گاز روده یا وجود هوا در دستگاه گوارش همواره وجود داشته و وقتی بیش از حد تجمع پیدا کند یا با ایجاد درد همراه شود، متوجه آن خواهیم شد. در این مطلب به علت گاز روده و راهکارهای درمانی آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
علت گاز روده و راهکارهای درمانی آن
همواره در طول دستگاه گوارش، گاز روده یا هوا وجود دارد ولی وقتی این گاز بیش از حد شود یا موجب بروز درد شود، متوجه آن خواهیم شد. تولید و تجمع گاز در روده یا شکم بخشی کاملا طبیعی از هضم غذا در بدن بوده و می توان گفت همه انسان ها در روده خود کمی گاز دارند. گاز بیش از حد روده در معده یا روده ی بزرگ سبب ایجاد آروغ مفرط خواهد شد.
و اگر گاز روده در روده کوچک جمع گردد، باد زیادی از مقعد خارج شده که به آن اصطلاحا نفخ گفته می شود. تجمع بیش از حد گاز در هر دو قسمت موجب گرفتگی و درد شده که غالبا الگوی معینی ندارد. معمولا گاز روده یا وجود هوا در دستگاه گوارش تا هنگامی که توسط آروغ زدن یا عبور از روده(نفخ) خارج نشود، خود را نشان نداده و تمام دستگاه گوارش از معده تا رکتوم به عنوان پیامد طبیعی هضم حاوی مقداری گاز هستند.
در واقع، برخی مواد غذایی مانند لوبیا تا هنگامی که به روده بزرگ یا کولون نرسند و باکتری ها روی آن ها عمل تخمیر را انجام ندهند، به طور کامل شکسته نمی شوند. بالا بودن گاز در مواقعی نشان دهنده یک اختلال گوارشی می باشد ولی هر فردی در طول روز، چندین بار گاز روده را دفع می کند و در مواقعی آروغ زدن طبیعی می باشد.
بیشتر افراد در طول روز گاهی آروغ می زنند و به عنوان بخش طبیعی از فعالیت روزمره و دفع غذا چندباری باد معده را از مقعد خارج می سازند. ولی زیاد بودن گاز روده نشان از یک اختلال گوارش خواهد بود. البته که تولید گاز روده امری طبیعی است ولی در مواردی علائم آن ناراحت کننده بوده و نیاز است فرد برای رفع آن به متخصص گوارش مراجعه تا داروهای ضد نفخ دریافت کند.
هر چند بروز نفخ می تواند خجالت آور، دردناک و ناراحت کننده باشد ولی در اکثر وارد، تجمع گاز در معده و روده نشان از یک بیماری خاص نخواهد بود. اگر در سبک زندگی و رژیم غذایی خود تغییر ایجاد کنید، این مشکل برطرف خواهد شد ولی اگر با این اقدامات باز هم اوضاع بهتر نشد، برای یافتن علت آن باید به پزشک مراجعه کرد.
ممکن است گاز با بلعیدن هوا، هنگام آشامیدن یا خوردن ایجاد شده یا در طول فرایند هضم در روده به وجود آبد. هنگامی که غذا به صورت کامل در روده کوچک تجزیه نشود، به روده بزرگ ارسال می شود که در آنجا باکتری ها غذا را بیشتر هضم نموده و در نتیجه تولید گاز رخ می دهد. از غذاهایی که موجب نفخ در بیشتر افراد می شوند، می توان به لوبیا، محصولات لبنی و شیرین کننده های مصنوعی اشاره کرد. در ادامه مطلب با علت گاز روده، علائم آن و راهکارهای درمانی این مشکل آشنا می شوید.
دلایل ایجاد گاز روده
علت ایجاد گاز روده به تجمع بیش از اندازه گاز در روده بزرگ بر می گردد. اگر هنگام غذا خوردن، آشامیدن یا جویدن آدامس ، بیش از مقدار طبیعی هوا بلعیده شود این اتفاق رخ می دهد. گاز روده کوچک ه خاطر عملکرد باکتری ها بر مواد غذایی است که تا پیش از رسیدن به کولون یا روده بزرگ تجزیه نشده اند. این گاز شامل هیدروژن، کربن، دی اکسید کربن و گاهی متان می باشد.
به این ترتیب می توان گفت علت گاز روده در دستگاه گوارش فوقانی ناشی از بلع بیش از میزان معمول هوا در نتیجه خوردن یا آشامیدن بوده و علت گاز روده در دستگاه گوارش تحتانی می تواند ناشی از خوردن بیش از اندازه بعضی غذاهای خاص و نفاخ، عدم توانایی هضم برخی غذاهای خاص یا اختلال در عملکرد باکتری های روده بزرگ باشد. در ادامه این موارد بیشتر توضیح داده می شود.
