کود برای سبزیجات برای رشد بهتر و افزایش بازدهی

اکثر سبزیجات برای رسیدن به پتانسیل کامل رشد خود به مقداری کود نیاز دارند. کودی برای سبزیجات مناسب است که بتواند با حفظ عملکرد و حتی افزایش آن، سبب افزایش تولید محصول شده و کیفیت سبزی را بهبود بخشد. در ادامه مطلب با انواع کود برای سبزیجات آشنا خواهید شد.

انواع کود برای سبزیجات و صیفی جات

کاشت و پرورش سبزی در منزل یکی از علاقمندی های بسیاری از افراد می باشد که گاه فقط به یک گلدان، خاک و کمی بذر سبزیجات نیاز است. همه طرفدار مصرف سبزی های تازه مانند ریحان، نعناع و … می باشند. اما برخی اوقات بذر سبزی کاشت شده سبز نمی شود یا محصول کمی تولید می شود.

ممکن است تصور کنید بذر یا خاک مشکلی دارد و آن ها را مورد بررسی قرار دهید. حال اگر بذر، خاک و آبیاری مشکلی نداشت احتمالا عدم کوددهی موجب بروز این مشکل شده است. در ادامه قصد داریم شما را با انواع کود مناسب برای سبزیجات آشنا نماییم.

در پرورش سبزیجات کود نیز نقش مهمی دارد. مهم نیست که خاک باغ یا باغچه شما تا چه اندازه غنی و حاصلخیز می باشد. بیشتر سبزی ها برای رسیدن به پتانسیل کامل شان به کمی کود نیاز دارند. به طور مثال فلفل و گوجه فرنگی به سختی از خاک تغذیه می کنند و همچنان که رشد می کنند شروع به تخلیه خاک از پتاسیم، نیتروژن و دیگر مواد مغذی می کنند.

ولی به کمک کود مناسب در فواصل زمانی درست، می توان انرژی لازم جهت رشد خوب و سالم گیاه را فراهم کرد. البته در این روند محصول بیشتری تولید خواهد شد. به این ترتیب از آنجا که سبزی ها از مواد غذایی روزانه مردم محسوب می شوند برای تولید میزان مناسب که جوابگوی نیاز بازار باشد استفاده از کود توصیه می شود.

مناسب ترین کود برای سبزیجات کودی است که بتواند علیرغم حفظ عملکرد و حتی افزایش رشد سبزی تولید آن را افزایش و سبب بهبود کیفیت سبزیجات گردد.

تشخیص کود مناسب برای انواع سبزی

نخستین مورد برای کوددهی مزرعه سبزی بررسی خاک آن می باشد. زیرا این بستر کشت وظیفه تامین مواد غذایی گیاهان را بر عهده دارد و گیاهان نیز عناصر مورد نیاز برای رشد و نموشان را از خاک دریافت می کنند. از این رو نخستین عامل تعیین کننده کود برای سبزی ها محتوای خاک مزرعه می باشد.

برای اطلاع از عناصر موجود در خاک آزمایش خاک باید صورت گیرد. آنالیز خاک مشخص می کند خاک مزرعه با کمبود چه عناصری و به چه میزان روبرو است تا کود مناسب آن تعیین شود.

دو نکته موثر در امر کوددهی سبزی ها

در این بخش به دو نکته موثر در مورد کوددهی سبزیجات اشاره می شود تا رشد سریع این گیاهان را شاهد باشید.

به گیاه اجازه دهید ابتدا در خاک مستقر گردد.

پیش از همه خیلی سریع کوددهی را شروع نکنید. این کار قبل از این که رشد گیاه انجام شود سبب آسیب به آن می شود و در مواردی موجب از بین رفتن سبزی شما می شود. نهال ها و پیوندهای جوان به زمان نیاز دارند تا با خاک و بستر رشد سازگار شوند. متاسفانه فراوانی مواد مغذی در ابتدای رشد سبب شوک یا سوختن ریشه های حساس آن ها می شود.

۷-۱۰ روز بعد از کاشت بذر اقدام به کوددهی نمایید. برای محصولاتی مانند ذرت و لوبیا صبر کنید جوانه ها آشکار شده و چند هفته ای رشد نمایند.

کوددهی در ابتدای صبح یا اواخر عصر انجام شود.

هرگز سبزی ها را در گرمای روز تحت کوددهی قرار ندهید. گیاهان در میانه روز در بیشترین سطح استرس هستند. در ضمن آن ها در این زمان کمتر می توانند مواد مغذی را جذب کنند. با توجه به نوع کود و روش مورد استفاده، آفتاب داغ می تواند سبب سوختگی گیاهان و آسیب رسیدن به آن ها شود.

در عوض سعی کنید در اوایل صبح یا اواخر عصر نسبت به کوددهی گیاهان اقدام نمایید تا مشکلی ایجاد نشود و جذب مواد مغذی حداکثر باشد.

کودهای تسریع کننده رشد سبزیجات

اکثر سبزی کاران بایستی از کود کامل با فسفر دو برابر نیتروژن یا پتاسیم استفاده نمایند. به طور مثال از کودهای ۱۰-۲۰-۱۰ یا ۱۲-۲۴-۱۲ استفاده شود. این کودها به راحتی در دسترس هستند. برخی از خاک ها دارای پتاسیم کافی برای رشد خوب سبزی ها هستند و به میزان بیشتری نیاز ندارند.

ولی از آنجا که میزان کمی پتاسیم به گیاهان آسیب وارد نمی کند، معمولا بهتر است از کود کامل بهره بگیرید. کودهای چمن برای باغچه استفاده نشود. این کودها نیتروژن زیادی دارند و بیشتر دارای مواد شیمیایی برای کنترل علف های هرز چمن می باشند که می توانند به سبزی آسیب زده یا آن را از بین ببرند.

خاک های با پی اچ کمتر از ۵.۷ به آهک نیاز دارند. آهک سبب اضافه شدن کلسیم به خاک و کاهش اسیدیته آن می شود. بعضی از سبزی و صیفی ها نظیر گوجه فرنگی در مراحل ابتدایی به کود کامل نیاز دارند ولی بعد از شروع گلدهی به کود با فسفر بالا احتیاج است.

کودهای فراوری شده

این نوع کودها به کودهای طبیعی یا شیمیایی اطلاق می شود که از مواد طبیعی نظیر سنگ فسفات، کلرید سدیم و نمک های کلرید پتاسیم به دست می آیند. ولی برای غلیظ تر شدن مورد تصفیه قرار می گیرند. اکثر کودهای فراوری شده به صورت محلول در آب سریع آزاد شده تا مواد مغذی را سریعا به گیاه برسانند. بعضی کودهای فراوری شده نیز برای کاهش سرعت انتشار پوشش داده می شوند.

کودهای آلی

کودهای آلی شامل مواد گیاهی و حیوانی بوده که با تجزیه میکروارگانیسم های موجود در خاک مواد مغذی را به آرامی آزاد می کنند. این کودها غالبا به صورت گرانوله استفاده می شوند و آهسته رهش می باشند تا به استفاده مکرر از آن ها نیاز نشود. همچنین کودهای آهسته رهش همچون بیشتر کودهای مصنوعی و محلول در آب که گیاه نمی تواند به طور کامل آن ها را جذب کند به داخل آب نفوذ نکرده و آن را آلوده نمی کنند.

در حالی که بیشتر کودهای آلی آهسته رهش هستند بعضی از آن ها نظیر کودهای حیوانی و امولسیون ماهی قسمتی از مواد مغذی را سریعا آزاد می کنند. از لحاظ شیمیایی مواد مغذی برای کودهای آلی و فراوری شده یکسان هستند. کودهای گرانوله آهسته رهش مواد مغذی را به شیوه کنترل شده و به آهستگی به گیاه می رسانند. برخلاف کودهای زود تاثیر مصنوعی و محلول در آب که در واقع مصرف بیش از اندازه آن ها مجاز نیست.

