مارمولک ها خزندگانی هستند که به رنگ های مختلف و در اقلیم های متفاوت دیده می شوند. این خزندگان به خانواده سوسمارها تعلق دارند ولی در سایزهای مختلفی یافت می شوند. اگر مایلید تا با انواع مارمولک آشنا شوید با ادامه مطلب همراه ما باشید.
انواع مارمولک در جهان و ایران
میلیون ها سال پیش در دوره زمین شناسی کربونیفر، خزندگان دومین گروه جانورانی بودند که وارد خشکی شدند. این جانداران که دوزیستان تمایز یافته بوده، سازگاری بیشتری برای زیستن روی سطح زمین داشتند. در حقیقت مارمولک ها نخستین جاندارانی بودند که توانستند زندگی شان را به طور کامل در خشکی سپری نمایند.
فقط عصر یخبندان حاصل از برخورد شهاب سنگ این گروه از مهره داران را منقرض نمود. ولی مارمولک های امروزی همانند اجداد خود توانایی زیادی برای زیستن در اقلیم های متفاوت دارند. از این رو مارمولک ها از کوه و بیابان گرفته تا جنگل و حتی در خانه های انسان ها یافت می شوند.
غالبا این موجودات بی آزار و غیر سمی هستند ولی دیدن مارمولک در منزل برای هیچ کس خوشایند نیست مگر افرادی که به پرورش و نگهداری این جانداران علاقمند هستند. مارمولک ها به خانواده سوسمارها تعلق داشته ولی در سایزهای مختلفی دیده می شوند.
انواع مارمولک در نواحی گرمسیری کره زمین بسیار یافت می شود. مارمولک در رنگ های مختلفی وجود دارند. نوعی از آن در بوته زار زیست دارد و به رنگ سبز می باشد که به این خاطر مارمولک سبز نام دارد و عادت دارد زیر تخته سنگ مخفی شده و مایل است زیر آفتاب داغ دراز کشیده تا بدن خود را گرم کند.
گفتنی است وجه اشتراک همه خزندگان این است که مهره دارانی خونسرد بوده و جسم پوسته ای دارند. این موجودات معمولا تخم گذار هستند. بسیاری از گونه خزندگان از جمله دایناسورها منقرض شده ولی بیشتر گونه های دیگر زنده و سالم باقی مانده و در نواحی مختلفی از دنیا زندگی می کنند.
در کشور انگلیس خزندگان در انواع مختلف در ۲۰ سال گذشته به عنوان حیوانات خانگی محبوب شدند و انواع مار، مارمولک را می توان به عنوان حیوان خانگی در ویواریم مجهز نگهداری نمود. این کار خیلی خطرناک بوده و به اطلاعات کافی در زمینه نگهداری آن ها نیاز است. در ادامه با انواع مارمولک در جهان و ایران آشنا می شوید.
گکو یا مارمولک های خانگی
گکو خانه گرمسیری بومی منطقه جنوب مرکزی افریقا در کشورهایی نظیر زیمباوه، اواگاندا، کنیا و دیگر کشورها می باشد. دامنه آن ها جزایر غربی صحرای غربی است. مارمولک خانگی بومی جزیره ماداگاسکار هم می باشد. در جزیره معراج اطلس نیز دیده می شوند ولی بومی بودن آن ها مشخص نیست.
به طور کلی این مارمولک ها در همه نقاط گرمسیری دنیا یافت می شوند و در حقیقت این نوع مارمولک به عنوان آفات در خانه ها شناخته می شوند. ولی برخی از آنها به عنوان حیوان خانگی هم مورد استقبال قرار گرفته زیرا این خزنده موجود بی آزاری است و برخی از آن ها دارای پوست با طرح و رنگ خاص و زیبا می باشند.
گکو خانه گرمسیری دارای بدن باریک و سر صاف است که از گردن آن ها پهن تر می باشد. بیشتر بدن حیوان با نوار های سیاه- قهوه ای پوشانده شده ولی گکوها همچنین توانایی تغییر رنگ طبق دما و نور را دارند. رنگ آن ها می تواند از قهوه ای تیره به خاکستری نسبتا سفید گسترش یابد.
در مقیاس پشتی این جانور دارای سل بوده که به شکل ردیفی روی بدنه آن ها قرار دارد. روی سطح انگشت لاملا قرار دارد که مقیاس هایی مشابه سنبله بوده و به چسباندن گکو به سطح عمودی کمک می نمایند. شناخته شدن ترین مارمولک خانگی گکوی پلنگی است که به عنوان حیوان خانگی نگهداری می شود. به دلیل شکل سر و دهان جانور به نظر می رسد گکوهای خانگی همیشه لبخند می زنند.
مارمولک طوقی یا یقه دار
یکی دیگر از انواع مارمولک، مارمولک طوقی یا یقه دار است که گونه تقریبا بزرگی از مارمولک ها را شامل می شود و می تواند تا یک متر نیز رشد نماید. این مارمولک از لحاظ ظاهری یک ویژگی بسیار مشخص دارد و همانطور که از اسم جانور مشخص است دارای پوست ضخیم، بزرگ و چین دار در قسمت گردن بوده که موقع ترساندن شکارچیان همانند چتری باز شده و دور گردن مارمولک را کاملا فرا می گیرد و سبب می شود که این جانور بزرگتر و وحشتناک تر دیده شود.
دم بلند و پنجه های تیز مارمولک طوقی موقع صعود به درختان کمک کننده بوده و همچون بیشتر گونه های مارمولک، این نوع مارمولک نیز همه چیز خوار بوده و تقریبا هر آنچه که را بتواند بخورد، مصرف می کند.
ایگوانای دریایی
ایگوانای دریایی تنها مارمولک روی زمین است که زندگی خود را در اقیانوس می گذراند و قدرت شنا کردن دارد. این نوع مارمولک تنها در جزایر گالاپاگوس زندگی داشته و همچون بسیاری از انواع گونه های مارمولک گالاپاگوس با سبک زندگی این جزیره سازگار شده اند. جمعیت آنها در مجمع الجزایر برای مدت طولانی از هم جدا شده به نحوی که هر جزیره گونه های خاص خود را دارد.
ایگوانای دریایی بیشتر به علت توانایی تغذیه در آب های کم عمق و دریایی مورد توجه واقع می شود. این حیوان گیاه خوار بوده و جلبک های دریایی را مصرف می کند که در امتداد سواحل سنگی و زیر آب رویش دارند. ایگوانای دریایی در آب با حرکتی شبیه مار شنا کرده و با چنگال های بلند خود را در ته آب نگه داشته که غذا بخورد.
هر چند آن ها در آب تغذیه می کنند، ایگوانای دریایی عمدتا زمینی است و اغلب مشاهده می شود جانور خود را زیر آفتاب گرم می کند و در امتداد ساحل لانه دارد. با توجه به این که در آب تغذیه می کنند میزان زیادی آب شور را می خورند. برای پیشگیری از کم آبی بدن، باید نمک را بدون دفع آب دفع نمایند.
از این رو دارای غدد خاصی بوده که نمک را از خون بیرون می راند. همچنین این جانور قدرت کوچک شدن طولی بدن را دارد. هنگام کاهش دسترسی به غذا به خصوص در حوادث آب و هوایی ال نینو ممکن است تا ۲۰ درصد کوچک شوند. ایگوانای کوچکتر به غذای کمی نیاز دارند. وقتی جلبک های مورد نظر آن ها رشد نمودند با مصرفشان به سرعت اندازه از دست رفته شان را به دست می آورند.
ایگوانای سبز
ایگوانای سبز یکی از محبوب ترین خزندگان در ایالات متحده بوده و در بین بزرگترین مارمولک های قاره امریکا جای دارد که متوسط طول آن حدود دو متر و وزن آن حدود ۵ کیلوگرم است. طول عمر متوسط این مارمولک در طبیعت حدود ۲۰ سال می باشد.
