تشخیص بیماری نارکولپسی و اقدامات لازم برای درمان آن

بیماری نارکولپسی یا اختلال حمله خواب می تواند نظم روتین زندگی فرد را بر هم زده و با انواع اختلالات همچون افسردگی، اضطراب و … روبرو شود. در این مطلب با علائم، علت و درمان بیماری نارکولپسی آشنا می شوید.

علائم، علت و درمان بیماری نارکولپسی

ممکن است تا به حال تجربه خواب ناگهانی را داشته باشید. مانند حالتی که دقیقا میان یک فعالیت روزانه طبیعی، حس خواب آلودگی شدید به سراغ شما آمده و برای چند ثانیه یا دقیقه به خواب بروید. احتمالا می توان گفت تقریبا هر فردی در طول زندگی اش، یک بار خوابیدن ناگهانی را تجربه کرده است.

این حالت به علت های مختلفی مانند خستگی بیش از حد، بیماری، کم خوابی و مصرف برخی داروها روی داده که البته به ندرت بروز می کند. ولی در بعضی افراد این نوع به خواب رفتن در دوره های متوالی و پشت سرهم برای چندین بار روی می دهد و روند زندگی طبیعی شان را با مشکل و اختلال روبرو می کند.

این حالت در افراد تنها به خوابیدن ناگهانی محدود نشده و با علائم دیگری مانند فلج عضلات و …. همراه می شود. به این ترتیب بیماری نارکولپسی اتفاق افتاده که فرد باید تحت درمان قرار گیرد. این بیماری اختلال حمله خواب بوده که بعضی افراد را درگیر نموده و نظم زندگی روتین آن ها را از بین می برد. در ادامه مطلب قصد داریم شما را با علائم، علت و درمان بیماری نارکولپسی آشنا نماییم. اما پیش از آن ابتدا با مراحل روی دادن خواب می پردازیم.

مراحل خواب چگونه رخ می دهد؟

خوابیدن و مراحل به خواب رفتن مشابه یک چرخه عمل می نماید که هر روز و در هر بار خوابیدن تکرار می گردد. این چرخه شامل ۵ مرحله اصلی است که مغز به طور خودکار آن هارا انجام می دهد تا یک نفر به خواب فرو رود. این ۵ مرحله از خواب را می توان به صورت زیر بیان نمود:

۱. مرحله اول خواب حدود ۴-۵ درصد چرخه خواب را شامل شده و در این مرحله فرد به خواب سبک می رود و فعالیت عضلات دچار کندی می گردد. در بعضی موارد کشش عضلانی ایجاد می شود.

۲. در مرحله دوم که بین ۴۵-۵۵ درصد چرخه خواب را تشکیل می دهد، میزان تنفس، ضربان قلب و همچنین دمای بدن کاهش پیدا می کند.

۳. مرحله سوم حدود ۴-۶ درصد چرخه خواب را در برمی گیرد و فرد در این مرحله به خواب عمیق فرو می رود. در مرحله سوم مغز به آرامی شروع به تولید امواج می کند.

۴. مرحله چهارم در چرخه خواب حدود ۱۲-۱۶ درصد نقش دارد. در این مرحله خواب خیلی عمیق ایجاد شده به نحوی که ریتم تنفس فرد حالت خاصی می یابد. در این مرحله برخی از حرکات خیلی ضعیف ماهیچه را نیز می توان مشاهده نمود.

۵. در مرحله پنجم که ۲۰-۲۵ درصد چرخه خواب را شامل می شود، حرکت سریع چشم ها، سیرصعودی امواج مغزی، تسریع ضربان قلب و تنفس، رویاپردازی و آرامش ماهیچه ها روی می دهد.

به طور کلی در یک چرخه خواب معمولی، ابتدا به مراحل ابتدایی خواب و در ادامه مراحل عمیق و در نهایت حرکت سریع چشم روی می دهد. برای افرادی که به بیماری نارکولپسی مبتلا هستند، خواب rem تقریبا سریعا در چرخه خواب و دوره ای در طی ساعات بیداری روی می دهد. این نوع خواب، رویاها و فلج عضله تجربه می شود که برخی از نشانه های بیماری نارکولپسی یا حمله خواب را نشان می دهد.

این اختلال معمولا از سنین ۱۵-۲۵ سالگی آغاز می شود ولی در هر سنی می تواند بروز کند. در بیشتر موارد حمله خواب تشخیص داده نشده از این رو درمان هم نمی شود.

مفهوم حمله خواب یا نارکولپسی

برخی به اشتباه تصور می کنند که حمله خواب حالت کابوسی است که در خواب برای فرد روی می دهد. گاه نیز اختلال حمله خواب با اختلال پانیک موقع خواب اشتباه گرفته می شود. در حالیکه حمله خواب یا بیماری نارکولپسی دارای حالت های خاص و ویژه ای است.

بهترین تعریف برای اختلال نارکولپسی یا حمله خواب به این صورت خواهد بود. نارکولپسی از جمله اختلالاتی است که به بخش مغز و اعصاب مربوط است. در این اختلال، فرد با حالت شدیدی از خواب آلودگی در طی روز روبرو شده یا در مواردی به طور ناگهانی کنترل عضلاتش را از دست می دهد. به بیان ساده تر این اختلال به دلیل تغییرات آن قسمت از مغز که مسئول خواب است روی می دهد.

حمله خواب با نارکولپسی بیش از حد تصور شایع بوده و تقریبا افراد زیادی در سراسر جهان به آن مبتلا می باشند. از این رو امروزه عده بسیاری به دنبال کسب آگاهی از علائم این اختلال و درمان آن هستند. این اختلال بر کنترل خواب و بیداری اثر می گذارد. افراد مبتلا به نارکولپسی تجربه خواب آلودگی روزانه و دوره های متناوب و غیر قابل کنترل خوابیدن در طی روز را تجربه می نمایند. این حملات یکباره خواب ممکن است در طی هر نوع فعالیت و هر زمان از روز اتفاق بیفتد.

علت بروز نارکولپسی چیست؟

این سوال ممکن است ایجاد شود که علت بروز اختلال حمله خواب یا نارکولپسی چیست و چه اتفاقی سبب بروز علائم و نشانه های آن می گردد. جالب است بدانید که علت این اختلال هنوز تحت بررسی و پژوهش است و دلیل قطعی برای رخ دادن آن اشاره نشده است ولی علت هایی که تاکنون درباره نارکولپسی مطرح شده است شامل موارد زیر می باشد:

• ژنتیک:

برخی پژوهشگران بر این که موضوع ژنتیک سبب بروز حمله خواب است، اجماع نظر داشته و علت بروز آن را در بین ژن ها کاوش می کنند.

• محرک های محیطی:

بعضی محرک های محیطی نظیر ویروس ها، هیجانات شدید و … هم می توانند بروز نارکولپسی را منجر شوند. این محرک ها بر فعالیت های شیمایی مغز تاثیر نهاده و اختلال حمله خواب را موجب می شوند.

• کمبود هیپوکراتین:

این کمبود که برخی آن را اورکسین می شناسند، در افراد مبتلا به نارکولپسی وجود دارد. هیپوکراتین نوعی ماده شیمیایی است که وظیفه تنظیم برانگیختگی و خواب را عهده دارد. بدن افرادی که به حملات ناگهانی خواب مبتلا هستند، به اندازه کافی سلول هایی که این ماده را ترشح می کنند، تولید نمی کند. در جریان این امر، کنترل بر بیداری کاسته شده و سبب بروز اختلال نارکولپسی  می شود.

نارکولپسی با چه علائمی همراه می شود؟

اختلال نارکولپسی با علائم و نشانه های خاصی همراه می شود که با مشاهده آن ها تاحدودی می توان به وجود این اختلال پی برد. از جمله مهمترین علائم نارکولپسی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کاتاپلکسی

از شایع ترین و مهمترین علائم این اختلال می توان به کاتاپلکسی اشاره نمود. کاتاپلکسی در حقیقت به از دست دادن کنترل ماهیچه ها و شل شدن آن ها اطلاق می شود. هنگامی که حمله خواب روی می دهد، در حالت بیداری فرد کنترل ماهیچه های بدن خود را از دست می دهد که این موضوع در اثر هیجانات زیاد و احساسات شدید مانند گریه کردن و یا خندیدن روی می دهد.

• فلج خواب

فلج خواب که برخی آن را به اسم بختک در خواب می شناسند نیز از علائم اختلال نارکولپسی می باشد. در این حالت فرد در ابتدا یا انتهای خواب، قادر به حرکت یا صحبت کردن نیست. به این ترتیب می توان گفت این اختلال به نوعی دلیل بختک یا فلج خواب هم می باشد.

• شب بیداری

گاهی مواقع این اختلال سبب شب بیداری فرد می شود. به نحوی که وی بی خواب شده و حالاتی مانند افزایش سطح هوشیاری، گر گرفتگی و افزایش ضربان قلب را تجربه می کند.

• توهم

افرادی که به اختلال نارکولپسی مبتلا هستند، برخی مواقع چه در حالت بیداری و چه خواب، احساساتی مانند ترس، توهم های شنیداری، دیداری و احساس سرزندگی را تجربه می نمایند.

• خواب آلودگی بیش از حد روزانه

افرادی که در طی روز و به طور متوالی حالات خواب آلودگی بیش از حد را تجربه می کنند که برای مدت طولانی با آن ها همراه است. ممکن است به این اختلال مبتلا شده باشند.

• ورود سریع به پنجمین مرحله خواب

همانطور که پیشتر اشاره شد، چرخه خواب ۵ مرحله دارد که آخرین مرحله آن در حدود ۹۰ دقیقه بعد از به خواب رفتن روی می دهد و رویاپردازی در این مرحله اتفاق می افتد. افرادی که به اختلال نارکولپسی مبتلا هستند سریعا وارد مرحله پنجم خواب می شوند. در این حالت فرد دیدن رویای واضح و فلج عضلات را تجربه می کند. حتی اگر خواب او در وسط روز اتفاق بیفتد.

• خواب کوتاه

یکی از علائم بحث برانگیز اختلال نارکولپسی، خواب کوتاه می باشد. خواب کوتاه به این معنا است که فرد در حال اجرای فعالیت هایش مانند کار کردن، صحبت کردن و … دوره خیلی کوتاهی از خواب را تجربه می کنند و بعد از بیداری چیزی به یاد نمی آورد.

اثراتی که اختلال نارکولپسی برجای می گذارد

ابتلا به بیماری نارکولپسی برای فرد آثار و پیامدهایی را به دنبال دارد که در نهایت روند زندگی طبیعی آن ها را مختل می کند. به بیان ساده افرادی که به حمله خواب مبتلا شوند، تجربیات ناخوشایندی را در طی زندگی طبیعی شان به دست می آورند که زمینه ساز بعضی مشکلات و بیماری ها است. از جمله این آثار و پیامدها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

۱. اضطراب

نخستین و مهمترین اثری که اختلال نارکولپسی  به دنبال دارد، اضطراب می باشد. فرد در این وضعیت، دوره های اضطرابی شدیدی را متحمل شده و از اینکه دوباره این موضوع رخ دهد، هراس دارد.

۲. اختلال در حافظه

این موضوع می تواند حافظه را تحت تاثیر نهاده و فرد در به یاد سپاری امور دچار فراموشی و مشکل شود.

۳. اختلال در تمرکز

این مشکل تمرکز را در طی روز با اختلال روبرو کرده و فرد برای انجام کارهای خود به تمرکز و دقت زیاد نیاز پیدا می کند و به زحمت و رنج می افتد.

۴. افسردگی

از دیگر پیامدهای حمله خواب افسردگی است. فردی که به این اختلال مبتلا است، به طور معمول افسردگی را تجربه می کند. این موضوع به دلایل متعددی صورت می گیرد از جمله این که بی نظمی و اختلال در زندگی طبیعی و روتین اتفاق می افتد.

تشخیص اختلال نارکولپسی

برای تشخیص اختلال نارکولپسی  یا حمله خواب معاینه فیزیکی و شرح حال کامل پزشکی ضروری می باشد. با این وجود هیچ یک از علائم اشاره شده منحصر به اختلال حمله خواب نبوده و چندین آزمایش تخصصی هم می تواند در درمان اختلال خواب یا آزمایشگاه خواب کمک کننده باشند. ضمنا باید این موارد به طور معمول پیش از تشخیص صورت گیرد که شامل دو آزمایش پلی سونوگرافی و آزمون تاخیر خواب چندگانه هستند.

درمان اختلال نارکولپسی

هر چند هنوز درمان قطعی برای درمان بیماری نارکولپسی وجود ندارد. اما بیشترین علائم این اختلال با دارو در بیشتر افراد قابل کنترل است. خواب آلودگی با محرک های شبه آمفتامین درمان شده در حالی که علائم خواب غیر طبیعی با انواع  قرص ضد افسردگی قابل درمان هستند.

قال ذکر است اخیرا داروی جدیدی برای افرادی که از اختلال حمله خواب یا نارکولپسی رنج می برند، تایید شده است. این دارو Xyrem نام دارد و به افراد مبتلا به این نوع اختلال کمک می کند تا خواب شبانه بهتری پیدا کنند. و این موضوع سبب می شود در طی روز خواب آلوده نباشند. مصرف این دارو به بیماران مبتلا به نارکولپسی به صورت قابل ملاحظه ای می تواند کمک کننده باشد.

در ضمن اصلاح شیوه زندگی با مواردی همچون اجتناب از مصرف کافئین، وعده های غذایی سنگین و نیکوتین، تنظیم برنامه خواب، وارد کردن ورزش به روتین زندگی، عدم مصرف داروهای خواب آور، مدیریت احساسات و کنترل هیجانات، تقسیم کارهای زیاد و سخت به کارهای سبک و کوچک  می توانند در کاهش علائم این اختلال موثر باشد.

ناگفته نماند مشاوره و روان درمانی هم در این زمینه کمک کننده بوده و یکی از مهمترین راه های درمان اختلال حمله خواب محسوب می شود. این اختلال همانطور که اشاره شد می تواند به اضطراب و افسردگی منجر شود و فرد را به علت شرایطش با انزوا گزینی همراه کند.

به این ترتیب مراجعه به مشاور و روان درمانگر در این زمینه بسیار کمک کننده خواهد بود و با آموزش کنترل احساسات، فرد می تواند از نظر روانی در امنیت قرار گیرد.

منبع : آرگا