ذهن باز با منطق و تفکر پیش می رود. باز بودن ذهن یک مفهوم مثبت است که خلاقیت، تحلیل منطقی، تفکر انتقادی و به دور از تعصب را آموزش می دهد. در این مطلب بیشتر با مفهوم ذهن باز و این که چطور ذهن بازی داشته باشیم، آشنا می شوید.
آشنایی با ذهن باز یا روشنفکر
احتمالا تا حالا افرادی را مشاهده کرده که اگر حرفی مخالف باورهای خود بشنوند، سریع عصبانی شده و مقاومت کرده و دنبال اثبات صحت عقاید خود می باشند. در مقابل افرادی را هم دیده اید که با شنیدن حرفی خلاف باور خود به آن گوش داده با منطق تحلیلش نموده و اگر آنچه شنیده باشند، صحت داشته باشد را می پذیرند.
تفاوت این دو گروه به باز و بسته بودن ذهن آن ها باز می گردد. افرادی که ذهن یا فکر باز دارند به جای مقابله کردن برای اثبات این که حرف حق را می زنند، با منطق و تفکر جلو می روند. باز بودن فکر مفهوم مثبتی است که خلاقیت،استدلال و تحلیل منطقی، تفکر انتقادی و به دور از تعصب را آموزش می دهد. در ادامه پیرامون این موضوع به بحث می پردازیم.
منظور از فکر باز
فکر باز تعریف های متعددی دارد و می توان این مفهوم را از جنبه های مختلفی مورد بررسی قرار داد. باز بودن فکر در برابر تعصب استفاده می شود و مترادف پذیرش ایده ها و استدلال هایی می باشد که با باور فرد متفاوت است. از دیدگاه روانشناسی فکر باز یا روشنفکر به معنی آمادگی جهت بررسی دیدگاه های دیگر در مورد یک موضوع می باشد.
فعال بودن، جستجوی اطلاعات و پرسیدن سوالاتی که باورها و الگوهای و چارچوب های فکری همیشگی را به چالش بکشد نیز یک تعریف دگر از فکر باز می باشد. باز بودن فکر مزیت های زیادی در زندگی شخصی و کاری افراد داشته و این ویژگی کمک می کند بدون قضاوت مسائل مختلف را بررسی و بدون جانب داری، تفکر انتقادی صورت بدهید.
روشنفکری یعنی تفکر صفر و صد نداشته و ۵۰ را نیز در نظر بگیرید. این ویژگی کمک می کند به سادگی از حاشیه امتنان خارج شده و به دنبال تجربیات جدید رفته و مسائل را با خلاقیت بیشتری حل نمایید.
ویژگی افراد با فکر باز
با توجه به ویژگی های فرد و واکنشی که به حرف ها و ایده های جدید نشان می دهد، می توان متوجه شد که فکر شما باز است یا نه. شناخت این ویژگی ها به خود فرد نیز کمک می کند که بداند فکر باز یا بسته ای دارد. ویژگی افرادی که تفکر آزاد دارند و دو از تعصب فکر می کنند عبارتند از:
- به شنیدن نظرات دیگران اشتیاق دارند.
- از به چالش کشیده شدن ایده ها و باروهایشان ترسی ندارند.
- هنگامی که اشتباه کنند، سریع عصبانی نمی شوند.
- به فکر و نظر دیگران هم اهمیت می دهند.
- قدرت همدلی و درک دیگران را دارند.
- به آزادی بیان معتقد بوده و حتی عقاید مخالف را پذیرفته و مورد بررسی قرار می دهد.
- به زعم دانش و تخصصی که دارند، متواضعانه برخورد می کنند.
چگونه تشخیص دهیم فکر باز یا بسته ای داریم؟
برای این که متوجه شوید تفکر باز یا بسته ای دارید، یک موضوع چالش برانگیز را انتخاب کنید. این موضوع می تواند هر چیزی باشد از تغییرات آب و هوایی گرفته تا محدودیت هایی که قوانین برای شهروندان به همراه دارند. تعیین کنید که گرایش شما به این موضوع چه است و با آن مخالفید یا موافق. نظرات خود را روی کاغذ نوشته تا بعدا آن ها را تغییر ندهید.
سپس به سراغ منابع مختلف رفته و نظر افراد دیگر را بخوانید. حتی می توانید نظر دوستان و آشنایان را نیز در این باره جویا شوید. استدلال های گوناگون در مورد موضوع را بررسی کرده و در صورت نیاز آن ها را یادداشت کنید. برخورد خود را با نظرات مختلف مورد ارزیابی قرار دهید. آیا سعی می کنید حرف شما به کرسی بنشیند یا تلاش می کنید با استدلال های منطقی طرف مقابل را متقاعد سازید.
شاید هم بعد از بررسی سایر استدلال ها متقاعد شوید که نظر آن ها درست است. این یک تمرین ساده می باشد ولی به زمان و حوصله نیاز داشته و در نهایت به خوبی مشخص می کند که فردی با فکر باز هستید یا تفکر متعصبانه دارید.
تفاوت فکر باز با فکر متعصب
افرادی که بر عقاید خود متعصبانه پافشاری می کنند، نقطه مقابل افرادی هستند که فکر بازی دارند. فرد متعصب تنها دیدگاه خود را در نظر گرفته و به نظرات سایرین توجهی نمی کند. اگر کسی با عقیده وی مخالف باشد، او را تحقیر نموده و حتی ممکن است به او توهین نماید.
برخی مواقع حتی افراد با ذهن روشنفکر نیز در برخی موضوعات تعصب نشان می دهند. به طور مثال فردی در محیط کار شدیدا خلاق است و ایده های مختلف را مورد استقبال قرار می دهد ولی باورهای مذهبی متعصبانه ای دارد، و هیچ نظر مخالفی را نمی پذیرد.
نکته مهمی که باید دانست این است که فکر باز به این مفهوم نیست که فرد به چیزی معتقد نبوده و هر آنچه می شوند را می پذیرد. بلکه افراد با فکر باز دارای اعتقادات خود بوده ولی می توانند دیدگاه های مختلف را در نظر گرفته و آن ها غیر متعصبانه بررسی نمایند. این افراد با نظرات مخالف خود محترمانه برخورد نموده و همدل می باشند. حتی گاه تلاش می کنند دیگران را با نظرات خود همراه سازند. زیرا با بررسی منطقی به این نتیجه رسیده که گفته مخاطبش اشتباه است و بهتر است از نظر درست اطلاع یابد.
عوامل تاثیر گذار روی فکر باز
هیچ انسانی با ذهن متعصب به دنیا نمی آید. کودکان به دلیل تربیت، تاثیر محیط و تجربیات زندگی به افرادی متعصب یا پذیرای نظرات نو تبدیل خواهند شد. از عوامل تاثیر گذار روی تفکر باز می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ویژگی های شخصیتی فرد که بخشی ذاتی و بخشی اکتسابی است.
- دانش و تخصص. پژوهش ها نشان داده افراد معمولا در مورد زمینه تخصصی خود متعصبانه تر رفتار می کنند. هنگامی که فرد می کند در زمینه ای بهتر از سایرین است احتمال این که نظر آن ها را شنیده و بپذیرد کاهش پیدا می کند.
- افرادی که به آسانی با شک ها کنار آمده و می دانند هیچ چیزی قطعی نیست ساده تر می توانند مسائل مختلف را بررسی و بپذیرند. این افراد از خطر پذیری ترسی نداشته و چالش های جدید را پذیرا هستند.
داشتن فکر باز چه مزیت هایی دارد؟
تفکر باز و روشنفکری مزیت های زیر را به دنبال دارد:
- دیدگاه باز تر نسبت به جهان.
- شوق بیشتر برای کسب تجربیات جدید
- گشوده شدن چشم اندازهای متفاوت پیش روی فرد و رشد فردی
- پرورش ذهنیت قدرتمند و سرزنده
- بالا رفتن احساس خوشبختی و خوش بینی
- یادگیری متداوم
چطور فکر بازی داشته باشیم؟
خوشبختانه باز بودن فکر، یک مهارت اکتسابی است و هر فرد با تکرار و تمرین می تواند به آن برسد. ولی متاسفانه فکر در برابر تغییر مقاومت می کند. از این رو باز شدن فکر متعصب به تکرار و تمرین و ممارست زیاد نیاز دارد. برای این کار ضرورت دارد آموزه های گذشته و آنچه که فکر می کنید و می دانید را کنار گذاشته و مانند کودکی کنجکاو به دنبال تجربیات و چالش های نو باشید. در ادامه به برخی از مواردی که کمک می کند ذهن روشنی داشته باشید؛ اشاره می شود:
۱.پذیرای ناشناخته ها باشید.
اگر می خواهید فکر بازتری داشته باشید این بار سعی کنید از روش دیگری کارهای خود را انجام بدهید. به طور مثال این مرتبه که همسایه شما را به صرف عصرانه دعوت کرد، دعوتش را قبول کنید. یا برای دیدن فیلمی که کارگردان آن را نمی شناسید، به سینما بروید. سعی کنید حداقل هر هفته یک تجربه جدید داشته باشید. اگر به یک کلاس ورزشی مثلا یوگا علاقه دارید اما چون درباره آن ذهنیتی ندارید و می ترسید در کلاس آن ثبت نام کنید، الان وقت آن است که این کار را انجام دهید.
۲. به مواردی که قبلا امتحان نکرده اید، نزدیک شوید.
باید اشاره کرد افرادی که فکر بسته ای دارند؛ هرگز به مواردی که قبلا امتحان نکرده اند، نزدیک نمی شوند. آن ها اغلب در مورد چیزهایی که قبلا تست نکرده اند نظرات منفی دارند. به طور مثال همواره از جشن های خاص گریزانند یا این که همواره به خوردن یک نوع پیتزا تمایل دارند و دوست ندارند غذاهای جدید را تست کنند.
به این ترتیب اگر این بار نظرات منفی درباره هر موضوعی به ذهن شما رسید ابتدا از خود سوال کنید چرا این تفکر ایجاد شده و چه شواهدی برای این ذهنیت منفی هست؟ آیا ارزش یک بار امتحان کردن را هم ندارد؟ در صورتی که شواهد از سوی افراد و منابع معتبر بود، اصلا اجباری در تعویض نظر شما نخواهد بود.
۳. بیشتر از بله استفاده کنید.
در صورتی که می خواهید فکر بازتری داشته باشید؛ سعی کنید این بار بیشتر از کلمه بله استفاده کنید. به درخواست هایی که می شود گوش داده و اگر واقعا به انجام آن علاقه دارید به خود فرصت بله گفتن بدهید. دفعه بعد که واژه نه به ذهن شما آمد از خود سوال کنید چرا نه بگویم به خاطر ترس، تنبلی و … ؟
۴. به ازای هر تفکر منفی به سه چیز مثبت فکر نمایید.
اگرچه فکر منفی الزاما ویژگی افراد با فکر بسته نیست ولی فکر کردن به موارد مثبت لزوما نشان دهنده فردی با فکر باز می باشد. از این رو بار دیگر که یک فکر منفی به سراغ شما آمد سریعا به یک موضوع مثبت فکر کنید. به طور مثال امروز هوا خیلی سرد است و این به ذهن شما می رسد که مجبورم امروز توی سرما بروم سرکار در مقابل فکر مثبت این وضعیت این است که هوا سرد است و یک قهوه گرم چقدر دلچسب است.
این بار که خواستید از موضوعی شکوه نمایید سعی کنید یک تفکر هیجان انگیز یا ملایم تر را جایگزین نمایید.
۵. انتخاب یک سرگرمی کاملا جدید
سعی کنید وارد یک سرگرمی و فعالیت جدید شوید که آن را دوست داشته ولی هرگز آن را امتحان نکرده اید. این کار سبب می شود که با افراد جدیدتری آشنا شده و چه بسا این افراد مسیر زندگی شما را تغییر و شما را به رشد و یک چشم انداز مثبت برسانند. به این ترتیب در یک کلاس ورزشی، هنری و … شرکت نمایید تا هم مهارت بیاموزید و هم تجارب زیادی کسب کنید.
۶. تا حدودی زندگی را از روال معمول خارج کنید.
اگر همیشه عادت دارید از یک مسیر به سر کار بروید یا صبحانه خاصی را میل کنید سعی کنید این بار یک مسیر دیگر را برای رفتن به سر کار امتحان کنید و صبحانه دیگری را تست کنید. نظم و ثبات در زندگی خوب می باشد ولی تا حدی که مانع از کسب تجربه های جدید نشود و شما به یک ساعت کوکی تبدیل نکند. به این ترتیب سعی کنید در برنامه زندگی خود تنوع ایجاد کرده و آن را از یک روال معمول خارج کنید.
علاوه بر موارد اشاره شده از نکته های زیر نیز می توانید در این راستا کمک بگیرید:
- از گفتن نمی دانم هراس نداشته باشید.
- سوال پرسیده و به دنبال روش های جدید برای حل مسائل باشید.
- در برابر نظرات مخالف صبور بوده و گوش بسپارید.
- تمرین فروتنی و تواضع
- به خودتان اجازه دهید که اشتباه کند.
در پایان از همراهی شما عزیزان با این مطلب از آرگا کمال تشکر را داریم. و امیدواریم از مطلب ارائه شده نهایت استفاده را برده باشید. همچنین پیشنهاد می شود در صورت تمایل برای آشنایی با تقویت قوای ذهنی و درمان خستگی ذهنی روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
