دانستنی های جالب درباره پرنده باز و ویژگی های این پرنده

در زمان های قدیم پرورش و تربیت بازها برای شکار بسیار رایج بود. این پرنده شکاری با جثه متوسط در هنگام شکار سرعت بسیاری زیادی داشته و می تواند طعمه های مختلف را شکار کند. اگر مایلید تا از پرنده باز اطلاعات بیشتری به دست آورید با ادامه مطلب همراه ما باشید.

آشنایی با پرنده باز

پرنده باز یکی از پرندگان شکاری جثه متوسط می باشد که هنگام شکار سرعت خیلی زیادی داشته و قدرت بالایی در شکار طعمه های مختلف دارد. در زمان های قدیم تربیت این پرنده برای شکار بسیار رایج بود. دسته بازها جزو پرندگان شکاری میان جثه می باشند که شامل سایر پرندگان شکاری روز گرد زرد چشم مانند عقاب ها و سنقرها در راستا بازسانان قرار می گیرند.

باز یا گونه ای از آن که در زبان فارسی طرلان نام دارد همراه پرندگانی مانند قرقی و بیغو از اعضای سرده بازهای راستین می باشد. این سه پرنده خوشاوندی نزدیک و شباهت ظاهری زیادی با هم دارند ولی باز بزرگتر است و برخلاف باقی خویشاوندانش که تنها در شکار پرندگان کوچک مهارت دارند طعمه های متنوع تر از جمله پرندگان شکاری دیگر، جانوران کوچک مانند موش، خرگوش و سنجاب و حتی روباه و راکون را شکار می کند.

طرلان تنها عضو این سرده بوده که در ارواسیا و امریکای شمالی پراکنش دارد. باز می تواند طعمه های مختلف را همانطور که اشاره شد از طریق پرواز به دست آورد. این پرنده از حس بینایی برای یافتن مهره داران کوچک و دیگر پرندگان بهره می گیرد. این پرنده در راسته شاهین سانان جای دارد و در انگلیسی با اسم علمی A.gentilis شناخته می شوند.

در گذشته بازداری و تربیت این پرندگان برای شکار یکی از سرگرمی های شکارچیان بوده است. باز معمولا برای شکار طعمه هایی نظیر قرقاول، خرگوش، کبک یا غاز نگهداری و تربیت می شد. در ضمن بازهای تربیت شده بیشتر در اختیار اشراف زادگان قرار داشت.

مشخصات ظاهری بازها

ابعاد و جثه پرنده ماده باز برخلاف بعضی جانداران دیگر از پرنده نر بزرگتر بوده و می تواند طولی بین ۵۸-۶۹ سانتی متر و وزنی حدود ۱۲۲۰ گرم در سن بلوغ داشته باشد. فاصله دو سر بال در پرنده ماده بالغ می تواند حدود ۱۰۸-۱۲۷ سانتی متر باشد. پرنده نر ولی جثه کوچکتری دارد و طول بدنش در بازه ۴۶-۵۷ سانتی متر است.

فاصله دو سر بال در پرنده نر حدود ۸۹-۱۰۵ سانتی متر و وزن آن تقریبا ۷۸۰ گرم است. معمولا این پرندگان بیشتر از ۶۱ سانتی متر طول دارند. بازها در نواحی قطبی شمال امریکا، اروپا و آسیا زیست دارند. کوچکترین پرنده این خانواده به آسیای جنوبی تعلق دارد که طول آن حدود ۱۵ سانتی متر است.

همانطور که اشاره شد گاها پرنده ماده از نرها بزرگتر بوده ولی معمولا هر دو همرنگ می باشند. هر دو جنس هم دارای منقار قوی، تیز و پاهای نیرومند هستند. بازها به پرندگان حمله و آن ها را شکار می کنند. این پرنده زمانی در سراسر دنیا پراکنده بودند ولی امروزه شدیدا کمیاب شده اند.

احتمالا برخی از این پرندگان از شاهین سرعت پرواز بیشتری داشته باشند. گاه سرعت آن ها هنگام شکار به ۲۹۰ کیلومتر بر ساعت می رسد. این پرنده به سادگی می تواند سریعترین اردک، کبوتر، کبک و … را شکار کند. بالای بدن آبی خاکستری و قسمت پایین سفید و با لکه های مایل به سیاه همراه است.

باز آشیانه اش را در کنار صخره های بزرگ درست کرده و ۳-۶ تخم می گذارد. ضمنا برای زمستان گذرانی به ایران نیز می آید و در برخی استان های گلستان و مازندران دیده می شود. اغلب طرلان ها هر سال مهاجرت ندارند ولی برخی از گونه های بومی نقاط سردسیر در فصول سرد به بخش های گرم جنوبی مهاجرت می کنند.

سرعت و مانور پذیری باز در پرواز اگرچه نسبت به پرنده های دیگر قابل توجه می باشد اما با شاهین قابل مقایسه نیست. باز معمولا به طور افقی شکار را دنبال کرده و حداکثر سرعت افقی آن ۶۱ کیلومتر بر ساعت است. ولی بازها گاهی به سبک شاهین ها با شیرجه عمودی و بال های به عقب رفته به شکار می پردازند. در ضمن از آنجا که گونه های باز خیلی متنوع است طول عمر این پرنده بین ۵-۲۰ سال گزارش شده است.

زیستگاه بازها

این پرنده در نواحی پر درخت جنگلی، دشت ها و در کوهستان ها و بیشتر در نزدیکی فضاهای باز مشاهده می شود. باز در نقاط دور افتاده جنگل آشیانه بزرگی درست می کند و گاهی از آشیانه متروک سایر پرنده ها برای زیستن استفاده می کند. این پرنده به تعداد محدودی در کشورمان مشاهده می شود. همانطور که اشاره شد بیشتر در استان های شمالی و تصادفا در فارس و بلوچستان نیز در زمستان دیده شده است.

مفهوم بازداری

در گذشته باز یکی از محبوب ترین پرندگان شکاری بوده است. در انگلیسی به آن Goshawk گفته می شود که به معنی قوش غاز بوده و به قابلیت این پرنده در شکار پرندگان بزرگی مانند غاز وحشی اشاره می نماید. ولی کاربرد سنتی باز اغلب برای شکار خرگوش، کبک، قرقاول و پرندگان آبزی متوسط است. فقط ژاپنی ها به طور رایج از این پرنده به منظور شکار حیوانات بزرگ نظیر غاز و درنا استفاده می کردند.

در اروپای قدیم باز با لقب پرنده کشاورزان یا پرنده آشپزی شناخته می شد زیرا برای شکار انواع متنوع حیوانات خوراکی مناسب بوده و نسبت به شاهین عادی انتخاب بهتری برای مردم کم درآمد بود. شاهین نیز پرنده شکاری محبوبی بود ولی به دلیل محدودیت در تنوع طعمه ها و فنون شکارگری کمتر استفاده می شود. در ضمن بازهای تربیت شده اغلب در اختیار اشراف زادگان و نجیب زادگان بود.

در دنیای امروزی نیز پرنده طرلان محبوبیت و اعتباری هم پای شاهین عادی در میان بازداران دارد.

تفاوت باز با شاهین

از لحاظ مشخصات ظاهری این پرندگان به هم خیلی شباهت دارند ولی با دقت در سایر موارد نظیر تغذیه یا محل زندگی، می توان آن ها را از یکدیگر تشخیص داد. بازها معمولا در نواحی معتدل و بیشتر در نیمکره شمالی زندگی می کنند و حاشیه جنگل و مراتع را برای شکار انتخاب می کنند.

در حالی که شاهین در نواحی وسیع تری می تواند زندگی کند که حتی قطب شمال نیز شامل آن است. شاهین از نظر جثه و ابعاد از باز کمی کوچکتر است. ولی از لحاظ سرعت در بین همه گونه های پرنده های شکاری در جایگاه نخست قرار دارد و حتی از باز نیز سریعتر است. باز هنگام شکار برای غافلگیری طعمه اش گاهی با سرعت ۲۹۰ کیلومتر بر ساعت پرواز می کند.

تغذیه بازها

بازها با چشم های تیزبین خود طعمه ها را از فواصل خیلی دور شناسایی و تعقیب می کنند. شکار معمولا در نواحی که پوشش گیاهی ضعیفی دارد روی می دهد. روند تعقیب طعمه توسط باز به شکل افقی و با سرعت تقریبا بالا صورت می گیرد. البته در مواردی باز به روش شاهین ها به سمت شکارش شیرجه عمودی می زند.

بهترین تغذیه برای این پرنده شکاری آن چیزی است که از طبیعت به دست می آورد. رژیم غذایی بازها بیشتر شامل پروتئین خالص و گوشت است. جانورانی نظیر موش صحرایی، خرگوش و برخی خزندگان در این رژیم غذایی قرار می گیرند. ولی به طور کلی این پرنده امکان شکار طعمه های بزرگ جثه را هم داشته که در مواقع لزوم از آن بهره می گیرد.

با وجود شباهت ظاهری باز و شاهین ولی بازها قدرت مانور پذیری شاهین را نداشته و بیشتر طعمه های آن روی زمین و از بین جوندگان و جانوران کوچک جثه می باشد. پرنده ماده به علت جثه متوسط و قوی علاوه بر خرگوش می تواند موش و پرندگان کوچک و حتی طعمه های بزرگ و سنگین را هم شکار کند.

زیبایی و طرح و نقش این پرنده سبب شده تا از زمان های قدیم مورد توجه شکارچیان و اشراف زادگان باشد. این پرنده به همراه شاهین از محبوب ترین پرندگان شکاری برای پرورش و تربیت در این زمان به شمار می رفتند. باید اشاره کرد نگهداری و پرورش بازها در شرایط اسارت و سایر عوامل طبیعی موجب شده امروزه تعداد این پرنده در همه زیستگاه ها به طور چشمگیری کاسته شود.

در پایان پیشنهاد می شود در صورت تمایل برای آشنایی با پرنده شاهین و پرنده جغد روی لینک ها کلیک کنید.

منبع : آرگا