲-۳۵ درجه سانتی گراد می باشد و در دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد با مشکل روبرو می شود. با توجه به کاشت گیاه زردچوبه درون گلدان، هنگام زمستان گلدان را به داخل خانه ببرید. حتی اگر مکانی که گلدان در آن قرار دارد نور کمی داشته باشد. چرا که در طول زمستان باید از ریشه گیاه محافظت نمایید. نکته مهم این که دمای محیط داخلی حدود ۱۸ درجه سانتی گراد باشد. چنانچه در منطقه استوایی گیاه تحت کاشت باشد نیاز نیست نگران زمستان گذرانی آن باشید. چنانچه گیاه در باغچه قرار دارد با شروع زمستان به بریدن شاخسارهای آن تا نزدیک زمین بپردازید. گیاه در بهار مجددا جوانه می زند.
رطوبت
در مناطق خشک گیاه زردچوبه را مورد غبارپاشی با آب فاقد املاح و هم دما شده با محیط قرار دهید. از آب مقطر می توانید بهره بگیرید. برای آسانی کار از زیرگلدانی دارای سنگریزه نیز استفاده نمایید. فقط توجه داشته باشید کف گلدان با آب داخل زیرگلدانی تماسی نداشته باشد چرا که موجب پوسیده شدن ریشه و خفگی گیاه می شود. از این طریق می توانید هر روز بدون انجام غبارپاشی رطوبت لازم برای گیاه را فراهم کنید.
کود
در طی فصل رشد گیاهتان را هر ماه با کودهای مایع حاوی همه عناصر مورد نیاز رشد کوددهی کنید می توانید بجای کود از کمپوست نیز بهره بگیرید. پیشتر گفته شد گیاه زدرچوبه به خاک حاصلخیز نیاز دارد به این ترتیب در فصل پاییز زمان آماده سازی بستر رشد ۲۰-۲۵ تن در هکتار کود حیوانی به زمین اضافه شود. اگر زمین فاقد مواد و عناصر غذایی باشد این میزان به ۷۵-۱۰۰ تن در هکتار می رسد. اضافه کردن کود ازت، پتاس و فسفر نیز به شرایط خاک بستگی دارد. در تحقیقاتی گزارش شده افزودن کود حیوانی و شیمیایی نقش زیادی در افزایش عملکرد ریشه خواهد داشت.
آفات و بیماری ها
گیاه زردچوبه به ندرت دچار آفات و بیماری ها می شود. اما از جمله آفات مهم این گیاه می توان به کنه تارعنکبوتی قرمز اشاره کرد که برای رفع این آفت از محلول آب و صابون رقیق استفاده کنید. آبیاری بیش از حد و غوطه ور ماندن ریشه در آب نیز موجب پوسیدگی ریشه و خفگی گیاه خواهد شد. از جمله بیماری های این گیاه می توان به لکه برگی اشاره کرد.
تکثیر
تکثیر زردچوبه از طریق ریزوم(مادری و فرعی) امکان پذیر است. ریزوم مادری موجب تسریع رشد گیاه و افزایش عملکرد ریشه خواهد شد. بهتر است ریزوم مادری را با برش طولی به دو قسمت تقسیم نموده و بعد مورد کشت قرار دارد. زمان کاشت گیاه به شرایط اقلیمی منطقه بستگی داد در هندوستان زردچوبه را از اواخر فروردین تا اوایل تیر می کارند. می توان این گیاه را به روش کرتی یا جوی و پشته زیر کشت برد. روش کرتی ۸۰ درصد بیشتر از روش جوی و پشته عملکرد دارد.
فاصله میان ردیف ها نیز به نوع خاک، شرایط اقلیمی و حاصلخیزی آن بستگی دارد و معمولا بین ۳۰-۹۰ سانتی متر در نظر گرفته می شود. فاصله بوته ها هم در طول ردیف حدود ۲۰-۲۵ سانتی متر مناسب می باشد. میزان ریزوم برای کشت نیز متفاوت بوده و به فواصل کاشت وابسته است. اگر فاصله کاشت ۲۰*۳۰ سانتی متر باشد حدود ۱۸۰۰ کیلوگرم در هکتار ریزوم مادری و ۱۲۰۰ کیلوگرم ریزوم فرعی کافی می باشد. عمکلرد ریزوم به روش کاشت، رقم آن و حاصلخیزی خاک بستگی دارد.
برداشت
زمان برداشت گونه های مختلف زردچوبه متفاوت می باشد و به طور معمول ۷-۹ ماه بعد از سبز شدن ریزوم می توان به برداشت آن اقدام کرد. گزارش شده اواسط پاییز تا اواخر زمستان برای برداشت ساقه های زیرزمینی گیاه زمان مناسبی است. بعد از برداشت ریزوم ها آن ها را خشک و مورد استفاده قرار می دهند.
منبع : آرگا
