دسته ها
جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

چگونگی شکل گیری دریای خزر و دانستنی های جالب درباره آن

  • شقایق ایران دوست
  • ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲
  • ۰

در این مطلب شما را با شکل گیری دریای خزر آشنا می کنیم و اطلاعاتی بسیار خوب در این مورد به شما می دهیم تا بتوانید با این پیشینه تاریخی دریا های ایران آشنا شوید.

دریای خزر یکی از بهترین منابع آبی ایران می باشد و سواحل بسیار زیبایی دارد. در ادامه شما را با نحوه شکل گیری دریای خزر آشنا می کنیم و اطلاعاتی بسیار خوب در این زمینه به شما می دهیم تا بتوانید بیش تر با این بخش آشنا شوید.

    خزر و نحوه تشکیل آن

نحوه شکل گیری دریای خزر

دریای خزر که در اصل دریاچه می باد و تنها به دلیل وسعتی که دارد به آن دریا می گویند باقی مانده ای از یک اقیانوس به نام تتیس می باشد و در پوسته ای قاره ای جا گرفته است. در زمان های قدیم همزمان با شکل گیری سلسله جبال آلپ و آغاز پالئوژن دریای تتیس به دو حوضه جداگانه تقسیم می شود. در واقع در میوسن آغازی این دو حوضه ابعاد مشخصی داشته است و در میوسن پایانی به طور کلی از یک دیگر جدا خواهد شد. در واقع حوضه جنوبی این دریا بخش مدیترانه فعلی می اشد که با اقیانوس اطلس در ارتباط بوده و حوضه شمالی نیز از رود دن در شرق فرانسه آغاز و تا ترکمنستان ادامه داشته است.

تقسیم بندی پاراتتیس

به صورت کلی این حوضه را تحت عنوان پارتتیس تقسیم بندی می کنند و بخش های مختلف آن عبارت اند از :

  • پاراتتیس شرقی که شامل یک سری از دریا ها مانند دریای خزر، دریای سیاه، دریاچه آرال، نواحی قفقاز و کریمه ترکمنستان می باشد.
  • پاراتتیس غرب که شامل فرورفتگی های کوه های آلپ می باشد.
  • پارتتیس مرکزی که از کناره  های کوه آلپ شروع می شود و فرورفتگی های بین کوه کاربات را نیز در بر می گیرد.

با توجه به یک سری از تقسیم بندی هایی که در این زمینه انجام شده است نشان داده که دریای خزر در پاراتتیس شرقی بوده و تا انتهای میوسن با دریای سیاه ارتباط داشته است ولی طی یک سری از فرایند هایی این ارتباط به صورت کامل قطع شده است و دریای خزر به دریای امروزی تبدیل شده است. در نظر داشته باشید که حرکت های کوهزایی در این زمان ها منجر به ایجاد یک دریاچه مستقل شده است.

شکل گیری دریای خزر

  •  مبل و میز
  •  آرون گروپس

ریخت شناسی

از نظر ریخت شناسی دریای خزر دارای زمین ساخت ناهمگن می باشد و عوارض ساختاری آن منجر به خشک شدن ساختار پیرامونی اش دارد. بخش شمال شرقی دریای خزر در محدوده پلاتفرم روسیه قرار می گیرد و خش شرقی خزر میانی و جنوبی در زون چین خوردگی های آلپ می باشد.

عناصر ساختاری در پیرامون خزر

یک سری از مهم ترین عناصر های ساختاری در پیرامون این دریاچه عبارت اند از :

  • دشت روسیه
  • رشته کوه های البرز
  • کوه های قفقاز
  • ناهمواری های مانقشلاق
  • کندرلی
  • یاسان
  • استیورت
  • کراسنوودک
  • تپه های ماسه ای بادی

توپوگرافی بستر دریای خزر

باید بدانید که از نظر ریخت شناسی و توپوگرافی شکل گیری دریای خزر در سه بخش شمالی، میانی و جنوبی متفاوت می باشد. در واقع بستر این دریا در بخش های شمالی دارای شیب کم بوده و تعداد بسیار زیادی جزیره، تاس و آثار رودخانه ای در ان یافت شده است و رود های قدمی مانند ولگا، اورال، ترک، امیا و کوما در این بخش شمالی دیده می شوند.

اطلاعاتی در مورد دیرینه خزر

دره اورال در بخش شرقی دریای خزر وجود دارد و پر از رسوبات پلکانی می باشد. عمق این ناحیه از دریای خزر برابر با حدودا ۵ متر یا بیش تر می باشد. در بخش میانی این دریا شما می توانید عناصر ساختاری مانند فلات قاره، شیب قاره و منطقه ای عمیق را نام ببرید.

در بخش غربی ترتیب فرایند های تجمعی و فرسایشی غالب می باشد و در بخش جنوبی ریخت شناسی پیچیده تری دارد زیرا ناحیه چین  خورده آلپی در این بخش قرار می گیرد. عرض فلات های قاره در این بخش بسیار بیش تر از بخش غربی می باشد و در بخش غرب ۱۵ الی ۶۰ کیلومتر می باشد و شیب قاره ها در بخش جنوبی از ۶۰ تا ۱۵۰ متر نیز متغیر خواهد بود.

در بخش شمالی دریای خزر جنوبی تعداد بسیار زیادی جزیره و برآمدگی در زیر آب وجود دارد و منشا بسیاری از آن ها گل فشان ها اند. بار رسوبی رودخانه کورا نیز نقش بسیار مهمی در فرایند های جمعی ساحل باختر خزر جنوبی دارد.

شیب قاره در ناحیه شرق خزر بسیار کم بوده و عمق آن در فلات قاره ای با شیب ۱۱۰ الی ۱۱۳۰ متر خواهد بود و در بخش شمالی نیز تعدادی جزیره و برآمدگی وجود دارد.  بار رسوبی رودخانه کورا در فرایند های تجمعی غرب خزر اهمیت بسیار بالایی دارد و ریخت شناسی این ناحیه پلکانی می باشد. فلات قاره در بخش جنوبی خزر جنوبی بسیار کم و پر شیب می باشد و شیب قاره ای این ناحیه دارای ساختار بسیار پیچیده ای است و این در حالی می باشد که در شمال غربی دارای زاویه ای تند و در جنوب غربی ملایم می باشد.

تشکیل دریای خزر

شیب قاره در بخش شرقی ای دریا بسیار کم است و در بخش عمیق خزر جنوبی نسبت به خزر میانی دارای پیچیدگی های بسیار بیش تری خواهد بود. فرورفتگی ها و برآمدگی ها با امتداد جنوب شرقی  و شمال شرقی و همچنین شمالی و جنوبی با گل فشان ها پوشیده شده است.

موارد موجود در خزر

بعد از شکل گیری دریای خزر یک سری از مواردی در ان یافت شده است که عبارت اند از :

  • مرز فلات قاره
  • مرز شیب قاره با حوضه عمیق
  • حوضه بسیار عمیق
  • مرز سطح فلات قاره دیرینه
  • بخش های فرسایشی در اعماق مختلف
  • محور بیشینه خمش در عهد حاضر
  • زمین لغزش
  • جریان های موقت
  • مرز دره اورال
  • آثار رودخانه های قدیمی
  • ناهمواری های فرسایشی
  • محور تاقدیس های اصلی
  • گل فشان ها
  • دلتای ولگا
  • نواحی فرسایشی
  • نواحی تجمعی
  • مناطق با ناهمواری های تفکیک شده

جالب است دانید که پوسته خزر جنوبی دارای یک سری از ویژگی های اقیانوسی می باشد و بستری از رسوبات نهشته بر روی پی سنگ های بلورین آن از شمال تا جنوب افزایش می یابد و به حداکثر ۲۴ کیلو متر می رسد.

خزر چگونه به وجود آمد؟

باید بدانید که در ابتدای کواترنری یک پسروی بسیار بزرگ در دریای خزر رخ داد و این امر به نحوی بود که تراز آب آن ۳۰۰ متر پایین تر از تراز کنونی دریای خزر بود. بنابراین بعد از این پسروی بستر قدیمی دریا به سرعت فرسایش یافت و در این دریا تعدادی از دره های رودخانه ای و مسیر های لغزشی گسترش پیدا کرد.

با این وجود در این زمان دریای خزر از دریا های آزاد جدا شده بود و نوسان تراز آب یکی از مهم ترین شاخص های این دریا در این حوضه شد. در دوران کواترنری رسوبات به حداکثر یک کیلومتر بودند و در خزر جنوبی به ۱.۵ کیلومتر رسیدند. فرونشست های این زمین ها در دریای خزر در میلیون سال حدود ۲ الی ۳ کیلومتر بود.

امیدواریم که از این مطلب لذت برده و اطلاعات لازم را کسب کرده باشید و حال که با نحوه شکل گیری دریای خزر آشنا شدید در ادامه می توانید اطلاعات دیگری در رابطه با علت قوع طوفان نیز بدست آورید.

منبع : آرگا


مطالب مرتبط
مطالب داغ
همچنین ببینید
مشاهده دیدگاه های این مطلب
دیدگاه های مطلب
۰ دیدگاه برای این نوشته

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *