اگر به رشد کودک خود اهمیت می دهید باید بدانید که شیر و دیگر محصولات لبنی باید به اندازه کافی مصرف شود. ولی کودکان باید از چه سنی شیر گاو مصرف کنند و میزان آن چقدر باشد؟ برای دانستن پاسخ این سوالات و بیشتر با ادامه مطلب همراه ما باشید.
آشنایی با سن مناسب نوشیدن شیر گاو برای کودک
این تصور که کودک هر چه بیشتر بخورد سالم تر است درست نیست بلکه این اهمیت دارد که چه مواد غذایی را مصرف کند. در گذشته که نسبت به امروز خوراکی های متنوعی وجود نداشت اکثر کودکان با غذاهای سالم تغذیه می شدند.
در واقع گزینه های ناسالم کمتر در اختیار کودکان قرار داشت. ولی امروزه در فروشگاه های مواد غذایی انواع و اقسام خوراکی ها وجود دارد که برخی برای کودکان مضر هستند. از این رو اصول تغذیه کودکان با مواد غذایی سالم مانند شیر اهمیت زیادی دارد.
مصرف شیر و محصولات لبنی برای رشد کودکان ضروری است. حال سوال اینجاست که کودک از چه سنی می تواند شیر گاو مصرف کند و میزان آن چقدر باشد؟ در ادامه بیشتر در این باره صحبت می کنیم.
کودک یکساله
کودک زیر یک سال نمی تواند شیر گاو را به طور کامل و به راحتی شیرخشک یا شر مادر هضم نماید. شیر گاو برخلاف شیر بز برای کودک تراکم زیادی از مواد معدنی، پروتئین دارد که می تواند به کلیه ها فشار آورد. بعد از دوازده ماهگی امکان تغذیه کودک با شیر گاو یا دیگر شیرهای جایگزین وجود دارد. ولی این در حالی است که شیر مادر به اندازه کافی کودک را سیر نکند. کودکان باید در طی روز حداقل سه وعده غذا به همراه میان وعده را میل کنند که شامل موارد زیر است:
- ۴ وعده کربوهیدرات نشاسته ای مثل سیب زمینی، ماکارونی، نان یا برنج در روز
- ۴ وعده میوه و سبزیجات در روز
- یک وعده پروتئین حیوانی مثل گوشت، ماهی و تخم مرغ یا دو وعده پروتئین گیاهی نظیر لوبیا و عدس در روز
- ۲ وعده لبنیات شامل ۳۵۰ میلی لیتر شیر کامل یا ماست
کودک در سنی است که سلول های بدن در حال رشد بوده از این رو به مواد مغذی بسیاری نیاز دارد. اگر کودک یکساله را بعد از ۶ ماه ببینید متوجه تغییرات ظاهری بسیاری در جثه اش خواهید شد. به این دلیل که اندام کودک در حال رشد بوده بنابراین به غذای کامل و مغذی نیاز دارد.
شیر گاو یکی از غذاهای سرشار از مواد معدنی و پروتئین می باشد که به رشد کودک کمک می کند. این امر از سن یک سالگی تا ۱۴ سالگی را شامل می شود. از مواد مغذی مورد نیاز این گروه سنی که در شیر گاو به میزان زیاد وجود دارد ویتامین ب۱۲ (کمک به ساخت گلبول های قرمز خون) و ویتامین ب ۲ (تبدیل غذا به انرژی) می باشند.
از آنجا که کودکان بیشترین تحرک را در بین همه گروه های سنی دارند بنابراین باید شیر بیشتری مصرف کنند. حضور درشت مغذی ها مثل چربی، کربوهیدرات و پروتئین در شیر گاو به رشد کودک بسیار کمک می کند. کلسیم و فسفر از مواد معدنی مهم در شیر بوده که به استحکام استخوان ها و دندان های کودک منجر می شود.
ضمنا این ماده مغذی دارای میزان زیادی ویتامین دی است که مصرف آن را برای کودکان ضروری می سازد.