کود حیوانی

استفاده از کودهای حیوانی برای سبزیجات انتخاب مناسبی است ولی باید حتما از کودهای فراوری یا پوسیده شده استفاده شود. به این ترتیب سبزی ها در معرض آفات و بیماری ها قرار نمی گیرند. بعضی به اشتباه فضولات پرندگان خانگی را در بستر کشت سبزی استفاده که سبب شوری خاک و سوختن گیاه می شود.

از بهترین کودهای حیوانی کود کمپوست گاوی فراوری شده است که هم عاری از علف هرز بوده و هم مناسب برای محیط های خانگی است.

کود NPK

پیشتر نیز به این کود برای سبزیجات اشاره شد. کیسه کودهای NPK شامل ترکیبی از اعداد ۳-۴-۴ یا ۸-۲۴-۸ یا ۱۲-۱۲-۱۲ هستند. این سه عدد به سه عنصر ضروری گیاه از جمله نیتروژن، فسفر و پتاسیم اشاره می کنند و اعداد مربوط به درصد وزن هر ماده غذایی در کیسه کود می باشد.

در صورتی که اعداد را جمع بزنید آن ها درصد وزن کل کیسه می باشند. در ضمن ممکن است مواد مغذی دیگری هم شامل کلسیم، منیزیم، منگنز و آهن به همراه این سه عنصر اصلی در کود وجود داشته باشد. توصیه می شود برای شروع کوددهی سبزیجات و صیفی ها از کود کامل بهره بگیرید.

برای سبزی ها از کود کامل با درصد پایین همچون کود ۴-۴-۳ استفاده کنید. برای صیفی ها مانند گوجه فرنگی از کود کامل با درصد بیشتر همراه با کود کلسیم استفاده کنید تا از پوسیدگی انتهای گوجه فرنگی پیشگیری شود. به طور کلی کودهای NPK موجب رشد سریع سبزی می شوند.

مواد مغذی لازم برای سبزیجات

عناصر زیر برخی از مواد مغذی لازم برای رشد سالم سبزیجات هستند:

• آهن: سبب انجام واکنش های کاهش و اکسیداسیون شده و برای تولید کلروفیل لازم است.
• روی: موجب کنترل هورمون های رشد شده و به ترکیب پروتئین ها کمک می نماید.
• فسفر: برای اسیدهای نوکلوئیک ضروری بوده و تقسیم سلولی، رشد گل و تشکیل پروتئین را کنترل می کند.
• مس: تنفس و فتوسنتز گیاهی را پشتیبانی می کند و موجب فعال سازی آنزیم ها می شود.

• کلسیم: قسمتی ضروری از دیواره سلولی گیاه بوده که بر نفوذپذیری آن موثر است. همچنین از دیواره سلولی پشتیبانی ساختاری نموده و به فعال شدن آنزیم های خاصی کمک می کند.
• نیتروژن: عنصر ضروری برای تمام گیاهان است زیرا در اسیدهای آمینه، پروتئین ها، کلروفیل ها و اسیدهای نوکلئیک حضور دارد. این عنصر موجب رنگ سبز گیاهان شده و برای همه قسمت های گیاه از جمله ریشه، ساقه و برگ لازم است.
• منگنز: به تنفس، فتوسنتز و متابولیسم نیتروژن کمک می کند.
• منیزیم: این عنصر سبب متعادل شدن یون های منفی شده و عنصر اصلی کلروفیل سازی است.
• پتاسیم: استحکام گیاه را موجب می شود.
• گوگرد: در ساختار پروتئین، بیوتین و ویتامین های تیامین نقش دارد. ضمنا برای عملکرد ویتامین آ که در متابولیسم اسیدهای چرب و تنفس مورد نیاز است ضروری می باشد.

