فلسفه شب یلدا، به اهمیت فصل زمستان در فرهنگ ایرانی مربوط می شود. البته بسیاری از جشن های ایران باستان چون اسفندگان، مهرگان، جشن عید نوروز و سیزده به در فلسفه ای دارند.
فلسفه شب یلدا
ساده ترین تعبیر از فلسفه شب یلدا برای تمام ایرانیان مربوط به وداع با فصل پاییز و آغاز فصل زمستان است. در واقع شب یلدا روز ۳۰ ام آذر از غروب آفتاب تا طلوع یکم دی ماه را شامل می شود.
از این شب به عنوان طولانی ترین شب سال در نیمکره شمالی یاد می شود. این شب با انقلاب زمستانی قرین می گردد. از اول تابستان تا آخر آذر حدود یک دقیقه به طول شب اضافه می شود و شب ۳۰ آذر، بلندترین زمان شب سال می باشد.
از اول دی ماه به بعد روزی یک دقیقه بر طول روز اضافه می گردد و از طول شب برابر با همان حدود یک دقیقه کاسته می گردد. این روند تا پایان خرداد ادامه دارد.
این فرهنگ باستانی ایران زمین در میان رومیان باستان نیز با جشن ساتورن تجلی پیدا کرده است. یلدا به معنای زایش زاد روز و تولد است. ایرانیان باستان این شب را جشن می گرفتند. چون از فردا روزها طولانی می شدند و این اتفاق مهمی قلمداد می شد. البته این موضوع اکنون نیز اهمیت دارد. چون طولانی شدن روز در زندگی رومره اهمیت زیادی دارد.
دی ماه به معنای آفریننده و دادار است و این نام گذاری نیز مربوط به طولانی شدن روزها می باشد. مردم در شب طولانی سال از خوردنی های خاصی استفاده می کنند.
بیشترین تمرکز در این شب بر روی خوردن خوراک و میوه های گرم است. ایرانیان باستان باور داشته اند که برای در امان ماندن از سرمای سخت زمستان باید در این شب خود را با خوردن خوراک گرم ایمن کرد.
هر کدام از میوه ها و خوراک شب یلدا بنا به دلیلی مصرف شده و از جهاتی حائز اهمیت بوده اند. فصل زمستان به طور کلی به دو چله بزرگ و کوچک تقسیم می شده است که چله بزرگ از ابتدای ماه دی تا ۴۰ روز بعد یعنی ۱۰ بهمن ماه و چله کوچک از ۱۰ بهمن تا ۳۰ بهمن معادل با ۲۰ روز را شامل می شده است.
شب یلدا برای تازه عروس و دامادها اهمیت زیادی دارد. به گونه ای که در این شب هدایای زیبایی به همراه تزیین فوق العاده دریافت می کنند و این شب برای آن ها به یادماندنی تر خواهد شد.
مهمترین فلسفه شب چله، مربوط به گذر زمان است و بهانه ای برای دور هم جمع شدن می باشد. ضمن اینکه در این گونه مراسم مادر بزرگ و پدر بزرگ ها مهره های اصلی تلقی می شوند. چون با وجود آن ها این مراسم با شکوه خاصی برگزار می شود.
پیشینه جشن یلدا
مراسم شب یلدا و جشن هایی که به این مناسبت برگزار می شود، از جمله سنت های باستانی است که پیروان میتراییسم در هزاران سال قبل آن را برگزار می کردند، مطابق این باور یلدا روز تولد خورشید و بعد ها مهر یا میترا بوده است.
جشن یلدا در ماه پارسی به نام دی نامیده می شود و نام آفریننده در زمان قبلاً زرتشتیان است که بعداً با نام آفریننده نور شناخته شده است.
روز، روشنایی و نور خورشید همگی نشانه هایی از آفریدگار بودند و شب، تاریکی و سرما نیز نشان دهنده اهریمن. از این رو تغییرات پیوسته شب و روز مردم را به این باور رسانده بود که شب و روز یا روشنایی و تاریکی همواره در یک جنگ همیشگی به سر می برند، آنها روز های بلندتر را روز های پیروزی روشنایی قلمداد می کردند و روز های کوتاه تر را به نشانه غلبه تاریکی می دانستند.
یلدا برگرفته از واژه ای سریانی بوده و به معنی میلاد می باشد، زیرا تصور عده ای از مردم بر این بود که حضرت مسیح در این شب متولد شده است. همچنین ایرانی های باستان شب یلدا را شب تولد مهر یا میترا می دانستند، از این رو آن را جشن گرفته و با جمع شدن به دور آتش به رقص و پایکوبی می پرداختند.
آنها سفره گسترده ای پهن می کردند که در آن «میزد» که نوعی نذری یا ولیمه به غیر از نوشیدنی و شامل گوشت، نان، شیرینی و حلوا بود، استفاده می شد. در آیین های ایران باستان در هر مراسم و جشن و سروری، خوانی گسترده می شد و بر روی آن علاوه بر آلات و ادوات نیایش مثل عطردان، آتشدان، بخوردان و … از خوراکی های فصل و غذا ها و تنقلات مختلف از جمله خوراکی میزد که یک نوع خوراک مقدس و آیینی ویژه است، بر روی سفره استفاده می شد.
شب یلدا بیشتر سنتی جهت پاسداشت رسوم فراموش نشدنی کهن ایران زمین است. برای تزیینات خوراک های این شب از تزیینات متفاوتی بهره مند می شوند که این موضوع زیبایی سفره شب یلدا را بیشتر خواهد کرد. فلسفه شب یلدا یادآور می شود که قدر داشته های خودمان را بدانیم و از کوچک ترین شادی هایمان در زندگی لذت ببریم. در صورت تمایل برای آشنایی بیشتر با تاریخچه شب یلدا می توانید در اینجا کلیک کنید.
منبع : آرگا
