به طور کلی گاندو یکی از بزرگ ترین حیوان های خزنده جهان محسوب می شود که در طی ۶۵ میلیون سال پیش تغییرات کمی داشته است. در واقع گاندو تنها تمساحی است که به صورت طبیعی در کشور ما زندگی می کند و همین مزیت آن را به حیوانی محبوب در میان گردشگران تبدیل کرده است.
آشنایی با حیوان گاندو
بهتر است بدانید حیوان گاندو که بدان تمساح پوزه کوتاه نیز گفته می شود نوعی کروکودیل بومی ایران و پاکستان خواهد بود که امروزه به عنوان یکی از عجیب ترین و خاص ترین جاذبه های حیات وحش ایران شناخته می شود. به صراحت می توان گفت که گاندو تنها تمساحی است که در حال حاضر به صورت طبیعی در کشور ما زندگی می کند و مورد توجه بسیاری از علاقه مندان به حیوانات قرار گرفته است.
در زبان بلوچی این حیوان را با عنوان گونه یعنی کوتاه و کوچک جثه می شناسند که به پوزه کوتاه آن اشاره دارد. مردم محل نیز گاندو ها را حیوانی مقدس می خوانند و اعتقاد دارند که با مرگ این حیوان خشکسالی و قحطی در منطقه ایجاد خواهد شد و به همین خاطر از آسیب رساندن به گاندو خودداری خواهند کرد.
توجه داشته باشید که گاندو یا تمساح مردابی در طبقه بندی اتحادیه جهانی حفاظت در رده گونه های آسیب پذیر قرار می گیرد. این حیوان در کشور ما حدودا ۵۰۰ سر تخمین شده که از ویژگی های منحصر به فردش می توان به پراکندگی وسیع آن در منطقه اشاره کرد. یکی از خصوصیات بارز گاندو ها حفر کانال عمیق در اطراف برکه و رودخانه های محل زندگی شان خواهد بود.
طول کانال های حفره شده معمولا به ۱۵ متر می رسید که هم در ساعات گرم روز مکانی مناسبی برای استراحت بوده و هم از تبخیر آب جلوگیری خواهد کرد. این حرکت توسط گاندو ها موجب می شود تا آب برکه ها و تالاب ها در طول فصول گرم سال و همچین ایام خشکسالی ذخیره شود و به همین خاطر بسیاری از بلوچ ها اعتقاد دارند هر کجا گاندو ها هستند آب نیز فراون است.
خصوصیات ظاهری و رفتاری:
این نوع تمساح ها دارای پوزه ای پهن هستند که فک بالایی شان ۱۹ دندان و فک پایینی ۱۵ دندان دارد. در قسمت پشت سر و در ناحیه گردن نیز دو جفت صفحه شاخی بزرگ دیده می شود. این خزنده دارای پاهایی کوتاه بوده و پنج انگشت مننتهی به ناخن های بلند در پاهای جلویی و چهار انگشت منتهی به ناخن های کوتاه تر در پاهای عقبی دیده می شوند. رنگ عمومی بدنش نیز زیتونی تا قهوه ای رنگ بوده و شکمی بدون فلس و به رنگ سفید متمایل به زرد خواهد داشت.
به طور کلی میانگین اندازه این کروکودیل را می توان در نر ها تقریبا ۳ متر و در ماده ها ۲.۴۵ متر دانست. البته نر های مسن ممکن است بسیار بزرگ تر شده و به ۴ تا ۵.۵ متر طول و ۵۵- کیلوگرم وزن نیز برسند. گاندو های کشور ما نیز به ندرت به ۳ متر می رسند و بزرگ ترین گاندو مشاهده شده ۳.۶ متر طول داشته است.
جالب است بدانید که دم این خزنده نیمی از طول بدنش را تشکیل می دهد و به اندازه ای قدرتمند است که می تواند استخوان بدن پستاندار بزرگ جثه ای را با ضربه ای قوی خرد کند و همچنین به خاطر آرواره های محکمی که دارد می تواند بزرگ ترین استخوان ها را نیز به راحتی خرد کند.
از دیگر ویژگی های این خزنده می توان به معده بسیار قوی که این جانور را به هضم اشیاء سخت و سفت قادر می سازد و همچنین وجود پرده ای در بدنش که راه ورود آب به معده را حتی در زمانی که دهان حیوان باز است می بندد، اشاره نمود.
طول عمر و تغذیه گاندوها:
همانطور که متوجه شدید گاندوها باقی مانده ای از راسته کروکودیل هایی هستند که در دوره زمین شناسی مزوزوئیک بین ۲۲۵ تا ۲۶۵ میلیون سال پیش زندگی می کرده اند. به صراحت می توان گفت که این حیوان بین ۴۰ تا ۶۰ سال عمر می کند و اگر تمام شرایط زندگی اش مساعد باشد تا ۶۰ سالی نیز زنده خواهد ماند.
در واقع این نوع خزنده را می توان حیوانی گوشتخوار و شکارچی دانست که از تمامی ماهی ها، پستانداران و پرندگان اطراف رودخانه ها تغذیه می کند. البته گاندو های کوچک عمدتا از دوزیستان، سخت پوستان، ماهی های کوچک تغذیه خواهند کرد. همچنین به خاطر کم شدن حیوانات در این منطقه این خزنده بیشتر از سگ های وحشی به منظور شکار خود استفاده خواهد کرد.
به طور کلی می توان گفت که هر حیوانی که در اطراف محل زندگی گاندو ها پیدا شود می تواند طعمه آن ها قرار گیرد. در واقع بیشتر مهره دارانی که به آب های محل زندگی گاندو نزدیک می شوند ممکن است به درون آب رفته و خوراک این خزنده ها شوند. جالب است بدانید که گاندو های بومی هند حتی گوزن های سمیر ۲۲۵ کیلویی و گاومیش اهلی ۴۵۰ کیلویی را نیز شکار کرده اند.
زیستگاه اصلی حیوان گاندو:
همانطور که متوجه شدید حیوان تمساح پوزه کوتاه ایرانی معمولا در مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان زندگی می کنند. همچنین اگر بخواهید محدوده دقیقی از زندگی این جانور را مشخص کنید بایستی به رودخانه های باهوکلات، کاجو و سرباز با محدوده های آبی مانند شهر های راسک، نیشکر، چابهار و سراوان اشاره کرد.
جالب است بدانید در باهوکلات منطقه ای حفاظت شده برای حفاظت تمساح مردابی یا تمساح پوزه کوتاه ایرانی تعیین شده است که مردم محلی آن با گاندو ها بسیار مسالمت آمیز رفتار می کنند و حتی به آن احترام می گذارند. امروزه تماشای این جانور خزنده در محیط زیست طبیعی به یکی از جاذبه های و طبیعت گردی های محبوب تبدیل شده است.
زاد و ولد گاندو ها:
به طور کلی فصل جفت گیری تمساح ایرانی یا همان گاندو اسفند ماه خواهد بود که معمولا پست از جفت گیری تا اردیبهشت ماه حدود ۲۵ تا ۳۰ تخم می گذارد و تخم ها در طی فصول خرداد و تیر تبدیل به نوزاد خواهند شد. گاندو ها معمولا یبن ۵ تا ۱۰ سالگی خود بالغ می شوند و متاسفانه به خاطر محیط زیستی مانند بی آبی و گرمای شدید یا طعمه حیوانات دیگر شدن تنها تعداد کمی از نوزادان این جانور به سن بلوغ خواهند رسید.
تماسح های مادر در طول فصو بارانی و موسمی در حاشیه های شنی رودخانه اغلب گودالی به عمق نیم متر حفر می کنند و بین ۲۰ تا ۶۰ تخم می گذارند. همچنین گاندو های ماده در میان جانداران ایرانی تنها گونه ای خواهد بود که از تخم های خود تا هنگام به دنیا آمدن و پس از آن نیز به صورت کامل مراقبت می کند. عمدتا پس از گذشت ۶۰ روز نوازدان از داخل تخمشان بیرون می آیند و از دوزیستان کوچک و بچه ماهی ها تغذیه خواهند کرد.
بر خلاف باور های موجود گاندو های ایرانی نسبت به اطراف بسیار ترسو و محتاط هستند و به همین خاطر در محیط زندگی شان به سختی می توانید آن ها را مشاهده کنید زیرا گاندو به محض اینکه احساس خطر کند مخفی خواهد شد.
عوامل تهدید کننده گاندو ها:
بهتر است بدانید که متاسفانه سیلاب های سنگین در زیستگاه گاندو و بلعیدن شدن نوزادان آن توسط همنوعان بالغ خود را می توان از عوامل طبیعی برای تهدید این حیوان خزنده دانست. همچنین امروزه تغییر در ترکیب آب شیرین رودخانه ها توسط آلودگی های شیمیایی مانند آفت کش ها، علف کش ها، قارچ کش ها، روغن موتور یا سایر مواد شوینده می تواند برای این جانور و ادامه حیات شان خطرساز باشد.
منبع : آرگا
