بابونه یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی شناخته شده و یکی از نه گیاه دارویی مهم دنیا است که توسط انسان شناسایی شده است. این گیاه علفی و یکساله با رشد بوته ای بومی مناطق مدیترانه بوده که امروزه در نواحی وسیعی در حال کشت است. در این مقاله قصد داریم تا شما را با نحوه کاشت گل بابونه و اصول نگهداری و پرورش آن آشنا سازیم.
کاشت گل زیبای بابونه
آشنایی با گل بابونه
بابونه با نام علمی Matricaria recutita گیاهی از خانواده کاسنی یا آستراسه می باشد که به صورت خودرو تقریبا در تمام نقاط جهان مشاهده می شود و بومی منطقه مدیترانه و آسیای صغیر است. این گیاه دارای دو جنس آلمانی و رومی می باشد. بابونه آلمانی گیاهی یکساله ،علفی و معطر از خانواده کاسنی بوده که با ارتفاع حدود ۲۰ تا ۴۰ سانتی متر در مزارع و حاشیه جاده ها می روید. بابونه رومی گیاهی چندساله و معطر به ارتفاع ۲۰ تا۳۰ سانتی متر می باشد که نسبت به بابونه آلمانی کوتاه تر است. امروزه پراکندگی وسیعی از بابونه در اروپا، آسیای صغیر، آفریقای شمالی، آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا وجود دارد.
از نظر گیاهشناسی بابونه دارای برگهایی منقسم، باریک، کشیده و نیزه ای شکل است که برگها صاف و فاقد ساقه اصلی و فرعی ظاهر می شوند. گلهای بابونه نیز دارای دو نوع گلچه زبانه ای و لوله ای می باشند. میوه ها نیز فندقه به طول ۱تا ۱.۵ میلی متر به رنگهای خاکستری یا زرد روشن دیده می شود. بابونه امروزه در نواحی وسیعی در حال کشت و پرورش می باشد. در ادامه این مقاله با نحوه کاشت گل بابونه با ما همراه باشد.
نیازهای اکولوژیکی بابونه
شرایط اقلیمی نقش مهمی در رشد نمو و حتی فرم ظاهری گیاه بابونه دارد. بابونه در کشت پاییزه قادر است سرمای زمستان را تحمل کند ولی برای گلدهی نیازی به گذراندن سرما(بهاره سازی) ندارد، به طوری که در کشت بهاره گیاهان نیز به گل می روند. بذر بابونه در دمای۶ تا ۷ درجه سانتی گراد جوانه می زند، اما درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد است.
رشد و نمو بابونه در دمای روزانه بین ۱۹ تا ۲۱ درجه سانتی گراد به خوب صورت می پذیرد. اما بیشترین میزان اسانس در درجه حرارت بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد در گلها ساخته و ذخیره می شود. بابونه به سرما حساس نیست اما اگر در فصل بهار در مرحله گلدهی با سرما مواجه شود بر عملکرد گل تاثیر سویی خواهد داشت. بابونه گیاهی نورپسند است. بذر آن برای رویش به نور احتیاج دارد. همچنین در طول دوره رویش نیز به نور کافی نیازمند است. درکل از مرحله تشکیل غنچه تا کامل شدن گلدهی به نور زیادی نیاز دارد.
بابونه نسبت به شرایط خشکی نیز مقاوم است، اما در مرحله رویش بذر تشکل ساقه به مقادیر مناسبی آب احتیاج دارد. این گیاه شورپسند نیز می باشد و کاشتن آن در مناطق شور سبب کوتاه شدن ارتفاع گیاه و همچنین کاهش عملکرد گلها می شود. بابونه در هر نوع خاک می روید. خاکهای سبک شنی همراه با مقادیر فراوان ترکیبات آهکی خاکهای بسیار مناسبی برای کاشت گل بابونه است. این گیاه را می توان در خاکهای حاصلخیزی که برای گیاهان دیگر مناسب نیست استفاده کرد. بابونه را می توان در خاکی با PH حدود ۹ تا ۹.۲ نیز کشت نمود.
عملیات کاشت گیاه بابونه
آماده سازی خاک
بعد از برداشت گیاهان قبلی (گیاهانی که با بابونه به تناوب کشت شده اند) باید زمین را برای کاشت گل بابونه آماده نمود. شخم زدن در زمینهای زیر کشت بابونه به جز در مواقع ضروری مناسب نیست. پس از شکستن سله ها و خرد کردن کلوخ ها و تسطیح زمین، بستر را برای کاشت بذر آماده می کنند.
روش کاشت
کاشت گل بابونه به دو صورت مستقیم (توسط بذر) و غیر مستقیم(نشاء) صورت می گیرد. در کشت مستقیم اعم از کشت بهاره یا پاییزه بعد از آبیاری زمین به کاشت ردیفی بابونه می پردازند. از آنجا که نور نقش مهی در جوانه زنی بذر دارد، بذور را باید به صورت سطحی در زمین کاشت. سپس غلتک مناسبی انجام شده و از بکار بردن ابزار و وسایلی که باعث به هم خوردن نظم ردیفها و پراکنده شدن بذرهای کشت شده می شود باید پرهیز کرد. در برخی کشورها تکثیر بابونه به صورت تک کشتی صورت می گیرد. این روش از ان جهت مناسب است که بذرها بعد از رسیدن ریزش کرده و با بارندگی های پاییزه سبز می شوند. این نوع تکثیر باید در قسمتهایی از زمین که گیاهان تراکم کمتری دارند صورت گیرد.
در کشت غیر مستقیم در زمان مناسب بذرها را در خزانه ای که بستر آن به همین منظور آماده شده باید کشت کرد. پس از کاشت سطحی بذر به منظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک، غلتک مناسبی نیز باید زده شود. در زمان مناسب نشاء ها را به زمین اصلی منتقل و زمین را بلافاصله آبیاری می کنند. از آن جا که کشت غیر مستقیم بابونه هزینه زیادی لازم دارد به ندرت از این روش استفاده می کنند.
تناوب کشت
بابونه را باید با گیاهانی به تناوب کشت کرد که زود برداشت شود و زمان کافی برای آماده سازی زمین در ماههای مرداد- شهریور وجود داشته باشد. تناوب کشت بابونه با گیاهانی مناسب است که سبب گسترش علفهای هرز نشوند(مانند لوبیا، خردل، نخود) و تانبو کشت بابونه با گیاهانی که بذرهای آن ها با سهولت ریزش می کنند(مانند غلات و اکثر گیاهان خانواده چتریان) مناسب نیست. زیرا ریزش بذور این گیاهان سبب گسترش علفهای هرز می شوند. چون بابونه به علف کشهای با ماده موثرتر یازیان حساس است بنابراین تناوب کاشتن گل بابونه با گیاهانی مانند شوید، گشنیز، زیره سیاه که به علفکش مذکور مقاوم هستند، مناسب می باشد.
چنانچه گل بابونه به صورت تک کشتی تکثیر شود سه سال بعد از کاشت، مواد غذایی موجود در خاک کاهش می یابد، از این رو افزودن مقادیر مورد نیاز مواد غذایی به خصوص پتاسیم و فسفر به خاک ضرورت دارد. افزودن ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم در هکتار کود ازت در فصل بهار به صورت سرک نتایج مطلوبی در افزایش عملکرد گل دارد. در کشت پاییزه افزودن مقایر مناسبی ازت در فصل پاییز نقش مهمی در پنجه زنی گیاه دارد. در تکیر تک کشتی از سال دوم قبل از رویش گیاه افزودن ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم در هکتار ازت به زمینهای مورد کشت بابونه ضروری است.
تاریخ و فواصل کاشتن گل بابونه
زمان مناسب برای کشت پاییزه نیمه دوم شهریور و برای کشت بهاره نیمه دوم اسفند است. زمان کاشتن نقش عمده ای در عملکرد گل بابونه دارد. در کشت پاییزه و بهاره بذرها در ردیفهایی به فاصله ۱۲ تا ۱۵ سانتی متر در زمین اصلی کشت می شوند. در سال اول کاشت گل بابونه باید هر هکتار زمین به ۳ تا ۴.۵ کیلوگرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز است. اگر بابونه به صورت تک کشتی تکثیر شود از سال دوم به بعد باید از مقادیر کمتری بذر استفاده کرد. زیرا پس از برداشت گل بر اثر ریزش بذرها و رویش آن ها باید نسبت به کاشت بذرهای گل بابونه در نقاطی اقدام نمود که گیاهان تراکم کمتری دارند.
در کشت غیر مستقیم اواخر مهر زمان مناسبی برای کشت بذر در خزانه هوای آزاد است. نشاء ها ۴ تا ۶ هفته بعد (اواخر آبان تا اوایل آذر) آماده انتقال به زمین اصلی می شوند. فضای ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر مربع برای هر بوته در زمین اصلی سبب تولید حداکثر میزان محصول گل و اسانس می شود. در کشت غیر مستقیم برای هر هکتار زمین به ۰.۵ تا ۰.۸ کیلوگرم بذر نیاز است.