مارمولک شاخدار
مارمولک شاخدار که به آن وزغ شاخدار نیز گفته می شود معمولا با خارهای خار مانند خنجر یا شاخ شناخته می شوند. این جانور دارای بدن بیضی شکل صاف، فلس های حاشیه ای نوک تیز در کناره های بدن و دم کوتاه می باشد. طول مارمولک کمتر از ۷.۵ تا بیشتر از ۱۲.۵ سانتی متر است.
مارمولک شاخدار در امریکای شمالی غربی تا سواحل اقیانوس آرام ساکن است. زیستگاه معمول این جانور نواحی شنی کویر یا نیمه بیابانی است. مارمولک شاخدار خود را با تغییر الگوی رنگ و چرخاندن پهلو داخل ماسه پنهان نموده تا حدی که کل بدن به جز سر پوشانده می شود. این جانور متخصص غذا بوده و عمدتا به مورچه علاقه دارد. ضمنا هم تخمگذار بوده و هم زنده زا.
اغلب این خزنده به عنوان حیوان خانگی نگهداری می شود ولی به ندرت طولانی مدت در اسارت زندگی می کند. مارمولک شاخدار در نتیجه رژیم غذایی خاص خود به آرامی گرسنه می ماند. و دارای مکانیسم دفاعی شامل توانایی تورم سریع بدن با تجمع هوا و به ندرت ریختن خون از چشم می باشد.
مارمولک بدون پا
این مارمولک اغلب به خاطر ظاهر خاص و فقدان پا با مارها اشتباه گرفته می شوند. وجه تمایز این مارمولک با مار در پلک جانور است. اگر از نزدیک به آن نگاه کنید دارای پلک هایی است که آن را از مارها متمایز می سازد.
آنول مارمولک
همانند انواع گکو، اکثر مارمولک های آنول دارای پدهای بزرگ انگشت و پا بوده که با قلاب های میکروسکوپی پوشانده شده است. این کف پای چسبنده، به همراه پنجه های تیز جانور را قادر ساخته حتی از روی سطح صاف با سرعت و چابکی زیاد برود. آنول دارای غدد سمی بوده که یک سم خیلی ضعیف و بی ضرر تولید می کند.
طول مارمولک آنول بالغ ممکن است به ۱۲-۴۵ سانتی متر رسیده و بیشتر گونه ها می تواند تغییر رنگ دهند. نرها کیسه های بزرگ گلو یا قطره های شبنمی داشته که غالبا رنگ روشن دارند. شیب کیسه نشانگر مالکیت یک نر در یک قلمرو بوده و برای جذب ماده موثر است.
آنول سبز که اشتباها آفتاب پرست امریکایی نامیده می شود بومی جنوب ایالات متحده بوده و رنگ آن برخی مواقع از سبز تا قهوه ای متغیر است. ولی توانایی تغییر رنگ آن نسبت به آفتاب پرست های واقعی ضعیف است. آنول سبز حداکثر ۱۸ سانتی متر رشد طولی دارد.
مارمولک آگاما
آگاما، مارمولک کاملا مشخص با طول حدود ۳۰-۴۵ سانتی متر بوده که رشد کمی از تاج ها یا کیسه ها را نشان می دهد. این جانور در نواحی صحرایی سنگلاخی در سراسر افریقا، جنوب شرقی اروپا و هند مرکزی زیست دارد. هرچند معمولا قهوه ای یا خاکستری بوده ولی در فصل جفت گیری، نرها تغییر رنگ قابل توجهی یافته و به رنگ قرمز روشن، آبی و سایه های زرد در می آید.
آگاما از هر کلاچ ۲-۲۰ تخم گذاشته و ممکن است در یک سال چندین کلاچ را خارج نماید. این مارمولک با باغ ها، بوته ها و علفزارها سازگاری خوبی دارد.
مارمولک دراکو
این نوع مارمولک از دم بلند و باریک خود جهت هدایت استفاده می کند و می تواند حدود ۹ متر پرواز نماید. برای مارمولک کوچک دراکو حرکت بین درختان در جنگل های جنوب شرقی آسیا امری ضروری است. آن ها برای فرار از خطر، جذب جفت و پیدا کردن غذا به پرواز نیاز دارد.