کودک دو ساله
بنا به نظر کارشناسان تغذیه کودکان بالای دو سال بایستی روزانه بین ۲ تا ۲.۵ لیوان شیر تازه گاو مصرف کنند. البته این میزان از سه لیوان بیشتر نشود. بعضی والدین تصور می کنند اگر فرزند شیر بیشتری مصرف کند سالم تر می ماند و رشد او سریعتر صورت می گیرد.
در حالی که مصرف افراطی شیر ممکن است به سیستم گوارش کودک آسیب زده یا سبب ایجاد حس سیری در کودک می شود. به این ترتیب اشتهایی برای مصرف دیگر مواد غذایی مقوی و ضروری نخواهد داشت. دقت کنید کودکانی که در معرض خطر چاقی نیستند می توانند شیر پرچرب استفاده کنند.
چربی موجود در شیر گاو می تواند کالری لازم برای بچه های خردسال را تامین کند. برای کودکان تا سن پنج سالگی شیر کم چرب یا فاقد چربی توصیه نشده است. شیر پرچرب حاوی ویتامین آ است. این ویتامین برای سلامت پوست و چشم کودک مفید است و به رشد غشاهای مخاطی کمک می کند. همچنین شیر پرچرب سبب تقویت سیستم ایمنی بدن کودک برای مقابله با عفونت ها می شود.
بهترین زمان تغذیه کودک با شیر گاو
برای این که شیر گاو تاثیر بیشتری بر رشد کودک داشته باشد توصیه شده قبل از خواب یک لیوان شیر را مصرف کند. همچنین صبحانه نیز می تواند شیر تازه گاو را بنوشد. شیری که حداقل یک ساعت پیش از خواب استفاده شود روی آرامش و خواب فرزند تاثیر مثبت دارد. هنگام صبحانه نیز نوشیدن شیر کالری مورد نیاز کودک را برای بازیگوشی فراهم می کند.
اشاره شده شیر گاو دارای آهن کمی بوده ولی کلسیم زیادی دارد که مانع از جذب آهن در بدن کودک می گردد. بنابراین اگر کودک مکمل آهن مصرف می کند بایستی بین مصرف شیر و مکمل آهن حداقل ۲-۴ ساعت فاصله باشد. در غیر این صورت ممکن است کم خونی و فقر آهن ایجاد شود.
و همانطور که اشاره شد بهترین شیر برای کودکان لاغر و ضعیف شیر پرچرب است. بنابراین شیر کم چرب یا فاقد چربی تاثیر چندانی نخواهند داشت.
عدم تمایل کودک برای مصرف شیر
اکثر والدین از این که کودک به خوردن شیر تمایل نشان نمی دهد شکایت دارند. در این شرایط نباید فرزند را به مصرف غذایی مجبور کنید که هیچ میلی ندارد. حتی ممکن است فرزند به شیر گاو حساسیت داشته باشد که در این صورت اصلا اصرار نکنید.
در مقابل بایستی از جایگزین های شیر استفاده شود که دارای پروتئین، چربی و کلسیم کمتری هستند. بعضی غلات غنی شده با کلسیم، سبزیجات برگ تیره (برگ چغندر، کاهو و اسفناج) و میوه های خشک را می توان به جای شیر استفاده کرد.
آجیل و دانه ها نیز منبع مفیدی از کلسیم هستند. گوشت، ماهی، حبوبات و تخم مرغ همگی منابع مفید پروتیئن بوده و چربی هم دارند. برنج، سیب زمینی و ماکارونی هم کربوهیدرات مورد نیاز را فراهم می کنند. با دقت به این همه مواد غذایی احتمالا متوجه شده اید که چرا شیر یک غذای مقوی و کامل محسوب می شود.
