دسته ها
دوشنبه ۲۲ بهمن ۱۴۰۳

تاریخچه ساز دهنی و دانستنی های جالب درباره این ساز محبوب

  • شیوا فهیمی
  • ۲۱ بهمن ۱۴۰۱
  • ۰

سازدهنی یا هارمونیکا سابقه ای نسبتا طولانی داشته و خواستگاه اولیه آن چین گزارش شده است. در این مطلب با تاریخچه سازدهنی بیشتر آشنا می شوید.

نخستین بار در کشور چین؛ سازی شبیه به ساز دهنی امروزی به اسم شنگ ساخته شد. تاریخچه این ساز مشابه دیگر سازها به تاریخ و تحولات اجتماعی بسیار گره خورده است. اگر مایلید تا با تاریخچه ساز دهنی آشنا شوید با ادامه مطلب همراه ما باشید.

آشنایی با تاریخچه ساز دهنی

تاریخچه ساز دهنی یا هارمونیکا مشابه سایر سازها به تاریخ و تحولات اجتماعی بسیاری گره خورده است و رواج آن در یک ملت حاکی از سبک زندگی و ویژگی های اجتماعی آن ملت می باشد. شاید بتوان موسیقی را تاریخ نوایی جهان تلقی کرد زیرا در هر دوره ای موسیقی با توجه به حال و هوای مردم تغییر یافته و با احوالات مردم سازگاری خاصی پیدا کرده است.

از سالیان دور، مردم با تاثیرات موسیقی در زندگی آشنا بوده و همواره سعی داشته از آن به روش های مختلف بهره مند گردند. ساز دهنی از گذشته تا به امروز در بین مردم امریکا محبوبیت خاصی داشته و وقتی این ساز وارد امریکا شد، یک ساز قابل حمل ارزان قیمت بود که برای مردمی که در حال حرکت بودند یک ساز مناسب محسوب می شد. از این رو سریعا در این کشور گسترش پیدا کرد. در ادامه پیرامون تاریخچه ساز دهنی بیشتر صحبت می کنیم.

سیر تکاملی ساز دهنی

می توان گفت تاریخچه ساز دهنی نسبتا طولانی بوده و خاستگاه اولیه آن کشور چین است. اولین بار چینی ها یک ساز مشابه ساز دهنی امروزی به اسم شِنگ ساختند. این ساز از چوب بامبو درست شده و سریعا به یک ساز پر طرفدار در فرهنگ موسیقی آسیای شرقی مبدل شد.

همانند بسیاری از فرهنگ ها و سنت های راه پیدا کرده به اروپا، شنگ هم در قرن ۱۸ توسط بازرگانان به ساکنان این قاره معرفی شد و بسیار زود طرفداران فراوانی پیدا کرد. در ابتدای قرن ۱۸ بعضی سازندگان در اروپا، آزمایش های زیادی روی این ساز انجام داده و سعی کردند به جای چوب از فلز در طراحی آن استفاده نمایند.

در حوالی سال های ۱۸۲۰-۱۸۲۱ یکی از سازندگان جوان ساز در اروپا به اسم فردریک لودویگ بوشمن، سازی با زبانه های فلزی درست کرد و اسم آن را آئورا نام نهاد. این ساز خیلی طرفدار پیدا کرد. هر چند اختراع این فرد را می توان اولین ساز دهنی امروزی تلقی کرد ولی تنها قادر بود نت های محدودی را تولید کند.

در سال ۱۸۲۵ فردی به اسم ریتا، سازنده ساز دیگری در اروپا، ساز دهنی یا هارمونیکا امروزی را درست کرد. ساز دهنی وی دارای ده حفره و دو صفحه برای زبانه ها بوده و هر حفره دارای یک زبانه فلزی در هر صفحه می باشد. در مجموع هر حفره دارای دو زبانه بود.

