راهنمای پرورش هوبره و نکاتی برای نگهداری از آن

هوبره یکی از پرندگان زیبا و نادری است که مناطق کویری و بیابانی را برای زیست انتخاب کرده است. این پرنده خجالتی، تک همسر و متعهد به زندگی زناشویی می باشد. اگر مایلید تا با شرایط مورد نیاز برای پرورش هوبره آشنا شوید با ادامه مطلب همراه ما باشید.

شرایط مورد نیاز برای نگهداری و پرورش هوبره

پرنده خجالتی و بیابانگرد هوبره یا Houbara از خانواده درناسانان می باشد که در جزایر قناری، شمال افریقا و جنوب غربی آسیا زیست دارد. البته رقابت جهت بقا موجب شده این پرنده در آسیا به صورت گونه ای جداگانه به اسم هوبره آسیایی به شمار رود. یعنی یکی از ۲۲ گونه ای که تنها در نیمکره شرقی پیدا می شود.

به هوبره آهوبره نیز گفته می شود که از نظر ترکیب و شکل ظاهری تا اندازه ای شبیه بوقلمون است. در ایران، پرنده هوبره به صورت بومی و مهاجر مشاهده می شود. گفتنی است هوبره یکی از صیدهای تاریخی و باستانی ایران قلمداد می گردد. تا آنجا که فردوسی در شاهنامه منظوم خود از شکار آهوبره توسط رستم و گیو و گودرز یاد می نماید.

این پرنده در جنوب و جنوب شرقی در بیابان های اطراف بندرعباس، بیابان های لار و جنوب لار ساکن شده و ضمنا در مرکز کشور در صحرای ولد آبا و ابراهیم آباد در شرق تاکستان قزوین نیز مشاهده شده است. هوبره آسیایی جزو پرندگان نادر و زیبایی است که مناطق خشک و نیمه خشک را برای زندگی انتخاب کرده است.

از خصوصیات بارز این پرنده، تک همسری و تعهد به زندگی زناشویی است. هوبره نر برای جلب توجه ماده رقصی به نمایش می گذارد که رقص جفت گیری نام دارد. پرورش جوجه هوبره هم ۳۵ روز طول می کشد و جوجه ها تا ابتدای پاییز در کنار مادر زندگی می کنند.

ضمنا باید بدانید این پرنده نادر و ارزشمند حیات وحش ایران به عنوان گونه حمایت شده مورد حفاظت قرار داشته و در مقیاس جهانی به عنوان گونه ای از پرندگان آسیب پذیر شناخته می شود. در صورت تمایل برای آشنایی بیشتر با هوبره و شرایط مورد نیاز پرورش آن تا پایان مطلب همراه ما باشید.

خصوصیات ظاهری و رفتاری هوبره

در راستای آشنایی با پرورش هوبره خوب است که ابتدا کمی با خصوصیات ظاهری و رفتاری این پرنده آشنا شوید. همانطور که اشاره شد این پرنده زیبا و باشکوه مناطق کویری در زیست گاه های بیابانی و مناطق خشک شنی زیست و زاد و ولد دارد. هوبره پرنده ای خجالتی است و طول آن به ۶۵-۷۵ سانتی متر می رسد و تا حدودی شبیه بوقلمون است.

هوبره نر و ماده به هم شبیه هستند ولی نرها کمی بزرگتر هستند. این پرنده دارای چشمان درشت و زرد رنگی بوده و هنگام قوز کردن، با محل شنزار قرار گرفته در آن، کاملا هماهنگ می شود. جالب است بدانید هوبره همه چیز خوار بوده و این موضوع تاثیر مهمی در رفع آفات کشاورزی دارد.

نوع مهاجر پرنده هوبره در دو فصل پاییز و بهار به سرزمین های دور دست مهاجرت کرده و با توجه به حساس و آسیب پذیر بودن شدید این پرنده، اگر به منطقه ای وارد شده که احساس ناامنی پیدا کند، از آن منطقه مهاجرت و دیگر به آن جا باز نمی گردد.

قابل ذکر است در مناطق جنوبی استان هرمزگان به هوبره، چرز گفته می شود و در لارستان فارس آوو برأ نام دارد. پرنده هوبره نیاز زیادی به آب نداشته و عصرها در مناطقی که آب وجود دارد مثل آبدان ها و حوضچه های آبی به وضوح مشاهده می شود. دشت های اطراف شهرستان بستک و کورده لارستان فارس بخصوص دشت صحرای خلوص در فصل بهار میزبان این پرنده بوده و مردم از نزدیک می توانند آن را مشاهده کنند.

هوبره در فصل زمستان به نقاط گرم شبه جزیره عربستان، جنوب ایران، جنوب غرب هند، جنوب عراق، پاکستان و بلوچستان مهاجرت می کند. جالب است بدانید که در قرن ۱۹ تعدادی از این پرندگان راه را گم کرده و به صورت اتفاقی از اروپا و بریتانیا سر درآوردند.

این پرنده برای لانه سازی محلی را انتخاب می کند که تراکم جمعیت حشره زیادی داشته باشد. ضمنا به پوشش خوب گیاهی به ویژه بوته های گیاه کبر وابسته هستند. وزن هوبره ۱.۵-۳ کیلوگرم است که هم اندازه مرغ ماده است ولی از نظر زنگوله بال، خیلی بزرگتر و متفاوت با آن است.

طول بال پرنده به ۱۴۰ سانتی متر می رسد و به صورت کلی با پر و بال قهوه ای رنگ، زیر تنه خاکستری سفید با دسته پرهای سیاه و سفید طویل که از دو سمت گردن آویزان است و حالت دامن مانندی دارد، مشخص می گردند. ضمنا دارای نشان و رنگ و فرمی شبیه پوست پلنگ است.

همچنین انتهای شاهپرهای بال سیاه بوده و در زمستان سطح پشتی شاهپرهای ثانویه سفید می گردد. پرواز این پرنده سنگین و آهسته بوده و در ابتدای پرواز به تندی راه رفته سپس پرواز می کند. دم پرنده نیز نسبتا بلند است. این پرنده تماشایی هنگام پرواز، پرهای زیبایش رنگ سفید و قهوه ای را به نمایش می گذارد.

رقص هوبره موقع جفت گیری مهمترین شاخصه اکوتوریستی پرنده به شمار می رود. به عبارتی هوبره نر هنگام جفت گیری برای جذب ماده، رفتار جالبی از خود نشان می دهد. به طوری که با گام های بلند و کورکورانه راه رفته و پرهای طوق گردن و کاکل سر را به هوا بلند می کنند.

لازم به ذکر است این گونه بسیار نادر و در معرض انقراض در لیست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت در رده موجودات حساس و آسیب پذیر جای دارد. ضمنا به علت نوع دفاعی که در مقابل پرندگان شکارچی دارد به پرنده بمب انداز معروف می باشد.

پرورش و نگهداری پرنده

در این بخش با شرایط مورد نیاز برای پرورش هوبره آشنا می شوید.

۱. نیاز غذایی

همانطور که پیشتر اشاره شد این پرنده همه چیز خوار بوده و  هنگام راه رفتن در مناطق بیابانی از دانه ها، غله ها، جوانه ها، کرم ، حشرات، حلزون و خزندگان کوچک نظیر مارمولک، سوسک، بزمجه های کوچک و … که در کویر یافت می شود، تغذیه می کند. همچنین هوبره به بهترین وجه با زندگی در محیط بیابان سازگار بوده و به گیاه علف شور نیز علاقه زیادی دارد.

گردن طویل و چشمان تیزبین هوبره، پرنده را قادر به یافتن بی مهرگان کوچک می نماید. و طرفدار غذای باکیفیت است که آن را برای رشد مورد سوخت و ساز قرار داده و مقداری را هم ذخیره می سازد. میوه ها، دانه ها، شکوفه ها و برگ های درختان، گیاهان زراعی مثل نخود فرنگی، یونجه، بادام زمینی، مزارع گندم و جو تازه درو شده و … جزو رژیم گیاهی هوبره هستند.

همچنین رژیم گوشتی هوبره نیز شامل تغذیه از انواع گونه های جانوری بی مهرگان از انواع ملخ، مورچه ، زنبور، سنجاقک گرفته تا مارمولک و بزمچه های کوچک است. که از این نظر نقش بیولوژیکی بارزی در کنترل آفات ارائه می کند. این پرنده معمولا در طبیعت هنگام صبح و غروب تغذیه می کند و در بقیه ساعات روز که هوا گرم است، زیر بوته ها استراحت می کند.

در محیط پرورش هوبره؛ تغذیه به صورت جیره غذایی انجام می شود که اجزای تشکیل دهنده خاصی برای تامین پروتئین گیاهی و حیوانی این پرنده استفاده می شود. برای تامین پروتئین گیاهی پرنده بیشترین نقش و عملکرد را گیاه یونجه در تغذیه هوبره دارد زیرا یونجه سرشار از پروتئین، کلسیم و کاروتن می باشد که نیاز پرنده را تامین می کند.

ضمنا ذرت و سبوس گندم هم برای تامین مواد غذایی مورد نیاز پرنده اهمیت دارد. برای تامین پروتئین حیوانی نیز در محیط پرورش هوبره، از سوسک زردآلو، و لارو افیستا استفاده می شود که این کار در مرکز تحقیقات هوبره یزد صورت گرفته و یک غذای کامل برای مصرف هوبره به شمار می رود. هوبره با لذت خاصی از این حیوانات مصرف می کند.

۲. نیاز آبی

این پرنده نیاز آبی کمی داشته و به ندرت آب می نوشد. هوبره بیشتر آب بدن خود را از غذاهایی که مصرف می کند به دست می آورد. فرایند آشامیدن آب هوبره نیز در نوع خود جالب است. آشامیدن نوعی پمپاژ آب توسط منقار پرنده است که با گشوده شدن منقار متحرک پایینی، پرنده آب را مکرر به داخل مری کشیده بعد گردن به شکل s در می آید و آب مورد بلع قرار می گیرد.

همانطور که ذکر شد هوبره  به ندرت آب می نوشد زیرا با خوردن شبنم روی گیاهان و تغذیه حیوانات کوچکتر آب بدن خود را تامین می کند. در محیط پرورشی، میزان آب مصرفی پرنده به شرایط آب و هوایی و نوع تغذیه بستگی دارد. باید آب تمیز و تازه به طور مداوم در اختیار هوبره قرار گیرد و از آنجا که جیره پرنده از دانه ها، یونجه و علوفه های تازه و آبدار است، به آب کمی نیاز دارد.

اما در صورتی که جیره غذایی خشک مانند ذرت، سبوس گندم و … بوده یا در هوای گرم پرورش داده شود نیاز آبی هوبره افزایش پیدا می کند.

۳. زیستگاه

زیستگاه این پرنده مناطق شنی و تپه ماهورها، ریگ زارها، بیابان ها،نواحی کویری و نیمه کویری آزاد و حفاظت شده مرکزی، شمال شرقی و جنوب کشور با بوته های پراکنده یا علف های کوتاه و حاشیه گندم زارها می باشد و رنگ هوبره از هر نظر با رنگ خاک مشابه است.

روی زمین لانه می سازد و در هوای گرم تابستان و نیمروز در پناه بوته ها قرار می گرد و کمتر به چشم می آید. از این رو دیدن هوبره در این شرایط مشکل است. اما هنگامی که باد می وزد چه در صبح یا عصر برای پیدا کردن طعمه و نوشیدن آب حرکت کرده و در این شرایط از فاصله دور کاملا مشاهده می شود.

به دلیل مزاحمت انسان ها، شکار بسیار و تله گذاری بیش از حد، جمعیت  پرنده هوبره در حال کاهش بوده و باعث شده به مناطق دیگر مهاجرت کنند. برای تامین زیستگاه مورد نیاز هوبره در شرایط پرورشی به صورت مرغداری یا در حال اسارت باید بدانید که استفاده از هوبره بالغ راحت تر و ساده تر خواهد بود.

ولی باید بدانید در محیط پرورشی، پرنده بسیار آسیب پذیر می شود از این رو برای عملیات تکثیر و پرورش این پرنده توصیه نمی شود مگر در شرایطی که به پرنده استرس و ناراحتی وارد نشود. به این ترتیب باید فضای زیادی در اختیار داشته باشد و مکان و محل زندگی هوبره شبیه محیط بیرون از قفس در نظر گرفته شود.

پرورش این پرنده به امکانات و شرایط خاصی نیاز دارد. از جمله قفس های زاد آوری، قفس های زمستانی، سالن جوجه کشی که شامل اتاق هواساز، دستگاه های تهویه، ستروانکاباتور قسمت پرورش جوجه ها، نوع جیره غذایی، امکانات قرنطینه ای و … مورد توجه قرار گیرد.

لازم به ذکر است در حالت نگهداری این پرنده به صورت مرغداری یا اسارت، ۳۰-۴۰ درصد نرها، نمایش های جنسی از خود بروز می دهند و در ۲ سالگی ۹۰ درصد نرها و در ۳ سالگی تمام نرها حرکات نمایشی جنسی نشان می دهند. ضمنا مدت این حرکات نمایشی یا رقص جفت گیری در بین هوبره های نر متفاوت بوده و به ویژگی های ذاتی و فردی پرنده مربوط است.

۴. جوجه کشی

در شرایط حیات وحش، تعداد تخم هوبره در هر کلاچ بین ۲-۵ عدد است و پرنده ماده روی تخم قرار می گیرد. پرنده نر در خوابیدن روی تخم ها نقشی ندارد. نشستن ابتدا به سختی و نامنظم انجام می شود و بعد جدی تر می گردد. پرنده ماده تخم ها را چرخانده و هوا می دهد.

ضمنا پرنده ماده در مدت خوابیدن روی تخم ها؛ برای تغذیه، استراحت و تجدید قوای خود تایمی تخم ها را ترک می کند. وزن تخم هوبره بین ۶۰-۷۰ گرم است و مدت خوابیدن روی تخم ها ۲۱-۲۳ روز زمان می برد. در شرایط پرورشی این پرنده از دستگاه های جوجه کشی استفاده می شود.

دستگاه جوجه کشی مجزا این فایده را دارد که درجه حرارت و رطوبت به شکل اختصاصی کنترل می شود. هنگام خرید این دستگاه به موارد زیر دقت کنید:

• ظرفیت دستگاه را بایستی متناسب با جمعیت پرنده در نظر بگیرید.
• انکباتور تهویه کافی داشته باشد.
• تخم ها به صورت خودکار چرخانده شوند.

• دارای سیستم اعلام خطر و برق اضطراری باشد.
• امکان مشاهده تخم ها بدون باز کردن درب انکباتور فراهم باشد.
• انکباتور به راحتی قابل شستشو و ضدعفونی کردن بوده و همچنین به اندازه کافی مقاوم باشد.
• امکان کنترل رطوبت نسبی و درجه حرارت در قسمت های مختلف دستگاه فراهم باشد.
• دارای سیستم های حرارتی، برودتی و کنترلی کافی باشد تا در صورت خرابی یکی از سیستم ها بتوان آنرا جایگزین نمود.
• دارای امکان اندازه گیری گاز دی اکسید کربن باشد.

در صورت علاقمندی برای آشنایی با پرورش شتر مرغ و پرورش مرغ شاخدار روی لینک ها کلیک کنید.

منبع : آرگا