زیرا دارای همه املاح، ویتامین ها و مواد مغذی است که در دیگر غذاها هم وجود دارد. البته به این معنی نیست که مصرف شیر برای کودک جایگزین همه مواد غذایی مورد نیاز باشد. بعضی کودکان به لاکتوز موجود در شیر حساسیت دارند که بایستی به متخصص تغذیه مراجعه شود.
اگر کودک به نوشیدن شیر تمایل ندار رعایت توصیه های تغذیه ای مرتبط به شیر یا فراورده های شیری می تواند چالش های مختلفی ایجاد کند. ولی می توانید از روش های زیر کمک بگیرید:
- اضافه کردن شیر به غلات صبحانه.
- انتخاب ماست و انواع ساندویچ پنیر به عنوان میان وعده
- درست کردن سوپ با شیر
- درست کردن سس با شیر و اضافه کردن آن به غذاهای سس دار
در ضمن اگر کودک نمی تواند شیر را تحمل کند یا به خاطر گیاهخوار بودن والدین نمی تواند آن را میل کند باید دانست عدم دریافت کلسیم و ویتامین دی از شیر و دیگر فراورده های لبنی ایجاد می شود که پزشک احتمالا شیر سویای غنی شده با مکمل های کلسیم و ویتامین دی را توصیه نماید.
در ضمن می توان به جای شیر گاو از شیر بز یا گوسفند استفاده زیرا پروتئین موجود در شیر بز و گوسفند هضم راحت تری دارد و حاوی کازئین کمتری است.
فواید و مضرات شیر گاو برای کودکان
شیر یکی از بهترین مواد مغذی است که کودک باید طی روز مصرف کند. این ماده غذایی همانطور که اشاره شد میزان زیادی کلسیم، ویتامین آ، ویتامین د و برخی ویتامین های گروه ب را دارد که همگی تاثیر بسیاری بر رشد کودک دارند.
البته نباید میزان شیر مصرفی از ۲.۵ لیوان در روز تجاوز کند زیرا سبب یبوست می شود. قابل ذکر است شیر گاو میزان صحیح آهن، ویتامین سی و دیگر مواد مغذی برای کودک شیرخوار را ندارد و حتی ممکن است سبب کم خونی ناشی از فقر آهن در برخی کودکان گردد.
چرا که پروتئین موجود در شیر گاو سبب تحریک دیواره سیستم گوارش کودک شده و سبب از دست رفتن خون از طریق مدفوع می گردد. در نهایت شیر گاو سالم ترین نوع چربی برای بچه در حال رشد به شمار نمی رود. با این وجود وقتی کودک توان هضم شیر گاو را پیدا کرد می تواند مکمل یک رژیم متعادل از غذاهای کمکی(شامل سبزیجات، غلات، میوه و گوشت) باشد
از فواید شیر گاو آن است که منبع فراوانی از کلسیم بوده که سبب استحکام استخوان و دندان ها می شود و به تنظیم سیستم انعقاد خون و کنترل عضلانی کمک خواهد کرد. همچنین شیر گاو از معدود منابع ویتامین دی بوده که به بدن در جذب کلسیم کمک کرده و برای رشد استخوان ها لازم است.
در ضمن شیر پروتئین مورد نیاز برای رشد کودک و کربوهیدرات برای تامین انرژی را در طول روز فراهم می کند. بر اساس شواهد اگر کودک از همان ابتدا میزان کافی کلسیم را دریافت نماید در آینده ابتلا به فشار خون، سکته مغزی، شکستگی لگن و سرطان روده بزرگ با ریسک کمتری همراه است.
تغذیه کودک از شیر گاو همزمان با شیر مادر
این سوال وجود دارد که اگر کودک نوشیدن شیر گاو را شروع کرد آیا باید شیردهی با شیر مادر متوقف شود؟ در پاسخ باید گفت نیازی به از شیر گرفتن کودک پس از معرفی شیر گاو به او نبوده و می توان بعد از اولین سالگرد تولد کودک به شیردهی ادامه داد.