یک صفحه وقتی در آن دمیده می شد، صدا تولید کرده و صفحه دیگر در هنگام بازدم صدا ایجاد می کرد. این عمل دم و بازدم در حفره ها سبب گردش هوا در زبانه ها شده و صدای ساز را ایجاد می کردند. نت هایی که ساز دهنی ریا می توانست تولید نماید تا حدود بسیاری به ساز دهنی دیاتونیک امروزی نزدیک است.

در سال ۱۸۲۹ خط تولید وسیعی از ساز دهنی در وین راه اندازی شد. و این روند خیلی زود در سایر شهرهای اروپا این روند ادامه یافت. به طوری که آلمان هسته اولیه تولید انبوه ساز دهنی محسوب شد. تروسینگن نام روستایی در آلمان است که فردی به اسم میسنر به همراه عموی خود در این روستا در اوقات فراغت به ساخت ساز دهنی پرداختند.

 در حالی که آن ها ساعت ساز بودند. با گذشت زمان کار این دو نفر جنبه تجاری بسیار پر سودی پیدا کرد به طوری که سایر اهالی روستا هم مانند ماتیس هونر شغل اصلی خود یعنی ساعت سازی را رها و به کار تجارت و ساخت سازدهنی مشغول شدند.

هر چند هونر در نواختن ساز دهنی استعداد زیادی نداشت ولی تاجر موفقی بود.  به طوری که پس از شروع ساخت سازدهنی به همراه همسرش سالی ۶۵۰ عدد، وی توانست در سال ۱۸۶۲ محصولاتش را به امریکا صادر نماید و به بزرگترین بازار ساز دهنی آن زمان دست یابد. و تا سال ۱۹۰۰ به همراه فرزندانش آن را توسعه بدهد به طوری که کارخانه هونر با هزار کارگر در سال حدود ۴ میلیون ساز دهنی تولید می نمود.

در ضمن ساز دهنی کروماتیک که در کنارش یک کلید اسلاید قرار داشت به هنرمند اجازه می داد نت های بیشتری را اجرا کند از اختراعات هونر محسوب می شود. امروزه به علت ویژگی های خاصی که ساز دهنی کروماتیک دارد، خرید آن رونق زیادی داشته و از سراسر دنیا علاقمند به استفاده از این ساز هستند.

محبوبیت ساز دهنی در نیمه اول قرن بیستم

در ادامه آشنایی با تاریخچه ساز دهنی باید گفت در نیمه ابتدایی قرن بیستم، محبوبیت ساز دهنی چنان رشد یافت که گروه های نوازنده ساز دهنی یکی از پس از دیگری روی کار آمدند. در سال ۱۹۳۰ لاورنس با اسم اختصاری لری ادلر به یکی از معروف ترین نوازندگان ساز دهنی کروماتیک تبدیل شده و تا زمان مرگ خود در سال ۲۰۰۱ ستاره این ساز باقی ماند.

پیش تر نیز اشاره شد که ساز دهنی در امریکا خیلی محبوب و پرطرفدار است. به ویژه در سبک بلوز که ساز دهنی را به یک ساز پرطرفدار این سبک مبدل کرده است. شیکاگو بزرگترین شهر ایالت امریکا خاستگاه اصلی موسیقی بلوز بوده و بیشتر نوازندگان مشهور این سبک، از این شهر به جهان موسیقی وارد شدند.

در دهه سی و ابتدای دهه ۴۰ میلادی جانی بوی و لیدال والتر جزو معروف ترین نوازندگان ساز دهنی و آهنگسازان موسیقی بلوز شدند. بسیاری عقیده دارند لیدال والتر بزرگترین نوازنده ساز دهنی است که تا حالا سبک بلوز به خود دیده و او در سال ۱۹۶۸ از دنیا رفت.

در حالی که بیشتر افراد ساز دهنی یا هارمونیکا را با سبک بلوز می شناختند در دهه ۶۰ میلادی دیلان ساز دهنی با سبک فولک به دنیای موسیقی اضافه کرد. باب دیلان که یکی از نماد موسیقی فولکلور است در اجراهای خود از ساز دهنی به سبکی متفاوت تر که پیش تر معرفی شده بود، بهره می برد.

