به طور کلی اولین چیزی که بایستی در مورد تاریخچه ساز ویولن بدانید این است که این ساز شامل سه ساز ویولن، ویولن سل و ویولا می باشد که این ساز ها به ترتیب در منطقه زیر و میانی و بم صدا می دهند. در واقع ساز کنترباس از این خانواده محسوب نمی شود و در خانواده ویولن قرار گرفته است و این مسئله را می توان از طریق شانه های شیبدار آن متوجه شد.
آشنایی با تاریخچه ساز ویولن
بهتر است بدانید که تاریخچه این ساز محبوب در قاره اروپا به قرن ۹ میلادی باز می گردد و بسیاری معتقد هستند که ویولن نمونه تکمیل یافته شده ساز رباب است. در واقع رباب سازی است که بعدها وقتی به اروپا آورده شد و تغییراتی در آن به وجود آمد به نام ربک در اروپا شهرت یافت. برخی بر این باور هستند که ساز ویولن از کشور های عربی آمده و فرم های اولیه آن دارای سوراخی بودند که بر روی ساز قرار داشت اما بعدها این سوراخ از بدنه سازها حذف شدند و این ساز به سه سیم سرآغاز ویولن تکامل یافته در سال های آینده شد. در اروپا از قرن ۱۶ میلادی به بعد ساز ویولن به صورت تکامل یافته ای دیده می شود. توجه داشته باشید که از اولین سازندگان ویولن می توان به گاسپارو پرتولتی ایتالیایی اشاره نمود که در برخی موارد وی را مخترع این ساز می دانند. همچنین از شاگردان مشهور گاسپارو پرتولتی می توان آندره آماتی را نام برد که او هم بهترین سازنده ویولن در سطح جهان یعنی آنتونیو استرادیواری ایتالیایی را پرورش داد. تاکنون هیچ کسی در جهان پیدا نشده که نه تنها بتواند هنر او را تکمیل کند بلکه قادر نبوده ویولنی بسازد که از حیث زیبایی و صوت بتواند با ویولن های آنتونیو استردیواری برابری نماید. تاکنون بیش از سه سده از اختراع اوبین نمونه ویولن توسط گاسپارو برتولتی می گذرد و در این مدت با وجودی که کشفیات جدیدی در علوم فیزیک و شیمی نموده اند نه تنها نتوانسته اند در ساحتمان ویولن تغییری ایجاد کنند بلکه از رموز کار سازندگان قدیم نیز چیز جدیدی درک نکرده اند.
قطعات و اجزای ویولن:
جدا از تاریخچه ساز ویولن دارای خرک در قسمت جلویی، گریف جسمی سیاه رنگ در عقب و سیم های منحصر به فرد می باشد که در ادامه سعی داریم به بیان قسمت های مختلف آن نیز بپردازیم:
آرشه:
آرشه که بدان کامن ترکه ای چوبی هم گفته می شود رشته های موی دم اسب در طول آن کشیده شده و به دو سر آن ثابت شده است.
گریف:
این قسمت از ساز ویولن از آبنوس ها ساخته شده و در طول گردن ساز ویولن چسبیده است و تا میانه جعبه ساز نیز ادامه دارد. در واقع گریف جایی است که نوازنده با انگشت خود سیم را به آن می چسباند و به این ترتیب طول سیم را کوتاه کرده و نت های مختلف را می نوازد.
دسته یا گردن:
در واقع دنباله چوب آبنوس تکیه سیم هایی است که محل انگشت گذاری نوازنده در قسمت بالایی آن قرار دارد. نوازنده ویولن قادر است در تمام طول چوب آبنوس انگشت گذاری نماید و همچنین انتهای دسته به جعبه کوچکی ختم می شود که سیم ها در درون آن به دور گوشی های کوک پیچیده می شوند.
خرک:
توجه داشته باشید که خرک میان سیم ها و طبله ویولن قرار گرفته و فشار سیم ها آن را عمودی نگه می دارد. در واقع نقش خرک این است که ارتعاش سیم ها را به طبله و به جعبه ویولن منتقل نماید و همچنین در داخل جعبه میله ای چوبی تقریبا زیر خرک اندکی بلندتر از جدار طرفی قرار داده شده که شگل گرده ماهی، طبله و زیره را حفظ خواهد کرد.
سیم گیر:
سیم گیر ساز ویولن معمولا از آبنوس ساخته می شود و در فاصله اندکی از خرک تا آخر تنه ویون کشیده شده است و با زهی از جنس روده یا پلاستیک به دکمه ای که در قسمت پایین جدار تعبیه شده بند خواهد شد.
سیم ها:
به طور کلی سیم ها از جعبه کوچک سر ساز آغاز شده که در طول چوب آبنوس تکیه گاه سیم ها ادامه یافته و از روی خرک عبور کرده و در سیم گیر مهار می شوند. سیم های ویوان معمولا از روده گوسفند ساخته می شوند و امروزه در سیم های بم تر روی روده سیم فلزی نازکی می پیچند و در سیم های زیرتر از مفتول فلزی تنها استفاده می شود.
اصول نوازندگی ساز ویولن:
جالب است بدانید که نقش ساز ویولن در ارکستر های بزرگ چه به صورت جمعی و چه به صورت انفرادی پر اهمیت است به گونه ای که آن را شاه ساز ها می خوانند. در واقع وجهه جهانی ویولن را می توان در سازگاری آن با فرهنگ های مختلف دید. این ساز هیچ محل ثابت و ساکنی به عنوان تکیه گاه ندارد و خود نوازنده نیز چنین وضعی خواهد داشت البته جز در آن نقاطی که پایش زمین را لمس می کند. دقت داشته باشید که دست های نوازنده بایستی تا حدود زیادی انعطاف پذیر و قوی و دارای حالت فنری باشند و همیشه در سطح شانه یا در حدود آن سطح به کار گرفته شوند. معمولا برای دستیابی به نوازندگی بهداشت هم خیلی مهم است زیرا پاکیزگی، برانگیختن جریان خون به کمک اختلاف دما، مالش پوست با دستکش زیر، حرکت های ورزشی خاص و استراحت متناوب در نوازندگی ایده آل تاثیر زیادی خواهند گذاشت. به طور کلی ساز ویولن را می توان ساز زهی آرشه ای دانست که کوچک ترین عضو خانواده ویولن ها محسوب می شود. معمولا برای نواختن این ساز بایستی آن را بر روی شانه چپ قرار دهید و با آرشه که در دست راست نوازنده است نواخته شود. سیم های ویولن معمولا از زیرترین تا بم ترین سیم به ترتیب زیر کوک می شوند برای مثال می سیم اول، لا سیم دوم، ر سیم سوم، سل سیم چهارم و به همین خاطر اصوات سیم های مجاور نسبت به یکدیگر فاصله ژنج درست را تشکیل خواهند داد. در این وسعت صدا ویولن قادر است تمامی فواصل کروماتیک غربی و فواصل کروماتیک مخصوص موسیقی ایرانی و هر موسیقی دیگر را حاصل نماید. جالب است بدانید که در زبان عربی ساز ویولن را با نام کمان می شناسند.
همچنین در ادامه پیشنهاد می شود که با کلیک بر روی لینک های مقابل با مطالب ساز سه تار و همچنین شناخت انواع ساز ها به خوبی آشنا شوید.
منبع : آرگا
