سکته گرمایی چیست و با گرمازدگی چه تفاوتی دارد؟

سکته گرمایی وضعیتی شدیدتر و خطرناک تر از گرما زدگی بوده و باید سریعا درمان شود. جهت این که آمادگی بیشتری در مواجه با این مشکل داشته باشید در این مطلب به بررسی علت، علائم و راهکارهای درمانی سکته گرمایی می پردازیم.

علت، علائم و راهکارهای درمانی سکته گرمایی

در فصل تابستان با وجود هوای گرم، بیشتر افراد بنا به دلایل مختلفی تایم بیشتری را مجبورند در هوای گرم سپری کنند. به این ترتیب در فصل گرما، بیماری های شایع تابستانی و اختلالات سلامتی ناشی از گرما نیز نمایان می شوند. در صورتی که در مورد گرمازدگی اطلاعاتی دارید، بهتر می توانید سکته گرمایی را تشخیص بدهید.

این اختلال موقعی بروز می کند که بدن به دلیل گرمای بیش از حد، آسیب ببیند. به طور کلی سکته گرمایی نوعی وضعیت اورژانسی برای بدن می باشد که باید فورا نسبت به درمان آن اقدام شود. در غیر این صورت، مشکلات جدی روی می دهد. برای این که بتوانید در صورت مواجه با این مشکل با آمادگی بیشتری به عملیات درمانی بپردازید، این مطلب به سکته گرمایی می پردازد.

سکته گرمایی و گرما زدگی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

گرمازدگی هنگامی روی می دهد که بدن در پاسخ به عوامل بیرونی مانند درجه حرارت زیاد، بیش از اندازه گرم شود. گرمازدگی می تواند برای هر فردی روی دهد. به طور معمول ورزشکاران و افرادی که در هوای گرم تابستان در محیط باز به ورزش و فعالیت می پردازند، بیشتر گرما زده می شوند. همچنین اگر در خودرو یا مکانی باشید که فاقد تهویه هوا است، هم امکان گرمازدگی و جود دارد. در ضمن نوزادان، و سالمندان بیشتر در معرض خطر می باشند.

سکته گرما وضعیتی خطرناک تر و شدیدتر از گرمازدگی بوده و ممکن است حتی اگر گرما زدگی رفع نشود سریعا به سکته گرما تبدیل گردد (حدودا نیم ساعت بعد از گرمازدگی). در سکته گرما، بدن بیش از حد گرم شده و معمولا به دنبال تماس طولانی مدت یا فشار فیزیکی در دماهای خیلی زیاد روی می دهد. این جدی ترین حالت آسیب گرمایی است که در آن ممکن است دمای بدن به ۴۰ درجه سانتی گراد برسد. و وضعیت مزبور در ماه های تابستان شایع تر می باشد.

سکته گرما به درمان اورژانسی نیاز داشته و سریعا می تواند به مغز، قلب، کلیه ها و ماهیچه های بدن صدمه بزند. در صورتی که برای طولانی مدت در گرما قرار بگیرید، بدن بیش از اندازه گرم می شود. به طور معمول در این وضعیت، اگر دمای بدن به ۴۰ درجه سانتی گراد برسد، صدمات جبران ناپذیری به بدن وارد می شود.

علت سکته گرما چیست؟

سکته گرما عارضه ای است که به دلیل گرمای بیش از حد بدن ایجاد می شود. به طور معمول این مشکل ناشی از قرار گیری طولانی مدت در معرض گرما یا فعالیت بدنی شدید در محیط گرم روی می دهد. این عارضه جدی ترین نوع آسیب در نتیجه افزایش دما به شمار می رود که در صورت بالا رفتن دمای بدن و رسیدن به ۴۰ درجه سانتی گراد یا بالاتر رخ می دهد.

بی شک بروز این بیماری در ماه های گرم سال مانند تابستان، شایع تر می باشد. این عارضه به درمان فوری نیاز دارد و در صورت عدم درمان به موقع، سریعا به مغز، قلب، کلیه ها و حتی عضلات آسیب جدی وارد می شود. از علت های بروز سکته گرما می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• حضور طولانی مدت در محیط گرم

در نوعی از سکته گرما که به آن سکته گرمای بدون تابش یا کلاسیک اطلاق می شود، حضور در محیط گرم سبب افزایش دمای هسته بدن خواهد شد. این نوع گرمازدگی به طور معمول بعد از قرار گرفتن در معرض هوای گرم و مرطوب به ویژه برای مدت طولانی روی می دهد. این عارضه بیشتر بزرگسالان مسن و افراد مبتلا به بیماری های مزمن را درگیر می کند.

• فعالیت شدید

فعالیت بدنی شدید در هوای گرم نیز سبب بروز این عارضه می شود. هر فردی که در هوای گرم به وزش یا فعالیت دیگر بپردازید ممکن است با این عارضه روبرو شود. ولی در بیشتر مواقع این مسئله برای کسانی رخ داده که به بودن در دمای بالا سازگاری نداشته اند.

همانگونه که متوجه شدید سکته گرما شامل دو نوع می باشد که در هر دو حالت، ممکن است فرد به دلیل موارد زیر دچار این عارضه شده باشد:

• پوشیدن لباس اضافی که مانع از تبخیر عرق و خنک شدن بدن می شود و دمای بدن را بالا می برد.
• کاهش آب بدن که اگر در طی روز آب کافی مصرف نشود و در معرض گرما باشید، بدن با کم آبی مواجه و در نتیجه سکته گرما ممکن است روی دهد.

عوامل خطر سکته گرما

هر فردی ممکن است به سکته گرما دچار شود ولی چندین عامل هست که احتمال بروز این عارضه را تشدید می کنند از جمله:

۱. سن

توانایی برای رویارویی با گرمای شدید به قدرت سیستم عصبی مرکزی بستگی دارد. در افراد جوان، این سیستم توسعه کامل پیدا نکرده و در افراد بالای ۶۵ سال سیستم عصبی رو به زوال می رود. از این رو بدن در مقابله با تغییرات دمای بدن تحمل کمتری داشته و زودتر با سکته گرما مواجه می شود. به این ترتیب هر دو گروه سنی جوان و مسن دارای مشکل تامین آب مورد نیاز بوده و احتمال ابتلا به این عارضه بیشتر است.

۲. ورزش در گرما

مواردی مثل آموزش های نظامی و شرکت در فعالیت های ورزشی مانند فوتبال یا مسابقات دو در هوای گرم سبب احتمال بروز این عارضه خواهند شد.

۳. یکباره در معرض هوای گرم قرار گرفتن

اگر به طور ناگهانی و یکباره در معرض دمای بالای هوا قرار بگیرید احتمال بروز این عارضه تشدید پیدا می کند. به طور مثال در سفرهای تابستانی به مناطق گرمسیر یا نواحی گرم تر از محل زندگی خود، ممکن است در معرض عارضه مذکور قرار بگیرید. بهتر است بعد از سفر به چنین مناطقی، چند روز فعالیت بدنی خود را محدود نموده تا بدن به دمای جدید سازگاری یابد. عادت کردن به دمای جدید ممکن است چند هفته ای به طول بیانجامد از این رو تمام طول هفته در معرض بروز سکته گرمایی خواهید بود.

۴.  برخی داروهای خاص

برخی داروها ممکن است بر توان بدن در دهیدراته ماندن بدن و پاسخگویی به گرمای محیط تاثیر بگذارند. در صورت استفاده از داروهای عروق خونی احتیاط نموده و فشار خون را مسدود کردن آدرنالین تنظیم نمایید. مصرف محرک های مرتبط به اختلال بیش فعالی و قرص های محرک مانند آمفتامین آسیب پذیری نسبت به گرما را افزایش می دهند.

۵. تهویه نامناسب

در صورتی که در مکان گرمی حضور داشته و برای خنک کردن محیط از پنکه استفاده کنید یقینا این وسیله تاثیر چندانی در خنک کردن محیط ندارد. از این رو بهتر است از سیستم های سرمایشی  مانند کولر آبی یا گازی کمک گرفته شود.

۶. برخی بیماری ها

برخی بیماری ها مانند بیماری های قلبی یا ریوی، کم تحرکی، چاقی و سابقه سکته گرما هم می توانند احتمال بروز این عارضه را تا حدود زیادی افزایش دهند.

سکته گرما چه علائمی دارد؟

سکته گرما با علائم زیر همراه است.

• سردرد
• دمای بیش از ۴۰ درجه بدن

• گیجی و از دست دادن هوشیاری
• افزایش ضربان قلب
• تنفس سریع
• برافروخته شدن پوست و قرمزی آن
• تهوع و استفراغ و مشکلات معده
• تغییر رفتاری یا ذهنی مانند سردرگمی، آشفتگی، دلهره، تحریک پذیری بیش از اندازه
• تغییر در تعریق.
• احساس گرما و خشکی پوست با لمس (البته در صورت بروز سکته گرما ناشی از ورزش شدید، احتمالا پوست هنوز مرطوب است).
• پوست داغ و قرمز
• تاری دید
• تغییرات خلقی ، مانند عصبانیت و هذیان
• تشنج و کما

همه این موارد یک فوریت پزشکی است که باید سریعا به پزشک مراجعه شود. در مرحله شدید سکته گرما، کما و در نهایت مرگ روی می دهد. حالت دیگری که با این عارضه گرمایی شدید اتفاق می افتد رابدومیولیز می باشد. این بیماری سبب تخریب سلول های عضلانی و در نتیجه نارسایی کلیه گردد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر احساس نمودید که احتمالا با  این عارضه مواجه شده اید بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنید. می توانید سریعا با اورژانس تماس گرفته یا بیمارستان روید. بهتر است تا رسیدن اورژانس از روش های زیر برای خنک کردن بدن فرد استفاده کنید:

• فرد را به مکان سایه و خنکی انتقال دهید.
• لباس های اضافی را کم کنید.
• بدن را درون آب سرد قرار داده یا آب سرد روی آن اسپری نمایید.
• فرد آسیب دیده را در مقابل کولر یا پنکه قرار داده و حوله خیس روی گردن، صورت، یا زیر بغل های او بگذارید.

