همانطور که می دانید حیوان کفتار در واقع از خانواده کفتار ها می باشد که با توجه به کاهش جمعیت جهانی اش امروزه به کمتر از ده هزار کفتار بالغ و همچنین کاهش جمعیت طعمه هایش در درجه حفاظتی در مرز تهدید قرار گرفته است. این حیوان معمولا در وهله اول لاشه خوار است اما گاهی اوقات نیز به شکار می پردازد.
آشنایی با حیوان کفتار
به طور کلی به هر یک از جانداران عضو خانواده کفتاران گفته می شود که در حال حاضر تنها چهار نوع گونه کفتار وجود دارد که از گوشتخواران خشکی زی و بومی مناطق آفریقا و آسیا هستند. این حیوانات در فروراسته کفتاران از راسته گوشتخواران قرار می گیرند. کفتار های خالدار اغلب به صورت گروهی زندگی می کنند و در ۹۵ درصد موارد از حیوان شکار شده توسط خودشان تغذیه می کنند. کفتار های راه راه معمولا از باقی مانده لاشه حیوانات مرده یا حیواناتی که توسط جانواران دیگر شکار شده اند تغذیه می کند. به صراحت می توان گفت که کفتار ها به صورت عادی در طول شب و گاهی ابتدای صبح به فعالیت می پردازند و در طول روز استراحت می کنند. توجه داشته باشید که در بررسی های دیرینه شناسی با مشاهده اسکلت ها و فسیل گونه زیادی از کفتار ها در سراسر دنیا شناسایی شده اند که اکثریت گونه ها در حال حاضر منقرض گشته اند. به طور کلی می توان کفتار ها را به دو گروه بزرگ کفتار های استخوان شکن و کفتار های سگ مانند طبقه بندی نمود که تنها گونه باقی مانده از کفتار های سگ مانند گرگ خاکی است که حشره خوار بوده و همچنین در مقابل نیز از کفتارهای استخوان شکن می توان به نوع خالدار، راه راه و کفتار قهوه ای اشاره نمود که همگی گوشتخوار می باشند.
خصوصیات ظاهری:
از آنجایی که عمده کفتارها لاشه خوار می باشند به همین خاطر نقش مهمی را در پاکسازی طبیعت و جلوگیری از انتشار بیماری ها و آلودگی ها بر عهده دارند. کفتارهای راه راه که در کشور ما در معرض تهدید قرار گرفته اند دارای اندازه ای متوسط با سری بزرگ و دست هایی بلند از پا می باشند که ساختار سرو گردن و شانه های آن بسیاری قوی می باشد. دست و پاهای کفتارها هر کدام ۴ انگشت دارند و ناخن هایشان به هیج وجه قابل جمع شدن نیست. بهتر است بدانید که سر و یک چهارم قسمت جلویی بدن بزرگ و یک چهارم عقبی بدن لاغر است و اغلب در موقع راه رفتن بر خلاف سگ سانان سر خود را پایین نگه می دارند و حالتی قوز مانند به خود خواهند گرفت و مشابه حیوان شتر دست و پای هر سمت بدن را با هم حرکت می دهند. کفتارها دارای موهای بلند و به نسبت خشنی می باشند که یال بلند و سیاه رنگی نیز در ناحیه پشت گردن و بر روی ستون مهره ها تا ناحیه دم آن قرار دارد. رنگ بدن آن ها اغلب خاکستری روشن تا خاکستری متمایل به زرد است و نوار هایی به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه بر روی آن مشاهده می شود. جالب است بدانید که در حالت تدافعی یال روی ستون فقرات و موهای دم را به صورت عمودی در می آورد.
توجه داشته باشید زمانی که کفتارها در حال جنگ هستند معمولا گلو و پاها را گاز می گیرند و معمولا یال به عنوان یک وسیله علامت دهی در تعاملات اجتماعی به کار می برند. در هنگام دیدار کفتارها اغلب ناحیه پشتی خود یعنی جایی که یال ها واقع شده اند را بررسی کرده و لیس می زنند. وزن در نظر گرفته شده برای حیوان کفتار از نوع نر بین ۲۶ الی ۴۱ کیلوگرم و برای ماده ها بین ۲۶ تا ۳۴ کیلوگرم می باشد. طول بدن آن ها نیز بدون در نظر گرفتن دم بین ۱ الی ۱.۵ می باشد و طور دمشان نیز برابر با ۲۵ تا ۳۵ سانتی متر است. ارتفاع بدن کفتار ها نیز بی ۶۶ الی ۷۵ سانتی متر می باشد.
خصوصیات رفتاری:
همانطور که متوجه شدید کفتار ها معمولا در طول شب فعالیت می کنند و در طول روز به استراحت می پردازند اما در مناطقی که از امنیت کافی برخوردار باشند در طول روز نیز قابل مشاهده هستند. این حیوان اغلب به صورت یک جفت و در مواردی به صورت گروهی بیش از چهار نفر زندگی می کنند و آن ها هیچ وقت بیشتر از یک ماده بالغ ندارند. توله کفتار ها اغلب در سن ۶ الی ۱۲ ماهگی با مادر همراه شده و رفتار های تهاجمی را به منظور یافتن غذا یاد می گیرند. آن ها معمولا در غارها، حفره ها و یا فضاهای انسان ساخت ساکن می شوند به گونه ای ورودی لانه هایشان به نسبت تنگ و باریک می باشد به گونه ای که ممکن است توسط یک تخته سنگ نیز مخفی شود. برای مثال عرض ورودی دو غار حیوان کفتار راه راه در صحراهای مرکزی آسیا ۶۷ سانتی متر و ۷۲ سانتی متر به دست آمده است که در میان آن ها جمجمه و استوان حیوان سگ، گوسفند اهلی و همچنین وحشی نیز وجود دارند. در گذشته های دور که تعداد کفتارها زیاد بوده در برخی از روستاها برای اینکه اجساد مردگان را از قبر بیرون نیاورند تا چندین شب بر سر قبر آتش روشن می کردند.
کفتار ها زمانی که توسط سگ ها در تنگنا قرار می گیرند خود را به مردن می زنند و به محض دور شدن سگ ها با آخرین سرعت فرار می کنند. توجه داشته باشید که یک کاراکال ممکن است به راحتی یک کفتار نابالغ را از لاشه دور سازد. معمولا رقبای کفتار ها در آسیای مرکزی می توانند حیوان گرگ، پلنگ، روباه معمولی، ترکمنی، کرکس و شغال ها باشند. بهتر است بدانید که این حیوان قادر می باشد مسافت طولانی را با حالتی مشابه یورتمه بدود. همچنین راه رفتنش صدادار است و رد آن را می توان از رد بزرگ دست ها و در دنبال آن رد کوچک پاها که با انحنایی به طرف خارج است به راحتی تشخیص داد.
زیستگاه:
توجه داشته باشید که اکثریت محدوده های پراکنش کفتار ها در زیستگاه های باز یا سرزمین هایی هستند که کمتر دارای بوته های خاردار هستند واقع شده است. در شمال آفریقا جنگل های باز و بوته ای و همچنین مناطق کوهستانی را ترجیح می دهند. معمولا در مرکز قاره آسیا از ارتفاعات زیاد، بیشه های متراکم و جنگل ها دوری می کنند و مناطق بیابانی، بلوچی و استیپی را برای زندگی ترجیح می دهند و همچنین که در مناطق کوهستانی با بیشترین ارتفاع ۲۲۵۰ متر در ایران، ۲۵۰۰ متر در هند و ۳۳۰۰ متر در پاکستان نیز یافت می شوند. به طور کلی نواحی قفقاز، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان جز اصلی ترین زیستگاه های کفتار محسوب می شوند. این حیوان معمولا قلمرو خود را توسط غدد بویی که در ناحیه دمش وجود دارد تعیین خواهد کرد و همچنین مقدار قلمرو بسیار متغیر خواهد بود و به همین خاطر تفاوت تشخیص در میان قلمروهای نر و ماده وجود ندارد.
تغذیه و یافتن غذا:
به طور کلی حیوان کفتار از طیف گسترده ای از مهره داران، بی مهره ها، میوه ها و حتی زباله های انسانی تغذیه می کنند. به اثبات رسیده که کفتار ها از لاشه شکار دیگر حیوانات مانند گرک، کفتار خالدار، شیر، پوزپلنگ و پلنگ و همچنین لاشه دور انداخته شده احشام به عنوان غذا استفاده می کنند. توجه داشته باشید که به دلیل انجام نشدن مطالعات و بررسی های دقیق بر روی این گونه هنوز لاشه خواری و شکار کردن توسط این حیوان مشخص نشده است. بهتر است بدانید که اطلاعات کمی در مورد محل شکار و رفتار های شکار کفتار راه راه نسبت به دو گونه ی کفتار های خالدار و کفتار قهوه ای وجود دارد زیرا کفتار راه راه می تواند آب های با کیفیت های مختلفی را بنوشد اما همچنین ممکن است آب مورد نیاز خود را از میوه هایی مشابه هندوانه تامین نماید.
تولید مثل:
جالب است بدانید که در طبیعت کفتار ها پس از یک دوره ۹۰ الی ۹۱ روزه یک تا چهار توله در یک سال را به دنیا می آروند. در زمان تولد توله ها اغلب کور به دنیا می آیند و مجرای گوششان کامل بسته است و دارای رنگی سفید متمایل به خاکستری با خط های سیاه و واضح می باشند. چشم ها پس از گذشت ۷ الی ۸ روز باز می شوند و دندان ها نیز در ۲۱ روزگی جوانه خواهند زد. توله ها می توانند پس از ۳۰ روزگی خود به مصرف گوشت بپردازند. معمولا در اسارت پس از هشت هفته از شیر گرفته می شوند اما در طبیعت دیده شده که تا ۴ الی ۵ ماهگی نیز شیر می خورند. توجه داشته باشید که کفتارهای نر و ماده هر دو برای توله ها غذا می آورند. اغلب ماده ها در باغ وحش بین دو الی سه سالگی اولین زایمان خود را انجام می دهند اما این مرحله در طبیعت حتی در ۱۵ ماهگی نیز دیده شده است. از آنجایی که مطالعات دراز مدتی در طبیعت بر روی این دسته از حیوانات انجام نگرفته است طول عمر آن ها تنها در اسارت گزارش شده که بین ۲۳ الی ۲۴ سالگی می باشد.
دشمنان طبیعی کفتارها:
بهتر است بدانید که کفتارها دشمنی پایان ناپذیری با حیوان شیر بر سر تصاحب قلمرو دارند به گونه ای که حتی به صورت گله ای به نبرد با یکدیگر می پردازند که این عمل موجب تلفات زیاد از هر دو گروه به ویژه گفتارها می شود. به طور کلی یکی از خونبارترین این نبرد ها که در سال ۱۹۹۹ در صحرای اتیوبی رخ داد و دو هفته به درازا کشید در پایان منجر به کشته شدن ۳۵ کفتار و ۶ شیر شد که با برتری شیر ها همراه بود.
وضعیت فعلی کفتارها:
به طور کلی یک ارزیابی از اطلاعات منتشر شده که نشان می دهد کفتار های راه راه هم اکنون در بسیاری از نقاط جهان منقرض شده اند و یا جمعیت آن در محدوده هایشان کاهش پیدا کرده است. مهم ترین دلیل برای این کاهش می تواند کمبود منابع طبیعی و لاشه ها به علت کاهش جمعیت دیگر گوشتخوارانی از جمله گرگ، شیر، ببر و یوزپلنگ باشد. علاوه بر این تراکم پایین و محدوده خانگی بزرگ نیز احتمال شانس تکه تکه شدن جمعیت ها را در واحد های کوچک غیر قابل زیست افزایش می دهد که این باید به عنوان یک مشکل کلیدی در آینده در نظر گرفته شود. کفتار ها معمولا ترس های خرافی زیادی را تداعی می کنند و در کشور ما متاسفانه به دلیل کمبود اطلاعات پیرامون کفتار و عدم شناخت مردم از این گونه و همچنین عادات و رفتار ها شایعات واهی در مورد این جانور وجود دارد که می توان به آدم خواری، خون آشام بودن و حتی بچه دزدی اشاره نمود. همچنین که خرافانتی در زمینه اثر شانس بخشی آلت تناسلی ماده در برخی مناطق نیز شنیده می شود. توجه داشته باشید که این موارد ترس و آگاهی های بی مورد موجب شده اغلب مردم کشورمان نسبت به این حیوان رفتار نامناسب و کینه توازانه ای داشته باشند.
اهمیت کفتارها:
توجه داشته باشید که معمولا کفتارها در راس هرم غذایی قرار گرفته اند و در واقع از ارزش بسیار بالایی برخوردار می باشند زیرا با جمع آوری و جابه جا نمودن لاشه های موجود در طبیعت و انتقال آن ها به داخل لانه خویش امکان شیوع بیماری های مسری را به کمترین میزان خود کاهش داده اند و همجنین این کار آن ها نقش کلیدی در کنترل آلودگی و پاکسازی محیط زیست دارد. فقدان این گونه جانوری در سطح دنیا می تواند به تدریج تعادل و توازن اکولوژیکی اکوسیستم را به هم بزند. بهتر است بدانید که مشاهده حیوان کفتار در هر منطقه ای می تواند نوید دهنده آینده روشن برای تمامی گونه های جانوری در آن منطقه باشد و حتی اکوسیستم موجود در آن محسوب می شود زیرا که حضور آن باعث بهبود روابط طعمه و طعمه خواری در اکوسیستم و به تعبیری برقراری نسبی توازن اکولوژیک در منطقه خواهد شد.
منبع : آرگا