نکته: طبق گزارش برخی محققین فواصل ۳۰سانتی متر بین ردیف ها و ۳۰ سانتی متر بین گیاهان بهترین عملکرد گل و عملکرد اسانس را در پی خواهد داشت.
مرحله داشت و برداشت گل بابونه
برای مبارزه با علفهای هرز بابونه از علف کش مالوران به مقدار ۳ تا ۴ کیلوگرم در هکتار به صورت محلول پاشی می توان استفاده کرد. زمان مناسب برای استفاده از این علف کش اواسط فروردین ماه است. این علف کش تاثیر سویی بر گیاه بابونه ندارد و می توان تا مرحله سه برگی از آن استفاده نمود. برای تسیع در روند شد و نمو و افزایش عملکرد گل توصیه می شود از علف کش و محلول های غذایی (مانند محلول۰.۴ درصد واسکال ) به صورت مخلوط استفاده کرد. بعد از اولین برداشت گل کاربرد محلول های غذایی در تشکیل مجدد گل بسیار موثر است. اگرچه بابونه کم و بیش به کم آبی مقاوم است ولی در مواقعی که هوا برای مدتی خشک باشد و بارندگی کافی نباشد نسبت به آبیاری گیاهان باید اقدام نمود.
زمان مناسب برای برداشت گل هنگامی است که گلها کاملا باز شده باشند. گلها را باید حداکثر به همراه ۵ سانتی متر از دم گل برداشت کرد. برداشت گل به همراه مقدار بیشتری دمگل سبب کاهش کیفیت اسانس می شود. برداشت به موقع گلها بسیار مهم است و نقش موثری در کمیت و کیفیت اسانس آن دارد. گلها را پس از برداشت بلافاصله باید خشک کرد. تاخیر در خشک کردن گلها سبب تغییر رنگ و کاهش کمیت و کیفت اسانس آن ها می شود.
زمان گلدهی گیاه بابونه
زمان گلدهی بابونه متفاوت می باشد و به شرایط اقلیمی محل رویش این گیاه بستگی دارد، جالب است بدانید که گیاهان خودرو به نسبت گیاهانی که کشت داده می شوند، سریع تر گل می دهند، از این رو انواع بابونه خودرو در اواخر فروردین گل می دهند، اما بابونه هایی که کشت می شوند، گلدهی آنها با تاخیر بوده و معمولا در اردیبهشت می باشد، در طی ۱۰ تا ۱۶ روز همه گلها ظاهر می شوند.
آفات و بیماری های این گیاه
معمولا آفات علاقه ای به گیاه بابونه ندارند و از این گیاه دوری می کنند، حتی بابونه را می توان برای دور کردن آفت از محصول خیار به کار برد، اگرچه شته ها و تریپس ها گاهی مواقع ایجاد مشکل می کنند، ولی می توان هر دوی این آفت ها را از طریق شست و شوی گیاه و یا با استفاده از صابون های حشره کش از بین برد.
ویژگیهای دارویی و درمانی بابونه :
بابونه دارای خواص زیادی است، این گیاه تقویت کننده مغز بوده و مصرف آن برای مادران می تواند میزان ترشح شیر آنها را افزایش دهد. درمان سردرد و میگرن نیز از دیگر فواید دارویی بابونه می باشد.
بابونه آلمانی برای خرد کردن سنگ مثانه و دفع آن بسیار موثر است، برای رفع درد چشم نیز می توان بابونه رومی را در مقداری سرکه مخلوط کرده و مصرف کنید، همچنین برای بهبود درد های عضلانی می توانید بابونه آلمانی بنوشید. این دمنوش یک داروی مفید برای درمان بی اشتهایی و کم خونی می باشد.
بابونه یک داروی ضد نفخ، ضد التهاب، ضد تشنج و تب بر می باشد، از اسانس بابونه می توان برای حفظ پوست و نیز برای رویش موها استفاده کرد، ترکیبات موجود در روغن بابونه آلمانی مانع پیشرفت ورم شده و برای بی خوابی موثر است، از این گیاه می توان برای درمان سردرد های عصبی نیز رفع استرس استفاده کرد.
در صورت تمایل برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه کاشت گیاهان مختلف می توانید در اینجا کلیک کنید.
منبع : آرگا