سکته گرما چطور تشخیص داده می شود؟

معمولا علائم بروز سکته گرما مشخص بوده و پزشک سریعا با توجه به علائم به عارضه پی می برد. ولی بدون شک آزمایشات هم می توانند با تایید این تشخیص و بررسی احتمال آسیب دیدگی اعضای بدن بیمار کمک نمایند. از جمله این آزمایشات می توان به موارد زیر اشاره نمود:

تست دمای رکتوم:

سنجش دمای رکتوم یا مقعد دقیق ترین روش جهت تعیین درجه حرارت اصلی بدن می باشد و دقیق تر از دمای دهان یا پیشانی خواهد بود.

آزمایش خون:

با این آزمایش، سدیم یا پتاسیم خون و گازهای موجود در خون جهت تست سلامت سیستم عصبی مرکزی مورد بررسی قرار می گیرد.

آزمایش رابدومیولیز یا عملکرد عضلات:

این آزمایش جهت بررسی وضعیت میزان آسیب جدی به بافت عضلانی صورت می گیرد. این عارضه می تواند سبب متورم شدن مغز یا سایر اندام حیاتی شده و سبب آسیب دائمی گردد.

تست اشعه ایکس و سایر تست های تصویر برداری:

با این تست، آسیب به اندام های داخلی بدن تحت بررسی قرار می گیرد.

آزمایش ادرار:

این تست برای بررسی رنگ ادرار استفاده می گردد. چرا که در صورت داشتن بیماری مربوط با گرما، به طور معمول رنگ ادرار تیره تر می شود. در ضمن عملکرد کلیه ها نیز می تواند تحت تاثیر گرمازدگی واقع شود.

درمان عارضه سکته گرما

هدف از درمان این عارضه، خنک کردن بدن و بازگرداندن دمای طبیعی بدن می باشد تا مانع  از آسیب به مغز و اندام های بدن شود. برای انجام بهتر این موضوع بهتر است از روش های درمانی زیر کمک گرفته شود:

• غوطه ور شدن در آب سرد

ثابت شده که حمام با آب سرد موثرترین روش برای کاهش فوری دمای بدن و جلوگیری از سکته گرما می باشد. هر اندازه سریعتر از آب سرد برای این کار کمک بگیرید، خطر آسیب دیدگی اعضای بدن و مرگ نیز به میزان زیادی کاهش پیدا می کند.

• روش های تبخیری

روش های تبخیری خنک کننده نیز می توانند در کاهش دمای بدن موثر باشند. اگر به هر علتی دسترسی به آب سرد برای غوطه ور شدن در آن ممکن نبود می توانید از شیوه تبخیر جهت کاهش دمای بدن کمک بگیرید. برای این کار بدن با آب مرطوب شده و بعد به کمک یک پنکه باد گرم به سمت بدن وزیده شده تا آب روی پوست تبخیر شود و بدن به شیوه تبخیری خنک گردد.

• پتوی سرد یا کمپرس یخ 
  

یکی دیگر از روش های درمان این عارضه استفاده از پتوی سرد یا کمپرس یخ برای خنک سازی بدن می باشد. برای این کار کیسه های یخ را درون دستمالی پیچیده و روی گردن، کمر، زیر بغل و کشاله ران فرد بیمار قرار دهید تا دمای بدن او کاهش یابد.

• دارو درمانی

در صورتی که بیمار دچار لرز شدید شد می توانید از دارو برای درمان فرد استفاده کنید. چنانچه روش های کاهش دمای بدن سبب بروز تب و لرز در فرد شد بهتر است داروی بنزودیازپین برای آرامش عضلات مصرف شود تا دمای بدن بدون عوارض جانبی کاهش یابد.

پیشگیری از سکته گرمایی

بروز سکته گرما قابل پیش بینی است از این رو می توان با اقدامات زیر مانع از آن شد:

• استفاده از لباس های گشاد و نازک
• استفاده از لوازم مراقبتی مانند کلاه لبه دار، عینک و ضد آفتاب دارای spf مناسب هنگام خروج از منزل در هوای گرم
• نوشیدن مایعات به میزان کافی
• ورزش کردن در مکان های خنک
• عدم فعالیت های شدید در روزهای گرم
• از مصرف داروهایی که با حضور در گرما این عارضه را تشدید می کنند، خودداری کنید.

همچنین در صورت تمایل برای اطلاع از علائم کم آبی بدن و عوارض کم آبی بدن روی لینک ها کلیک کنید.

منبع : آرگا