عقرب ها و یا کژدم ها گروهی بزرگ از بندپایان متعلق به رده عنکبوتیان می باشد که هشت پا و یک نیش با سمی خطرناک و مرگبار دارد، این نیش در قسمت نوک دم عقرب واقع شده است. عقرب ها حیواناتی شکارگر می باشند که در طول شب کارهای حیاتی و زیستی خویش را انجام می دهند و اغلب در اقلیم گرم و خشک زندگی می کنند. در این مطلب می خواهیم آناتومی بدن عقرب را با یکدیگر بررسی کنیم.
آشنایی با آناتومی بدن عقرب
در بدن عقرب ها هم مانند حیوانات دیگر دسته عنکبوتیان، قسمتی به اسم سرسینه در جلوی بدن او و قسمتی به اسم شکم در پشت بدن او وجود دارد. شکم به ۲ قسمت میانی (شکم) و خلفی (دم) تقسیم می گردد، سرسینه اینچنین به نظر می آید که یک تکه می باشد، اما ۲ بخش میانی و خلفی به شکل بند بند مشاهده می گردد. در دو طرف سرسینه انبرک ها، پاها و نیز در قسمت جلویی آن آرواره های دهانی وجود دارد و همه این عضوها بند بند می باشند. بر روی سطح پشت سرسینه چشم های میانی و جانبی هستند؛ سطح شکمی حدودا به صورت کامل با آخرین بند انبرک ها، پاها، متعلقات آن ها و پلاک جداگانه ای به اسم استرنم پوشش یافته است. هر یک از بندهای قسمت میانی بر روی سطح پشتی «ترگیت» نام داشته و بر روی سطح شکمی «استرنیت» نام دارد. در سطح شکمی پشتی ۷ بند و در سطح شکمی تنها ۵ بند را می توان شمرد، در سطح شکمی میانی نیز عضوهایی مانند روزنه های تنفسی، شانه ها، سرپوش تناسلی قابل رویت هستند. بخش خلفی یا همان دم کم عرض تر از تنه و شامل ۵ بند می باشد که غده سمی و نیش در نوک بخش خلفی واقع شده است.
سرسینه و بخش های آن
سرسینه یا «سفالوتراکس» جلویی ترین بخش بدن این جانور می باشد که تمام سطح آن با پوشش کیتینی و به شکل ذوزنقه یک تکه به اسم «سپرسری» پوشانده گردیده که امکان دارد مزین شده و مزین شده باشد. در دو طرف محور طولی این بخش و در جایگاه میانی و جلو ۲برآمدگی رویت می گردد که ۲ چشم بزرگ میانی در آن قرار دارد.
عقرب های غازی فاقد چشم می باشند، کناره ی جلوی سرسینه به اسم پیشانی، امکان دارد به یکی از سه حالت مقعر (فرورفته)، محدب (برآمده) و مستقیم است. کناره خلفی سپرسری با نخستین بند قسمت شکم مرتبط می باشد، تقریبا سرسینه در سطح شکمی به طور کامل معلوم و واضح نمی باشد که کاملا با کوکسای پاها پوشانده گردیده است. تنها کوکسای چهارمین پای حد خلفی این بخش را در سطح شکمی معلوم می نماید. متعلقات بخش سرسینه ۶ جفت واقع در ناحیه شکمی هستند.
بخش های ناحیه شکمی
کلیسرها (آرواره های دهانی) به شکل ۲ گیره کوچک و به طور کامل متحرک در جلویی ترین قسمت شکمی سرسینه واقع شده که جهت تکه تکه نمودن شکار مورد استفاده قرار می گیرند. کلیسر ۳ بند دارد، ۲ بند جلویی گیره کوچکی را ایجاد می کند که دارای ۱ انگشت متحرک و ۱ انگشت ثابت به صورت افقی می یاشد که در به صورت طبیعی از قسمت بالای سرسینه قابل رویت هستند.
انگشتی که ثابت است پرحجم بوده و روی سطح شکمی آن را موهایی متراکم پوشش داده اند که دیواره بالایی محوطه دهانی را به وجود می آورند. همچنین انگشت متحرک منحنی و همچون انگشت ثابت دارای دندانه بوده و امکان دارد متناسب به گونه عقرب تک یا ۲ شاخه باشد. همچنین سطح شکمی انگشت متحرک را هم مو پوشش داده است، سطح درونی بند قاعده که سومین بند زیر سینه می باشد با پرده کیتینی نرم شامل دو بخش می شود.
انبرک ها (پاتز -ماشو آرز)
انبرک ها در مقایسه با دیگر بخش ها از رشد زیادتری برخوردار می باشد، هر کدام از انبرک ها شامل ۶ بند هستند که همچون بندهای پا، دارای اسامی گوناگونی می باشند. عقرب شناس های مناطق و کشورهای گوناگون، انبرک و بندهایش را با اسم های متفاوتی نامگذاری کرده اند.
نخستین بند هر یک از انبرک ها که به طور مستقیم به تنه متصل می گردد، هانش و یا کوکسا نامیده می شود که به طور کلی دیواره های کناره دهانی را ایجاد می کنند. کوکسای انبرک ها در قسمت جلویی و نیز طول محور بدنی آزاد هستند، ولی در قسمت خلفی به کوکسای پاهای ۱ و ۲ اتصال دارند. سطح داخلی آن ها که مرتبط با محوطه دهانی می باشد، با مو پوشش یافته اند. در بعضی از گونه های عقرب از جمله «هترومتروس» در سطح داخلی این بندها که با بند شبیه خود در پاهای ۱ (اول) مرتبط هستند، خارک هایی منحنی و سخت وجود دارد. عقرب این خارک ها را بر روی کوکسای پاهای اول تولید صدا می نماید. بند دوم (تروکانتر)، بند سوم (پرفمور)، بند چهارم (فمور) و نیز پنجمین بند و ششمین بند به گیره ای تقریبا بزرگ تبدیل گردیده که یکی از این دو بند، انگشت متحرک یا «پست – تارس» و آن یکی بند که ثابت می باشد، انگشت ثابت یا «تی بیا» نامگذاری شده است.
انگشت ها تنها دارای حرکت های عمودی می باشند و همچون گیره های کلیسر، فاقد دستگاه ترشح سم هستند، در آخر هر کدام از انگشت ها، دندانی نوک تیز قرار دارد، انگشت ثابت که آخر آن بزرگ و پرحجم خویش به اسم دست مجموعا «تی بیو تارس» نام دارد، طبق گونه، دست ها دارای اشکالی متفاوت می باشند.
خود به نام دست در مجموع تی بیو تارس نامیده می شود.برحسب تیره، دست ها شکل های متفاوتی دارند. اندازه انگشتان بر اساس نر یا مادگی تفاوت دارد؛ سطح داخلی هر یک از انگشت ها را دندانه هایی پوشانده که امکان دارد در درون و یا بیرون هر یک از ردیف ها، گرانولی فرعی هم رویت شود. در قسمت زیرین دندان آخری انگشت متحرک، گرانولهایی به طور دسته های ۲ تایی، ۳ تایی، ۴ تایی و یا … مشاهده می گردد. بندهای انبرک ها دارای سایر تزیین های گوناگون همچون تارهای حساس و یا تریکوبتری ها می باشد. تریکوبتری ها از لحاظ طبقه بندی بسیار مهم می باشد که در عقرب ها تنها بر روی انگشت ثابت، فمور و پرفمور انبرک ها وجود دارد. انبرک ها در واقع یک وسیله هستند که عقرب با آن شکار را می گیرد و نگه می دارد که تحرک بسیار تروکانتر شرایط جابجایی و متحرک بودن بسیاری را به این عضو می بخشد.
پاها (پاتز – آمبولاتوآرز)
پاها ۴ جفت از سایر متعلقات سرسینه می باشد و در دو طرف بدن واقع شده است. طول پاهای عقرب آرام آرام از پاهای جلویی به پاهای پشتی اضافه می گردد، هر یک از پاها دارای ۸ بند می باشد که به ترتیب «کوکسا»، «تروکانتر»، «پرفمور»، «فمور»، «تی بیا»، «بازی تراس»، «تارس»، «پست – تارس» نام دارند. بند کوکسا در دومین پاها از رشد بیشتری برخوردار می باشد که ۲ تیغه مرتفع به اسم «ماگزیلرها» از آن جدا گردیده که این تیغه ها کف روزنه دهانی را شکل می دهند.
همچنین در کوکسای اولین پا، یک تیغه کوچک که به آن وصل شده، رویت می گردد. کوکسای سومین و چهارمین پاها به صورت اریب واقع شده اند که نسبت به کوکسای پاهای اول و نیز دوم کم عرض تر و مرتفع تر می باشند. در بعضی از گونه های عقرب ها از جمله «بلیزاریوس» این ۲ کوکسا با کیتینی چین خورده ازهم سوا گردیده اند. معمولا «تی بیا» و «بازی تارس» سیخکی نسبتا مرتفع دارد که در رده بندی این حیوانات به کار می رود و سیخک های مذکور از پوشش کیتینی به رنگ سفید به وجود آمده اند که درون آن سرشار از لنف می باشد. گمان می رود سیخک ها به دلیل داشتن شاخه های عصبی، نسبت به حرارت حساس می باشند که عقرب را از تغییر درجه دمای زمین آگاه می نماید.
سیخک تی بیا تک بوده و اغلب در قاعده «تی بیا» و در ناحیه متصل شدن با بازی تارس مشاهده می گردد. سیخک تی بیا از هنگام تولد موجود هستند که ۲ عدد می باشند و در قاعده «بازی تارس» و ناحیه متصل شدن با تارس واقع شده اند. این سیخک ها در همه پاها و در همه سن ها وجود دارد. سیخک های بازی تارس دارای یک انشعاب کوچک به اسم «دندانه قاعده ای» هستند، تعداد خارک های سیخک های بازی تارس طبق گونه جانور متفاوت می باشد.
سطح زیرین تارس که با سطح زمین در تماس هستند، به اسم «سل تارسال» موقع حرکت عقرب ها غیر از این بخش بر روی سطح کناری – درونی تارس نیز تکیه می نمایند. «سل تارسال» دارای تزیین هایی از نوع خار خار، یا خارک، و یا میان آنها است. از سطح عقبی تارس یک زبانه به طرف جلو کشیده می گردد که «لانگت تارسال» نام دارد و قبلا جهت رده بندی انواع عقرب استفاده می شد. «پست – تارس» تکه کیتینی تکی می باشد که در آخر پا و میان ۲ پنجه واقع شده و با تارس بر روی زمین تکیه نموده است. تاندون های عضله هایی که پنجه ها را عقب و جلو می برند به «پست – تارس» وصل شده است، پنجه ها به شکل ۲ ناخن ساده و کمی منحنی و باریک در دو طرف «پست – تارس» واقع شده است. اندازه انحنا و و نیز طول پنجه ها در عقرب ها متفاوت می باشد. بعضی از جانورشناس ها در رده بندی انواع عقرب به این متفاوت بودن توجه نموده اند، عقرب ها در دوران نوزادی و پیش از نخستین پوست انداختن در عوض پنجه، دارای بادکش هستند.
عقرب ها جانورانی شبانه می باشند، یعنی آن ها روز را زیر سنگها و داخل سوراخ ها سپری می کنند، بعد در تاریکی شب که امنیت برقرار است، به شکار می پردازند. این جانوران گوشت خوار بوده و شکارشان را با زخم های زهرآلود در آخر دم خویش فلج می نمایند تا بخورند. این حیوانات ۲ چرک بزرگ یا گیره هایی کوچک نیز می باشند که در قسمت جلویی بدن آنها واقع شده است. وقتی مواد غذایی کم می شود، به طرز حیرت انگیزی از سرعت سوخت و ساز بدن می کاهد و به این ترتیب برخی از گونه های عقرب ها می توانند از اکسیژن کمتری بهره ببرند. اما وقت شکار با بیشترین سرعت کار خود را انجام دهند. با مطالعه این مطلب با آناتومی بدن عقرب آشنا شدید، همچنین برای شناخت آناتومی بدن سگ و آناتومی بدن گربه می توانید به لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