بر اساس نظر کارشناسان تغذیه، کودک یک ساله می تواند میزان کافی ویتامین دی و کلسیم را از ۲۴۰-۳۵۰ میلی لیتر یعنی بین یک تا ۱.۵ فنجان شیر گاو یا میزان معادل دیگر فراورده های شیری مثل ماست و پنیر به دست آورد.
در دو سالگی بایستی هر روز ۴۷۰ میلی لیتر شیر گاو یا دیگر فراورده های لبنی توسط کودک مصرف شود. با این وجود توصیه شده نباید این میزان بیشتر از ۹۴۰ میلی لیتر باشد. در غیر این صورت برای سایر مواد مغذی مورد نیاز جهت تکمیل رژیم غذایی جایی وجود ندارد. اگر کودک نوپا همچنان تشنه است به او مقداری آب بدهید.
تغذیه کودک نوپا با شیر کم چرب یا بدون چربی
در اکثر موارد کارشناسان تغذیه توصیه دارند به کودک یک ساله شیر کامل داده شود مگر آن که ریسک زیادی برای چاقی مفرط وجود دارد. کودک در این سن برای حفظ طبیعی و برای کمک به جذب ویتامین های د و آ به چربی شیر کامل که بیشتر بوده نیاز دارد.
غلظت پروتئین و مواد معدنی شیر بدون چربی برای کودک در این سن خیلی زیاد است. بعد از دو سالگی اگر رشد کودک خوب بود می توان شیر کم چرب یا بدون چربی را جایگزین نمود. اما اگر سابقه اضافه وزن یا چاقی مفرط در خانواده دارید ممکن است پزشک توصیه کند از یک سالگی به بعد فرزند شما با شیر کم چرب یا با دو درصد چربی تغذیه شود.
به طور کلی برخی کودکان نوپا سریعا به مصرف شیر گاو عادت می کنند ولی بعضی دیگر با چالش روبرو می شوند. زیرا شیر گاو از لحاظ بافت، طعم و حتی دما از شیر مادر متفاوت است. از این رو ابتدا شیر گاو با مقدار شیر مادر یا شیر خشک ترکیب کنید.
از ترکیب یک پیمانه شیر گاو با سه پیمانه شیر مادر یا شیر خشک شروع کنید. بعد به تدریج این نسبت را تغییر دهید تا به صد درصد شیر گاو برسید. ضمنا اگر شیر گاو به دمای معادل اتاق برسد احتمالا در تمایل کودک به نوشیدن شیر موثر باشد.
علائم حساست کودک به شیر گاو
در صورتی که کودک در سن شیرخوارگی از شیر خشک مبتنی بر شیر گاو استفاده کرده یقینا در تحمل شیر معمولی گاو هم مشکلی پیدا نمی کند. حتی کودکی که در سال اول زندگی به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه شده معمولا می تواند شیر معمولی گاو را تحمل کند.
زیرا از طریق شیر مادر در معرض پروتئین شیر گاو بوده مگر این که مادر از مصرف همه انواع لبنیات خودداری کرده باشد. ولی اگر کودک به توصیه پزشک از شیر خشک بر پایه سویا استفاده می کند قبل از معرفی شیر گاو به فرزند با پزشک مشورت نمایید.
زیرا ممکن است توصیه شود این کار را با شیر سویای غنی شده با ویتامین د و کلسیم آغاز کنید. ولی حساسیت به شیر گاو نادر بوده و از علائم آن عبارت است از:
- ناراحتی شکمی
- اسهال و استفراغ
- تورم دست و پا
- خارش
- راش یا کهیر پوستی بخصوص در اطراف دهان یا چانه
در ضمن آبریزش بینی، سرفه، خس خس سینه یا مشکلات تنفسی همگی می توانند نشانه حساسیت به شیر باشند. در صورتی که مشخص شد کودک به شیر گاو حساسیت دارد باید مراقب باشید که از مواردی مانند پنیر، شیر عسلی، بستنی، ماست، شکلات شیری و پودر شیر استفاده نکند.
منبع : آرگا