قابل ذکر است عنصر فسفر مهم بوده زیرا برای رشد و نمو ریشه لازم است. پتاسیم سبب افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری ها می شود. نیتروژن نیز سبب افزایش رشد برگ های سبز گیاه می شود. سبزی ها بعد از رشد یا شروع میوه دهی به نیتروژن احتیاج دارند. وجود نیتروژن بیش از حد در خاک قبل از این زمان سبب تاخیر بلوغ گیاهی شده و گلدهی و محصول کاهش می یابد.

گیاه می تواند از تجزیه مواد آلی در خاک نیز نیتروژن را دریافت کنید. در اواخر فصل با توجه به نوع سبزی نیاز به نیتروژن متفاوت خواهد بود.

زمان مناسب استفاده از کود نیتروژن برای سبزی و صیفی جات

در این بخش با زمان مناسب برای کوددهی سبزی و صیفی جات با کود نیتروژن اشاره می شود:

• کوددهی اسفناج، کلم پیچ، خردل و شلغم موقعی که این گیاهان حدود یک سوم رشد را طی کرده باشند مفید است.
• در مورد گل کلم،کلم، کلم بروکلی سه هفته بعد از پیوند می توان از کود بیشتری استفاده کرد.
• نخود، لوبیا، خیار و خربزه می توانند پس از شروع به گل دادن

• در مورد فلفل، بادمجان و گوجه فرنگی پس از اولین میوه گیری ضمنا گوجه فرنگی را می توان حدود دو هفته پس از چیدن اولین محصول و مجددا یک ماه بعد کوددهی نمود.
• کوددهی ذرت شیرین زمانی مفید است که گیاهان به ارتفاع ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر رسیده و سپس یک هفته بعد از ظاهر شدن منگوله ها انجام شود.

دقت کنید به این سبزیجات نباید کود نیتروژن دوباره اضافه شود:

• سیب زمینی شیرین
• هندوانه
• هویج
• چغندر
• شلغم
• زردک
• کاهو

آزمایش خاک

در صورتی که سبزیکاری را به شکل تجاری دنبال می کنید تنها روش برای تعیین دقیق درصد مواد مغذی خاک، آزمایش خاک می باشد. این آزمایش در پاییز به شما وقت زیادی برای دریافت نتایج می دهد. هدف از آنالیز خاک این است که میزان عناصر موجود در خاک مشخص شده تا با توجه به نتایج آن برای حفظ حاصلخیزی خاک مزرعه نسبت به کوددهی با کود مناسب اقدام شود.

روش استفاده از کودهای گرانوله برای سبزیجات

در شروع فصل می توان کودهای گرانوله را به صورت خاکی پیش از کاشت استفاده کرد. اما اگر قبلا سبزی کاشته شده کود را کنار ردیف ها بپوشانید. هنگامی که کود گرانوله را به شکل خاکی در عمق ۵-۷ سانتی متر با خاک مخلوط نمودید آبیاری انجام داده تا به شسته شدن کود به سمت ناحیه ریشه گیاه کمک شود.

همچنین اگر گیاه در حال رشد است به آرامی عمل کوددهی صورت گیرد تا ریشه آسیب نبیند. در طول فصل رشد کودهای مکمل سبکتر را در بالای ردیف های زراعی و بسترهای چند ساله و اطراف خطوط آبیاری قطره ای انجام دهید. به طور کلی کودهای گرانوله اگر دقیقا قبل از باران خوب استفاده شوند موثر بوده زیرا راحتتر در دسترس ریشه قرار می گیرند.

در صورت علاقمندی برای آشنایی با کود برای برنج و کود برای بادمجان از این مقالات نیز بازدید نمایید.

منبع : آرگا