بلع بیش از اندازه هوا
به طور معمول هر فردی حین اعمالی مانند خوردن و نوشیدن مقداری هوا را می بلعد و این کار به صورت ناخودآگاه روی می دهد. مصرف نوشابه های گازدار، خوردن سریع؛ صحبت کردن هنگام صرف غذا،؛ جویدن آدامس، مصرف نوشیدنی توسط نی و … سبب ورود هوای اضافی به دستگاه گوارش می شود و هر یک از این موارد می توانند به علت بلع بیش از اندازه هوا سبب ایجاد گاز روده باشند.
با ورود هوا به دستگاه گوارش، این هوا باید از طریقی خارج گردد که معمولا به صورت آروغ زدن اتفاق می افتد. با تغییر عادات غذایی می توان به کاهش گاز حاصل از این وضعیت کمک کرد.
مصرف غذاهای نفاخ
از دیگر علت ها برخی غذاها و مواد غذایی هستند که نفاخ بوده و گاز روده تولید می کنند. مانند عدس، لوبیا، ذرت، کلم، کلم بروکلی، لبنیات؛ نوشابه های گاز دار، سبوس، محصولات لبنی حاوی فروکتوز، این موارد می توانند سبب ایجاد گاز در روده شده به ویژه برای افرادی که با مشکل عدم تحمل لاکتوز مواجه اند. نوشیدنی های گازدار و آدامس هم می توانند سبب آروغ زدن گردند. جایگزین های شکر مانند مانیتول و … هم ممکن است برای بعضی افراد به تولید گاز اضافی روده منجر شود.
به طور کلی برخی غذاها دارای موادی هستند که حتما باید در روده کوچک توسط باکتری ها به مواد کوچکتر تجزیه شده تا فرایند هضم به صورت صحیح روی دهد. علاوه بر مواد غذایی اشاره شده باید به فروکتوز و سوربیتول برخی میوه ها نیز اشاره نمود که سبب ایجاد نفخ می شوند. از این مواد به عنوان شیرین کننده در غذاها هم استفاده می شود. قابل ذکر است غذاهایی که موجب تولید گاز روده بیشتر می شوند، ممکن است در یک فرد با فرد دیگر تفاوت داشته باشد.
عدم تحمل لاکتوز
علت دیگر ایجاد گاز روده عدم تحمل لاکتوز می باشد. مشکل شایع میان افراد عدم تحمل آن ها به لاکتوز می باشد که به خاطر کمبود آنزیم تجزیه کننده لاکتوز می باشد. در بدن انسان ها آنزیمی وجود دارد که لاکتوز که نوعی قند در شیر است را تجزیه می کنند، این آنزیم در برخی افراد کمتر است از این رو ممکن است در برابر خوراکی های حاوی لاکتوز دچار نفخ و گاز روده بیشتری شوند.
برای بهبود این مشکل می توانند از مصرف محصولات شیری پرهیز نمایند و در حال حاضر برای افرادی که می خواهند رژیم غذایی فاقد لاکتوز داشته باشند، محصولات لبنی بدون لاکتوز در دسترس می باشد.
اختلال گوارشی
گاهی اوقات گاز مفرط روده در صورتی که باد گلو در طول روز بیشتر از ۲۰ مرتبه باشد نشان دهنده یک اختلال گوارشی خواهد بود. از دیگر موارد این اتفاق می توان به بیماری سلیاک، سندرم دامپینگ، رفلکس معده، حساسیت غذایی، حساسیت به لاکتوز، زخم معده، فلج معده یا گاستروبارزی، سندرم روده تحریک پذیر اشاره نمود.
علائم گاز روده
گاز روده با علائم آروغ زدن از طریق دهان یا دفع گاز از طریق مقعد همراه است. آروغ زدن می تواند به دلیل بلع هوا یا مصرف نوشیدنی های گاز دار روی دهد. نفخ شکم و دفع گاز از مقعد اغلب به دلیل نوع رژیم مصرفی و فرآیند هضم روی می دهد. ولی در موارد نادر ممکن است دلایل دیگری داشته باشد.
نفخ شکم یا روده به معنی تجمع گازهای آزاد نشده در دستگاه گوارش می باشد که با درد و ناراحتی شکمی همراه است. درد ناشی از گاز، غیر معمول نبوده ولی معمولا با دفع گاز تسکین پیدا می کند.
تشخیص دلایل ایجاد گاز روده
برای تشخیص این که چه ماده غذایی موجب بروز مشکل نفخ و ایجاد گاز روده مفرط در دستگاه گوارش شده است یک دفترچه یادداشت برای ثبت رژیم غذایی خود تهیه کنید. با ثبت غذاهای مصرف شده در یک دفترچه یادداشت و ثبت علائم بعد از صرف هر غذا می توان تشخیص داد که آیا رژیم غذایی تان موجب تجمع گاز در شکم می شود یا نه؟
جهت یادداشت برداری به امکانات خاصی احتیاج نبوده و فقط لازم است همیشه با خود یک قلم و کاغذ همراه داشته باشید یا از گوشی همراه تان برای انجام این کار استفاده کنید با جستجو کوتاهی در اینترنت می توانید در مورد خواص و تاثیرات مواد غذایی اطلاعات کسب کرده و ضمنا اپلیکیشن های زیادی در این باره برای گوشی های هوشمند وجود دارد.
اگر تولید و تجمع گاز روده تداوم داشت، ممکن است انجام یک تست تنفس مفید باشد. در این روش می توان رشد بیش از حد باکتری های روده را تشخیص داد. اگر آزمایش شما مثبت شد، ممکن است پزشک برای شما ریفاکسیمین تجویز کند. آنتی بیوتیکی که سبب کاهش باکتریهای تولید کننده گاز روده می شود.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
به طور معمول تجمع گاز در روده به خاطر بیماری یا اختلال خاصی روی نمی دهد ولی اگر تجمع گاز بیش از اندازه باشد و به رژیم غذایی فرد مربوط نباشد بهتر است به پزشک مراجعه شده تا علت اصلی آن مشخص شود. پس از این که درباره سابقه پزشکی تان با پزشک مشورت نمودید و مورد معاینه جسمی قرار گرفتید. ممکن است برخی آزمایشات مانند اشعه ایکس شکمی، سی تی اسکن، آزمایش تنفس، آزمایش مدفوع و جی آی فوقانی تجویز شود.
از جمله بیماری هایی که ممکن است با تولید و تجمع گاز روده همراه شود می توان به بیماری سلیاک، دیابت، اسکلوردرمی و رشد بیش از اندازه باکتری های روده کوچک اشاره کرد. البته به ندرت اتفاق می افتد که گاز روده به تنهایی نشانه یک بیماری خطرناک و جدی باشد.
هر چند این موضوع احساس خجالت و ناراحتی برای فرد داشته ولی معمولا تنها نشان دهنده سلامت گوارش انسان می باشد. در صورتی که از گاز روده رنج می برید، رژیم غذایی خود را عوض کنید. ولی اگر با این کار نیز گاز روده همچنان بیش از اندازه بود و در مواردی با اسهال، استفراغ، یبوست، کاهش وزن، سوزش معده، خون در ادرار همراه شد حتما به پزشک مراجعه شود.
راهکارهای درمانی برای رفع گاز روده
۱. اولین گام برای رفع تجمع گاز روده شکم که با کمترین عوارض جانبی همراه است، تغییر یا اصلاح رژیم غذایی می باشد. می توان با پرهیز از غذاهایی که به طور معمول سبب ایجاد گاز در اکثر افراد می شوند، شروع کرد. علاوه بر حذف غذاهای نفاخ می توانید از دفترچه یادداشت غذایی خود کمک بگیرید تا متوجه شوید که کدام غذاها موجب نفخ در شما می شود.
انجام آزمون و خطاهای متعدد می تواند کمک کرده تا متوجه شوید که کدام روش در کاهش گاز روده بهترین عملکرد را دارد. به این ترتیب با تنظیم عادت غذایی و رژیم غذایی خود می توانید از بروز این مشکل پیشگیری کنید.
۲. از دیگر راهکارهای درمانی این است که سعی کنید به آرامی غذا بخورید و از تند تند غذا خوردن یا آشامیدن پرهیز نمایید.
۳. قبل از هضم غذا، آن را به طور کامل بجوید.
۴. چند روزی از مصرف غذاهای نفاخ مانند لوبیا، غذاهای سرشار از فیبر، نوشیدنی های گاز دار، محصولات حاوی شکر سوربیتول خودداری کنید. در ادامه به تدریج آن ها را به رژیم غذایی اضافه نمایید. با این کار شما می توانید به این موضوع پی ببرید که کدام غذا سبب نفخ معده و روده شده است تا از خوردن آن پرهیز کنید.
۵. اگر باید فیبر بیشتری در رژیم غذایی شما وجود داشته باشد، و ناگهان در یک دوره چند روزه یا چند هفته ای میزان فیبر را افزایش دهید . این کار نفخ شکم را به همراه دارد. از این رو بهتر است به صورت تدریجی فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهید تا از بروز این مشکل پیشگیری کنید.
۶. اگر در رژیم غذایی خود باید لوبیا را بگنجانید ، محصولی را انتخاب کنید که دارای آنزیم هایی است که شکرهای دیر هضم لوبیا را می شکند.
۷. برخی افراد می توانند با ورزش کردن به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و رفع گاز روده و شکم کمک نمایند.
۸. برخی داروهای بدون نسخه وجود دارند که می توان توسط آن ها به طور موقت این موضوع را رفع کرد. این داروها شامل قرص شارکول هستند که گاز روده را توسط دستگاه گوارش جذب می کنند.
۷. در صورت عدم تحمل لاکتوز، می توان هنگام نوشیدن فراورده های شیری، از لاکتاز استفاده کرد تا هضم لاکتوز صورت گرفته و از بروز گاز روده پیشگیری شود.
۸. استفاده از آنزیم گوارشی Beano که می توان برای کاهش گاز ناشی از خوردن سبزیجات، غلات و لوبیا استفاده کرد.
در پایان به منظور اطلاع از دیگر دانستنی های علمی در رابطه با دلیل خمیازه کشیدن و صدا دادن کمر می توانید کلیک نمایید.
منبع : آرگا