هوش عاطفی یا هیجانی؛ از قرن بیستم توسط روان شناسان به نام و مشهوری تعریف شده است و هر یک دارای تعریف مختص به خود هستند اما در مجموع این تعاریف روان شناسان درباره تعریف هوش هیجانی، نقطه اشتراکاتی نیز با یکدیگر دارند و آن تاثیر این جنبه از هوش بر روابط انسان و برقراری روابط اجتماعی اوست و این تعریفات نشان می دهند افرادی از نظر هیجان باهوش اند که می توانند احساسات خود را به درستی به دیگران انتقال دهند و با آنها ارتباطی موثر برقرار کنند.
تعریف هوش هیجانی:
از روان شناسان معروف و توانمندی که در زمینه هوش هیجانی تعاریف و مفاهیم مهمی را ارائه داده است می توان به دانیل گلمن اشاره کرده است او درباره هوش هیجانی اینگونه می گوید:
“هوش هیجانی شامل توانایی‌هایی مثل انگیزه دادن به خود، پشتکار در شرایط دشواری و سرخوردگی، کنترل رفتارهای تکانشی، به تأخیر انداختن خواسته‌ها، تنظیم هیجانات، جلوگیری از غلبه‌ی استرس بر قدرت فکر کردن، همدلی با دیگران و امیدواری است.”
این تعریف از EQ یا EI نشان می دهد که افرادی در برقراری ارتباط خود با دیگران دارای توانایی و مهارت هستند که دارای بهره بالایی از EQ هستند و این هوش به افراد در بیان احساسات و برقراری ارتباط بسیار کمک می کند.
چه افرادی دارای هوش هیجانی و نشانه های آن با سطح پایین هستند؟ و چگونه می توان این هوش را افراد افزایش داد؟ آیا افزایش دادن هوش هیجانی امکان پذیر است؟ در تعاریف هوش هیجانی این سوالات به خوبی پاسخ داده می شوند.
گلمن در رابطه با هوش هیجانی به پنج مفهوم اشاره می کند:
- خود آگاهی: این مفهوم از هوش هیجانی نشان دهنده نقاط قوت و ضعف در افراد که با آگاهی از آن فرد می تواند تاثیرات بهتری را در روابط خود ایجاد کند.
- انگیزش: انگیزش عواملی است که فرد را در تحقق به اهداف یاری می کند.
- مهارت اجتماعی: توانایی برقراری ارتباط با دیگران و تاثیرگذاری بر روی آنها است.
- خود تنظیمی:توانایی کنترل خود در شرایط بحرانی و بازخورد و واکنش رفتاری دست به مسائل
- همدلی: همدل و همراه بودن با دیگران و درک احساسات آنها
در تعریفی دیگر سالووی و مایر EQ را اینگونه معنا می کنند:
“توانایی نظارت و پایش احساسات و هیجانات خود و دیگران، تفکیک و تشخیص آنها، و استفاده از این اطلاعات به عنوان راهنمای تفکر و رفتار.”
تعریف عملیاتی EI توسط بار- اُن
روون بار- اُن (Reuven Bar-on) از زاویه ای دیگر به فراگیر شدن این نوع هوش هیجانی یا عاطفی کمک کرد. برخلاف گلمن که از کلیت مفهوم هوش هیجانی دفاع می کرد و بر اهمیت آن تاکید داشت، همه تلاش بار -اُن بر این بود که تعریفی عملیاتی از EI ارائه دهد و ابزاری برای اندازه گیری و سنجش EI طراحی نماید.
این نوع ابزار EQ-i نام دارد که به صورت تجاری در دسترس بوده و اغلب توسط سازمان ها، مراکز آموزشی و کسب و کار های بزرگ برای سنجش هوش هیجانی به کار گرفته می شود، ضمن اینکه این وسیله بر پایه تحقیقات انجام گرفته بار-اُن در سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۰ می باشد.
اکنون با مشاهده نمودار زیر، می توانید شیوه اندازه گیری هوش هیجانی (EI) توسط بار- اُن را در ذهن تان تصور کنید.
با توجه به مطالب بالا؛ اینطور نتیجه گیری شده است که بار-اُن مهارت های مختلفی همچون مسئولیت پذیری، تصمیم گیری، مهارت های ارتباطی و روابط بین فردی، ابراز احساسات، حل مساله، صراحت و جرأت ورزی (قاطعیت)،خوش بینی، خود شکوفایی و تحمل استرس را در کنار هم تحت عنوان هوش هیجانی یا هوش عاطفی اندازه گیری کرده و گزارش می دهد.
تعریف ساده EI در دو جمله
سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ در واقع سالهای رشد جدی هوش هیجانی (EI) می باشد و افرادی که طی این سالها روی این موضوع تحقیق کرده اند، هر یک مسیری را بنا نهاده اند که تا امروز امتداد داشته است.
همچنین خود مفهوم EI به طور دقیق و با مرز های مشخص تعریف نشده، اما پیام این نوع هوش مشخص بوده و همه بر روی این موضوع اتفاق نظر دارند که نباید هوش را به توانایی محاسبات ریاضی و تعریفی سنتی از بهره هوشی محدود کرد.
از نظر سالووی (هم اکنون ریاست دانشگاه Yale را برعهده دارد) و همکارانش که هنوز هم موضوع هوش هیجانی مورد توجه آنها می باشد؛ استفاده از اصطلاح هوش هیجانی که یک نوع تاکید بر شکلی از هوش می باشد و به پردازش هیجانات پرداخته و از آنها بهره می برد.
حال بر اساس این نوع دیدگاه؛ هوش هیجانی می تواند از جنس ظرفیت (Capacity) و بخشی از آن از جنس توانایی (Ability) و بخش دیگر از جنس مهارت (Skill) باشد.
راه های افزایش هوش هیجانی:
طبق این تعاریف هوش هیجانی در افراد باید تقویت شود تا فرد توانایی لازم در زمینه برقراری ارتباط با دیگران و بیان احساسات خود را بیابد و مفهوم هوش هیجانی نشان می دهد که راه های افزایش هوش هیجانی در فرد عواملی درونی را می طلبد.
بالا بردن توجه:
توجه کردن به اطراف و زندگی خود از عوامل مهمی است که موجب تقویت هوش هیجانی در زندگی می شود توجه کردن موجب می شود تا شما هوش و تمرکز خود را در شرایط بحرانی به کار بگیرید به عنوان مثال زمانی که با فردی رابطه ای خوب ندارید با توجه بیشتر می توانید به این موضوع پی ببرید که چگونه بر او غلبه کنید. معرفی تمرین تمرکز برای افزایش تمرکز شما در این زمینه کمک های فراوانی خواهد داشت.
و همچنین افرادی که در لحظه اولیه رو به رویی با مسئله ای متوجه آن می شوند نیز دارای توجه زیادی به مسائل و عوامل ایجاد کننده ناراحتی هستند و سعی می کنند آن را نادیده بگیرند و کنترل کنند.
بالا بردن قدرت احساسات:
در تعاریف هوش هیجانی به نکاتی که بیش از سایرین به آن اهمیت داده شد این بود که هوش هیجانی مجموعه ای از احساسات و عواطف در فرد است که موجب بیان احساسات و برقراری ارتباط می شود. افرادی که دارای قدرت بالایی از احساسات و هیجانات درونی هستند روابط موثرتری دارند.
برای افزایش قدرت احساسات در خود باید به علایق و احساسات خود بیشتر توجه کنید و به آنها ارزش و بهای بیشتری بدهید.
منبع : آرگا