مارمولک دراکو به ژدهای پرنده معروف است. و دارای مجموعه دنده های کشیده ای بوده که می تواند آن را امتداد داده و جمع نماید. بین دنده ها چین های پوستی وجود دارد که در صورت عدم استفاده، صاف در بدن قرار می گیرد ولی هنگام باز شدن به عنوان بال عمل می کنند و به حیوان اجازه داده باد را گرفته و سر بخورد.
طول جانور از جمله دم به حدود ۲۰ سانتی متر می رسد و دارای رنگ قهوه ای خال روی بدن هستند. بخش های زیرین بال ها در نرها آبی و در ماده زرد است. در زیر گردن مارمولک یک فلپ پوست هم قرار دارد که در جنس نر زرد روشن و در ماده رنگ خاکستری مایل به آبی است.
دراکو پرنده با رژیم غذایی تقریبا انحصارا مورچه و موریانه زنده می ماند. مارمولک در نواحی پر درخت و جنگلی در شرق آسیا، جنوب شرقی آسیا و جنوب هند یافت می شود.
اژدهای کومودو
باید اشاره داشت که اژدهای کومودو یک مارمولک بزرگ است و تنها در مجمع الجزایر اندونزی از جمله جزایر کومودو، فلورس ، پادار و رینک یافت می شود. اژدهای بزرگسال کومودو عمدتا در جنگل های گرمسیری ساوانا زیست دارد. آن ها مناطق دشت باز با چمنزارها و بوته های بلند را ترجیح می دهند ولی در دیگر زیستگاه ها همچون سواحل، بالای پشته ها و بسترهای خشک رودخانه نیز یافت می شوند.
آژدهای جوان کومودو تا هشت ماهگی در نواحی جنگلی زیست دارد. اژدهای کومودو بزرگترین مارمولک بوده و طول آن بیشتر از سه متر و وزنی حدود ۱۶۵ کیلوگرم دارد. در حیوان نابالغ نوارهای زرد و سیاه مشاهده می شود. و بزرگ سال دارای رنگ مات و یکنواختی از قهوه ای تا قرمز مایل به خاکستری است.
بدن مقاوم آنها به صورت یکنواخت در مقیاس های ناهموار پوشیده شده است. این جانور اندام های قوی و دم قدرتمند و عضلانی دارند. سر اژدها کومودو پوزه گرد و دهانه گوش است. جمجمه انعطاف پذیر و دندان های تیز و دندانه دار دارد. هر چند مردان به بزرگتر شدن تمایل دارند ولی تمایز مورفولوژیکی واضحی میان دو جنس وجود ندارد.
رژیم غذایی جانور برای بزرگسال عمدتا لاشه بوده ولی هجوم آن ها به انواع طعمه های بزرگ نظیر بز، خوک، آهو، اسب، گراز وحشی، بوفالو و اژدهای کوچکتر کومودو غیر معمول نیست. اژدهای کومودو طعمه های بزرگ را با کمین قرار دادن آن ها و نیش زدن شکار می کند.
مارمولک های رایج در ایران
از بین انواع مارمولک های رایج در ایران سه گونه که اهمیت زیادی دارند، عبارت است از:
- مارمولک سنگی تیغه دار: این مارمولک ها اکثرا در نواحی بیابانی مرکزی و جنوب شرقی ایران مشاهده می شود و از نظر ظاهری دارای بدنی با خال های تیره منظم می باشند.
- مارمولک شکم زرد خانگی: این گونه اغلب نواحی ساحلی و بیابان های گرم را برای زندگی ترجیح می دهد. رنگ جانور قهوه ای خاکی بوده و دارای لک های تیره پراکنده ای روی پشت، دم و پاها می باشد.
- گکوی زگیل دار: این گونه مارمولک پوستی با برجستگی های زگیلی شکل دارد و تشخیص آن از روی رنگ زمینه روشن و لکه های بزرگ تیره موجود بر پشت جانور ممکن است.
از همراهی شما تاپایان این مطلب سپاسگزاریم و امیدوارم نهایت استفاده را برده باشید. همچنین پیشنهاد می شود در صورت تمایل برای آشنایی با انواع موش و انواع گونه های مار ماهی روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