در سال های اخیر بیشتر نوازندگان معروف نظیر کیم ویلسون، رود بیاتزا و … هنوز از ساز دهنی در اجراهای بلوز خود بهره می گیرند. همچنین بعضی دیگر از نوازندگان مانند ریچی و .. با استایلی متفاوت تر از سازدهنی در سبک بلوز استفاده می نمایند.

دسته بندی انواع سازها

در یک دسته بندی کلی انواع سازها عبارتند از:

  • سازهای زهی: این سازها مانند تار، سه تار، ویولن، سنتور، گیتار و … می باشند.
  • سازهای بادی: این سازها شامل ساز دهنی ( سازدهنی کروماتیک معروفترین آن است)، سرنا، ترومپت و .. می باشد.
  • سازهای کوبه ای: از این دسته سازها می توان به دف، دایره و تنبک اشاره کرد.
  • ساز الکتریک: شامل سازهای گیتار الکتریک، کیبورد، ارگ برقی، گیتار بیس و .. می باشد.
  • ساز صفحه کلید دار: از این دسته سازها می توان به پیانو، ارگ و کلاویکورد اشاره نمود.

مبدا ساز دهنی

خاستگاه و نسل اولیه ساز دهنی کشور چین است. چینی ها سازی به اسم شنگ ساختند که زبانه هایی از جنس چوب بامبود داشته و این ساز در فرهنگ موسیقی آسیای شرقی به خوبی شناخته شده و محبوبیت خاصی داشت.

سازدهنی امروزی

اولین سازدهنی امروزی توسط فردی به اسم بوشمن در ابتدای قرن ۱۹ و در سال ۱۸۲۰ به ساخت رسید. این سازنده ساز جوان برای اولین بار سازی با زبانه فلزی تولید کرد. این ساز نیز سریعا محبوب شد ولی همانطور که اشاره شد نت های محدودی را ارائه می داد. و فقط توانایی ایجاد نت دمشی داشت.

نخستین ساز دهنی به شکل امروزی در سال ۱۸۲۵ توسط فردی به اسم ریکتا در اروپا به تولید رسید. نت هایی که ریکتا در هارمونیکای خود درست کرده بود به ساز دهنی دیاتونیک امروزی شبیه است. می توان گفت در سیر تکامل ساز دهنی هنرمندان بزرگی نقش بسیار مهم ایفا کرده اند.

با ورود اینترنت به حوزه فناوری، ساز دهنی دیگر محدود به امریکا نبوده و بزرگان این ساز ممکن است در هر جایی از جهان باشند. با گسترش ارتباطات و ظهور فناوری های جدید شاهد نفوذ بیشتر ساز دهنی در بین ملل و فرهنگ های مختلف هستیم. امروزه انواع ساز دهنی در طرح و مدل های مختلفی در بازار موجود است.

و حالا ساز دهنی یک ساز مهجور و ناشناخته در بین هنرمندان نبوده بلکه در آستانه جهانی شدن و ورود به عصری نو می باشد. قابل ذکر است ورود هنرمندان خلاق به هر زمینه ای نه تنها سبب اشباع شدن آن زمینه نمی شود بلکه موجب گسترش بازار و خلق بازارهای نو و ایجاد فرصت های جدید می گردد.

بررسی دقیق سیر تکاملی ساز دهنی شبیه دیگر هنرها حاکی از آن است که این هنر در هر زمانی خودش را با شرایط خاص جامعه وفق داده است تا آلامی بر دردها باشد و این رمز بقای هنر در بین ملل مختلف می باشد. سازگاری عاملی است که سبب بقا و تکامل می شود.

در این مطلب با تاریخچه ساز دهنی آشنا شدید. همچنین پیشنهاد می شود در صورت علاقمندی برای آشنایی با تاریخچه ساز رباب و تاریخچه ساز ویولن روی لینک ها کلیک کنید.

منبع : آرگا

مطالب مرتبط
مطالب داغ
همچنین ببینید
مشاهده دیدگاه های این مطلب
دیدگاه های مطلب
۰ دیدگاه برای این نوشته

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *