آشنایی با ساختمان و آناتومی بدن سگ

سگ زیر گونه اهلی گرگ ها و پستانداری از تیره سگ سانان می باشد. این حیوان نخستین جانوری بود که توسط انسان ها اهلی شد. در طول تاریخ همواره انسان ها این حیوان را برای انجام کارهای مختلف مانند شکار، بارکشی، گله داری و حتی مونس و همدم خود نگهداری کرده اند. سگ ها در جوامع انسانی نقش های مختلفی مانند حفاظت، بارکشی، شکار، گله داری، همراهی با پلیس، کمک به اشخاص ناتوان، همراه و همدم را بر عهده گرفته اند. هم چنین در برخی فرهنگ ها از این حیوان به عنوان یک منبع غذایی استفاده می شده است. در ادامه مطلب همراه ما باشید تا به بررسی آناتومی بدن سگ و ویژگی های این حیوان دوست داشتنی بپردازیم.

نگاهی به زندگی سگ ها و نکاتی درباره نژاد آن ها

• جالب است بدانید سگ ها برای انجام کارهایشان همانند انسان ها از یک دست مخصوص استفاده می کنند.
• سگ ها در ۶ ماهگی بالغ می شوند و معمولا بین ۸ تا ۱۵ سال عمر می کنند.
• قدرت بینایی سگ ها در شب بسیار قوی است و می توان آن ها را از طریق بینی شان شناسایی کرد.
• این حیوانات مهربان از نوادگان گرگ ها هستند و تحت هیچ شرایطی نباید شکلات مصرف کنند.
• سگ ها در زمان تولد کاملا نابینا، ناشنوا و بی دندان هستند و در ۴ ماهگی می توانند کنترل ادرار خود را به دست آورند.
• سگ های لایکا، نخستین سگ هایی هستند که به فضا رفتند.
• در گذشته سگ های پکینیز سگ های سلطنتی چینی بودند و تقدس ویژه ای در میان مردم داشتند. به همین خاطر مردم عادی حق نگهداری از این سگ ها را نداشتند.
• حس بویایی سگ ها از هفته سوم تولد به وجود می آید.
• سگ ها در هفته اول تولد خود چیزی در حدود ۹۰ درصد روز را در خواب هستند و بقیه را صرف خوردن می کنند. پس از آن میانگین خواب آن ها بین ۱۲ تا ۱۴ ساعت در روز خواهد بود.
• دندان های شیری توله سگ ها بین ۳ تا ۷ هفتگی و دندان های دائمی آن ها در ۴ ماهگی شروع به در آمدن می کنند. تعداد دندان های دائمی ۲ عدد است که اگر به خوبی از آن ها مراقبت شود، تا پایان عمر ماندگار خواهند بود. هر دندان متشکل از سه قسمت تاج، ریشه و گردن می باشد.

ساختمان و آناتومی دستگاه های اصلی بدن سگ

سیستم عصبی پستانداران شامل نخاع، سیستم اعصاب و مغز می باشد. مغز فرمانروای بدن است که تمامی رفتارها و اعمال ارادی و غیر ارادی حیوان را کنترل می کند. این بخش از میلیاردها سلول عصبی به نام نورون تشکیل شده است. نورون ها از طریق رشته های عصبی به نام دندریت و آکسون و به وسیله اتصالاتی به نام سیناپس با یکدیگر ارتباط دارند.

دستگاه عصبی

دستگاه عصبی قسمت مهمی از آناتومی بدن سگ ها می باشد. پیام های عصبی از پایانه های عصبی واقع در اندام ها دریافت می شود و به کمک واکنش های شیمیایی داخل سلول عصبی به جریان الکتریکی تبدیل شده و به وسیله رشته های اعصاب محیطی ابتدا به نخاع و سپس به مغز منتقل می شوند. پیام های عصبی بعد از رسیدن به مغز، تجزیه و تحلیل شده و به شکل دستورات ارادی و غیر ارادی مسیر را پیموده و اعضای بدن را وادار به واکنش می کنند. بهتر است بدانید مخ مسئول کنترل احساسات، یادگیری و رفتار حیوان است. مخچه مسئولیت حفظ تعادل و کنترل عضلات را بر عهده دارد و ساقه مغز به عنوان مرکز ارتباطی سیستم اعصاب محیطی محسوب می شود.

قسمتی از سلول های داخلی مغز که تحت عنوان سیستم لمبیک شناخته می شوند، مسئول یادگیری، شعور و غریزه حیوان هستند. در این سیستم کشاکش دائمی میان غریزه حیوان و آموزش های داده شده که برخلاف غریزه است، اتفاق می افتد. در واقع مربی با تحریک دائمی سگ به یادگیری، این قسمت را برای غلبه بر غریزه حیوانی تحریک می کند. با وجود این که مغز تنها ۰/۵ درصد وزن کل بدن را تشکیل می دهد، اما چیزی نزدیک به ۲۰ درصد حجم خون بدن به منظور بر آوردن نیازهای حیاتی سلول های عصبی به مغز می رود.

دستگاه تنفس

دستگاه تنفس در آناتومی بدن سگ، مسئول تأمین اکسیژن مورد نیاز بدن، جمع آوری گاز کربنیک تولید شده در سلول ها و انتقال آن به خارج از بدن می باشد. هم چنین این دستگاه نقش مهمی در کنترل درجه حرارت بدن، تولید صدا و دفع آب بر عهده دارد. سیستم تنفس از دهان و سوراخ های خارجی بینی آغاز شده و هوا را به وسیله نای و نایژه به ریه ها انتقال می دهد. ریه ها متشکل از دو لوب اصلی راست و چپ می باشند.

ذرات هوا در اثر حرکات مژه ای سلول های این نواحی به طرف بالا هدایت می شوند و در نهایت بلعیده شده یا از طریق سرفه یا عطسه خارج می شوند. اکسیژن هوا از طریق کیسه های هوایی ظریف داخل ریه ها وارد جریان خون شده و تبادل گازهای دی اکسید کربن و اکسیژن در دیواره این کیسه ها اتفاق می افتد. جالب است بدانید بیشتر فضای داخلی سینه به وسیله قلب و ریه ها پر شده است.

دستگاه گردش خون

سیستم گردش خون در آناتومی بدن سگ شامل قلب، سیاهرگ ها، مویرگ ها و شریان ها است. در حالت طبیعی قلب اندامی مخروطی شکل است که به صورت مایل در قفسه سینه و در مقابل سومین تا هفتمین فضای بین دنده ای واقع شده و تمام این اندام به ویژه نوک آن به طرف چپ سینه متمایل شده است. قلب همانند یک پمپ به گردش در آورنده خون عمل می کند و متشکل از دو قسمت قلب راست و قلب چپ می باشد. هرکدام از این قسمت ها دارای یک بطن و یک دهلیز هستند. جالب است بدانید ۲۰ درصد خون بدن در مغز جریان دارد و حیات همه اندام ها از جمله قلب با خونرسانی مناسب ارتباط مستقیم دارد. البته جریان خون بخش های مختلف بدن به جز قلب به وسیله هورمون ها و اعصاب تنظیم می شود.

دستگاه گوارش

دستگاه گوارش بخشی از آناتومی بدن سگ است که شامل معده، مری، حلق، روده بزرگ، روده کوچک، مقعد، دهان و دندان ها می باشد.

معده

معده کیسه ای مخاطی – عضلانی است که غدد ترشحی فراوانی دارد. این عضو علاوه بر ذخیره غذای بلعیده شده با ترشح اسید و آنزیم های معده و ترکیب غذا با این آنزیم ها، به هضم مواد غذایی کمک می کند. به طور معمول حجم معده متناسب با جثه حیوان متغیر است؛ به طوری که در نژادهای بزرگ به ۹ لیتر نیز می رسد.

مری

غذا بعد از ورود به دهان جویده شده و از راه لوله مری به معده منتقل می شود. دیواره مری ساختاری انعطاف پذیر و الاستیک داشته و از جنس عضلات صاف و مخاط می باشد. این دیواره امکان بلع مواد بزرگ و حجیم را به سگ می دهد. بهتر است بدانید این بافت بسیار حساس، نازک و آسیب پذیر بوده و ممکن است در نتیجه بلع استخوان شکسته و مواد خشن دچار آسیب و حتی پارگی شود. بخش خارجی مری از لایه ای تحت عنوان ادونتیس پوشیده شده که قابلیت ترمیمی بسیار پایینی دارد.

حلق

حلق در قسمت انتهایی حفره دهان قرار دارد و به شکل دو راهی میان سیستم گوارشی و تنفسی عمل کرده و مانع ورود غذا به ریه ها می شود. حنجره کمی پایین تر از حلق قرار داشته و مسئول تولید صدا می باشد.

روده کوچک

غذا بعد از نرم شدن در معده وارد روده کوچک می شود. این ساختار وظیفه هضم غذای وارد شده از معده و جذب آن را بر عهده دارد. روده باریک متشکل از سه قسمت تهی روده، دوازدهه و ایلئوم می باشد که طول مجموع آن ها با توجه به جثه حیوان بین ۱/۸۰ تا ۴/۸۰ می باشد. حرکات دودی شکل روده کوچک موجب جلو راندن و مخلوط شدن مواد غذایی با آنزیم های لوزالمعده و کبد می شود و عمل جذب توسط پرزهای بسیار کوچک دیواره روده صورت می گیرد. با این حال جذب مایعات بر عهده روده بزرگ می باشد.

روده بزرگ

روده بزرگ گوشت خواران از راست روده، روده کور، مجرای کوتاه مقعدی و قولون تشکیل شده است. این عضو وظیفه تولید ویتامین هایی مانند ویتامین های گروه B، انتقال مواد دفعی و زائد به مجرای مقعدی و جذب آب از مواد غیر قابل هضم روده کوچک را بر عهده دارد. البته نمی توان نقش مهم روده بزرگ در حفظ آب و املاح بدن را نادیده گرفت. در پایان چیزی که باقی می ماند به عنوان مدفوع از طریق مقعد دفع می شود.

دهان

دهان به عنوان محفظه ورودی دستگاه گوارش شناخته می شود که از جلو به وسیله دندان ها، از پهلوها و پایین توسط استخوان های فک و عضلات و از بالا به وسیله کام سخت که بخشی از استخوان جمجمه بوده، احاطه شده است. روی دندان ها از بیرون توسط لب های بالا و پایین پوشیده شده است. لب ها علاوه بر این که وظیفه پوشاندن دندان ها و بستن ورودی محوطه دهانی را بر عهده دارند، محل تجمع پایانه های عصبی فراوان و موهای حسی هستند و نقش مهمی در برقراری ارتباط و دریافت پیام های حسی ایفا می کنند.

دندان

سگ ها دارای سه نوع دندان می باشند:

1. دندان پیش که از آن ها برای گاز گرفتن، خاراندن خود و نظافت استفاده می کنند.
2. دندان نیش که برای دریدن و پاره کردن به کار می رود.
3. دندان های آسیا که خود دارای دو نوع مختلف می باشند:

• دندان های آسیا که برای آسیاب کردن و له کردن غذا استفاده می شوند.
• دندان های پیش آسیا که برای خرد کردن غذا و قیچی کردن آن ها مورد استفاده قرار می گیرند.

دندان های پیش آسیای چهارم فک بالا و آسیای اول فک پایین به عنوان دندان های کارناسیال یا دندان های گوشتخواری شناخته می شوند. توله سگ ها بدون دندان متولد می شوند و از سه هفتگی به بعد دارای ۲ دندان نیش، ۶ دندان پیش آسیای شیری و یک ردیف دندان پیشین می شوند. دندان های شیری ۲۸ عدد است که از ۱۲ هفتگی تا ۶ ماهگی جای خود را به دندان های دائمی می دهند.

جالب است بدانید زمان درآمدن دندان ها ارتباط مستقیمی با نژاد، اندازه و طول عمر حیوان دارد. به این معنا که هرچه نژاد حیوان بزرگ تر باشد، طول عمر او کمتر بوده و بیرون آمدن دندان ها زودتر اتفاق می افتد. هم چنین فصل تولد و جنس حیوان نیز تأثیر زیادی در زمان بیرون آمدن دندان های او دارد. به گونه ای که توله های ماده زودتر از نرها و آن هایی که در فصل تابستان متولد شده اند زودتر از سایر توله ها دندان در می آورند.

ساختار اسکلتی

ساختار اسکلتی آناتومی بدن سگ ها همانند بسیاری از مهره داران از استخوان های کوتاه، دراز و پهن تشکیل شده است. حد واسط این استخوان ها ساختارهایی لولا مانند به نام مفصل وجود دارد که امکان خم شدن محل اتصال دو استخوان را فراهم می کند. از سوی دیگر امکان راه رفتن، جهیدن و پریدن را به حیوان می دهد. ساختار داخلی استخوان مشتمل بر دو بخش داخلی و جداری می باشد.

بخش داخلی فضایی شبیه به داخل یک لوله دارد که توسط بافت شبکه مانند اسفنجی پر شده است. به طور معمول بخش داخلی اکثر استخوان ها در دوران کودکی و بخش داخلی استخوان های پهن تا پایان عمر وظیفه خون سازی را بر عهده دارند. ساختار بخش جداری استخوان ها از جنس املاح معدنی مانند مشتقات کلسیم است. این قسمت به وسیله بافت محکمی به نام ضریع پوشیده شده که علاوه بر کنترل رشد استخوان، مسئولیت حفاظت خارج استخوان را بر عهده دارد.

استخوان های دراز حیوان به سه قسمت متافیز، اپی فیز و دیافیز تقسیم می شوند که صفحه رشد حد واسط متافیز و اپی فیز قرار گرفته و امکان رشد طولی استخوان ها را فراهم می کند. جنس این صفحه از غضروف بوده که در پایان سن رشد یعنی بین ۱۲ تا ۱۴ ماهگی به استخوان تبدیل می شود. بعد از این زمان رشد طولی حیوان متوقف شده و قد او دیگر بلند نخواهد شد. لازم به ذکر است استخوان ها محل ذخیره مواد معدنی مانند کلسیم هستند که کمبود این ماده معدنی می تواند به ضعف استخوان و در نهایت شکستگی آن منجر شود. به طور کلی از مهم ترین وظایف استخوان ها می توان به حفاظت از اندام هایی مانند قلب، نخاع، مغز و ریه ها، کمک در امر شنوایی و حفظ ساختار کلی بدن اشاره کرد.

دستگاه ادراری

دستگاه ادراری در آناتومی بدن سگ ها متشکل از کلیه ها، میزراه، میزنای، مثانه و آلت تناسلی خارجی می باشد. کلیه ها دو عدد هستند که در دو طرف بدن و زیر ستون مهره های انتهای سینه و ابتدای مهره های کمری واقع شده اند. کلیه سمت راست کمی جلوتر از کلیه سمت چپ قرار گرفته است. مواد دفعی خون ابتدا در کلیه ها تصفیه شده و پس از آن از طریق میزنای به مثانه راه می یابد. مثانه در کف لگن و قسمت عقب شکم قرار دارد و وظیفه جمع آوری ادرار را بر عهده دارد. ساختمان عضلات مثانه صاف بوده و موقعیت آن به تناسب پر و خالی بودن آن متغیر است.

در حیوانات نر غده پروستات قسمت زیر گردن مثانه واقع شده و در صورت متورم شدن می تواند از تخلیه کامل ادرار جلوگیری کند. مواد دفعی همراه با آب اضافی بدن، ادرار را تشکیل می دهند که بعد از جمع شدن در مثانه به وسیله لوله های میزراه در جنس نر به سمت قضیب و در جنس ماده به سمت واژن هدایت شده و دفع می شوند. در نرها مجرای خروجی ادرار در نقطه انتهایی آلت به خارج باز می شود و این منفذ در ماده ها در ۲/۵ سانتی متری کف واژن قرار دارد.

سیستم عضلانی

سگ ها همانند سایر پستانداران سه نوع عضله قلبی، مخطط و صاف دارند. عضله قلبی مختص قلب است که به شکل غیر ارادی ضربان قلب را به وجود می آورد. عضلات صاف که از آن ها به عضله سفید یاد می شود، به وسیله سیستم غیر ارادی عصبی و هورمونی کنترل می شود. بخشی از اندام های داخلی بدن مانند روده ها، مری، معده و برخی اندام های درونی دارای این نوع ساختمان عضلانی هستند. عضلات مخطط به صورت کاملا ارادی کنترل می شوند و تمام فعالیت آن ها منجر به حرکت حیوان می شود.

عضلات اسکلتی به وسیله رباط ها به استخوان ها اتصال می یابند. انبساط و انقباض این عضلات در نتیجه دریافت پیام های عصبی از انتهای اعصاب موجود در بافت عضله و هدایت این نیروها توسط رباط ها به استخوان منجر به حرکت می شود. این عضلات زوج هستند و یکی از آن ها خلاف عمل دیگری را انجام می دهد. عضلات فکی سگ به حیوان کمک می کند تا اشیا را در دهان نگه داشته و مواد غذایی را به راحتی بجود. در حقیقت توانایی سگ ها در گاز گرفتن اشیا به خاطر قدرت این قبیل عضلات می باشد. عضلات شکم نوعی پوشش محافظ دور تا دور شکم ایجاد کرده که به تنفس راحت تر کمک می کند. عضله های گردن حرکات سر را کنترل می کنند و عضلات دم امکان حرکت دم به بالا و پایین و تکان دادن آن را فراهم می کنند.

عضله های ران پا و دست امکان راه رفتن، پریدن، دویدن، پنجول انداختن، خاراندن و حفظ تعادل بدن را فراهم می کنند. جالب است بدانید برخی نژاد سگ ها توانایی شنا کردن و برخی نژادها توانایی بارکشی دارند. به طور کلی مجموع قدرت بدنی و شکل ظاهری جثه در نژادهای مختلف تحت تأثیر ارتباط سیستم عضلانی و اسکلتی قرار دارد.

یادآوری چند نکته جالب در مورد آناتومی بدن سگ ها

• غده های عرقی سگ ها بین کف پاهای این حیوانات قرار دارند.
• سگ ها در هر دقیقه بین ۱۰ تا ۳۰ بار نفس می کشند و ضربان قلب آن ها ۷۰ الی ۱۲۰ در دقیقه می باشد.
• دستگاه تولید مثل سگ ماده دارای اندام هایی مشابه بدن انسان است.
• دوره بارداری این حیوانات بین ۶۰ تا ۶۵ روز است.
• سگ ها مستعد ابتلا به بیماری سل هستند.
• ۷ گروه خونی در میان سگ سانان وجود دارد.
• درجه حرارت بدن یک سگ در حدود ۳۸/۶۱۱ درجه سانتی گراد می باشد.
• ارتفاع انواع مختلف سگ از سطح زمین تا میان دو کتف در حدود ۱۵ سانتی متر و این اندازه در سگ تازی ایرلندی در حدود ۷۶ سانتی متر است.
• رنگ اغلب سگ ها بین سفید تا سیاه و بین قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره متغیر است. هم چنین پوشش آن ها معمولا بین پشم صاف تا موی خشن، نرم و مجعد متفاوت است.
• سگ ها دارای ۳۱۹ استخوان می باشند. استخوان های بدن این حیوان شامل استخوان های طویل مانند استخوان بازو و استخوان ران، استخوان های پهن مانند استخوان لگن، استخوان های کوتاه مانند استخوان های مچ پا و مچ دست و استخوان های سیزاموئید که در مفاصل قرار گرفته اند، می شوند.

به طور معمول استخوان های سگ وظایف مختلفی را بر عهده دارند که مهم ترین آن ها عبارتند از:

1. ذخیره مواد معدنی مثل فسفر، کلسیم و چربی ها.
2. تأمین ایمنی بدن در برابر انواع عفونت و بیماری. مغز استخوان وظیفه ایجاد این ایمنی را بر عهده دارد.
3. شکل استخوان های این حیوان به گونه ای است که به او کمک می کند، حرکت مناسبی داشته باشد.

امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات آناتومی بدن گربه، آناتومی ماهی و آناتومی کبوتر را نیز مطالعه فرمایید.

منبع : آرگا