بیماری روماتیسم قلبی فرایندی التهابی است که بر روی قلب تاثیر می گذارد. عدم توجه به علائم این بیماری می تواند موجب عوارض جدی از جمله تخریب حتمی بافت قلب در هر یک نفر از ۵ بیمار گردد. در این مطلب با علائم و درمان این بیماری آشنا می شوید.
علائم و درمان بیماری روماتیسم قلبی
بیماری روماتیسم قلبی نوعی فرایند التهابی تاثیرگذار روی قلب است که عدم توجه به علائم این بیماری می تواند موجب عوارض جدی از جمله مرگ حتمی بافت قلب در هر یک نفر از ۵ بیمار گردد. بیشتر خانواده ها با علائمی مانند گلودرد، درد قفسه سینه و درد عضلانی و التهاب به متخصص مراجعه می کنند.
این علائم می تواند به دلیل تب رماتیسمی ناشی از ابتلا به باکتری استرپتوکوکی باشد. تب روماتیسمی در صورت پیشرفت با آسیب به بافت های هم بند و اجزای قلب می تواند منجر به روماتیسم قلبی گردد. به این ترتیب تشخیص به موقع و شروع درمان اهمیت دارد. ولی درمان رماتیسم قلبی ساده تر خواهد بود.
روماتیسم قلبی
روماتیسم قلبی نوعی بیماری است که دریچه های قلب را هدف گرفته و ناشی از تب روماتیسمی است. تب مذکور به دلیل عفونت میکروبی گلو توسط باکتری استرپتوکوک روی می دهد. تب روماتیسمی در امریکا شایع نبوده به جز در کودکانی که به عفونت میکروبی مبتلا شده که درمان نشده یا به خوبی بهبود پیدا نکرده است.
به این ترتیب کودکان در سنین ۵-۱۵ بخصوص در صورت عفونت میکروبی مکرر بیشتر در معرض خطر تب روماتیسمی خواهند بود. که به دنبال آن ممکن است بیماری روماتیسم قلبی بروز کند. هنگامی که تب روماتیسمی به درمان آنتی بیوتیکی پاسخ ندهد می تواند روی قلب، مفاصل پوست و مغز تاثیر منفی گذارد. از علائم تب روماتیسمی موارد زیر می باشند:
- تب
- کم شدن بی دلیل وزن
- تحریک پوستی
- ورم مفاصل و قرمزی
- حساسیت به لمس
- دل درد
- خستگی مفرط
شایان ذکر است روماتیسم قلبی مزمن همچون تب روماتیسمی حاد در نواحی که استاندارد زندگی پایینی وجود دارد به صورت شایع مشاهده می شود.
تب روماتیسمی قابل درمان است؟
بهترین راه پیشگیری از تب روماتیسمی؛ درمان مناسب عفونت گلو درد استرپتوکوکی است. اگر رماتیسم قلبی پیشرفت کند، با دارو قابل درمان است و در صورتی که دریچه قلب آسیب دیده باشد، متخصصان ممکن است ترمیم یا تعویض دریچه قلب توسط جراحی را توصیه نمایند.
در ادامه باید اشاره کرد این بیماری التهابی می تواند بیشتر بافت های همبند را درگیر کرده بخصوص در قلب، مفاصل، مغز و پوست، عفونت سبب آسیب به قلب و دریچه های آن می شود و قلب را به پمپاژ سریعتر خون وادار می کند. این آسیب می تواند به خودی خود بهبود یابد یا این که مداوم بوده و در نهایت سبب نارسایی احتقانی قلب گردد.
نارسایی احتقانی قلب نیز سبب می شود که قلب نتواند همه خون ورودی را پمپاژ نماید که سبب تجمع خون در رگ های ورودی به قلب و جمع شدن مایع در بدن شود.
چه افرادی در معرض خطر روماتیسم قلبی هستند؟
عفونت استرپتوکوکی بدون معالجه یا تحت معالجه می تواند خطر روماتیسم قلبی را بالا ببرد. کودکانی که به عفونت های شدید گلو مبتلا هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به تب روماتیسمی و بیماری قلبی روماتیسمی خواهند بود. از جمله افرادی که در معرض این بیماری هستند می تواند موارد زیر اشاره نمود؟
- کودکان
- افراد با سابقه خانوادگی بیماری
- جمعیت بیش از اندازه
- افرادی که در شرایط محیطی بد زندگی می کنند به طوری که امکانات بهداشتی نداشتی ندارند.
- افرادی آب های آلوده مصرف کنند.
- بهداشت نامناسب فردی
انواع روماتیسم قلبی
از آنجا که قلب به چند حفره تقسیم می شود، نوع بیماری که اتفاق می افتد می تواند با توجه به بخشی از قلب که تحت تاثیر تب روماتیسمی قرار گرفته فرق کند. انواع مشکلات اصلی قلبی مربوط به تب روماتیسمی شامل موارد زیر است:
اندوکاردیت:
این التهاب در پوشش درونی قلب روی می دهد و در صورتی که درمان نشود، منجر به تجمع باکتری ها و تشکیل لخته های خون در سیستم قلبی عروقی می گردد.
پریکاردیت:
بیماری التهابی کیسه غشایی اطراف قلب است و سبب تورم و درد قلب می شود.
والووپاسی:
این بیماری عموما به صورت تنگی دریچه قلب نمایان می شود. که در نتیجه سفت شدن دریچه های قلب روی می دهد. و می تواند روی جریان خون تاثیر داشته باشد.
در ادامه باید اشاره کرد بروز روماتیسم قلبی عمدتا به تب روماتیسمی بستگی دارد. این نوع تب در کشورهای توسعه یافته نادر می باشد. تب روماتیسمی می تواند در هر سنی روی دهد. ولی همانطور که پیشتر نیز اشاره شد در کودکان ۵-۱۵ ساله بعد از گلودرد مداوم شایع تر می باشد.
*عوامل خطر اصلی برای روماتیسم قلبی شامل سن، عفونت استرپتوکوکی و زندگی در کشور درحال توسعه می باشند.
علائم روماتیسم قلبی
قبل از اشاره به علائم روماتیسم قلبی باید اشاره کرد ابتدا باید به علائم تب روماتیسمی توجه کرد تا از بروز روماتیسم قلبی جلوگیری شود. از جمله علائم تب روماتیسمی می توان به درد مفاصل، تب، تورم و قرمز شدن مفاصل، برجستگی های کوچک زیر پوست بدون درد، درد قفسه سینه، کهیر صورتی رنگ با لبه های نامنظم روی بالاتنه یا دست و پا، تغییر در حرکات عصبی – عضلانی، دل درد و کاهش وزن اشاره کرد.
شایان ذکر است این علائم اغلب بعد از یک تا پنج هفته آلودگی فرد به باکتری استروپتوکوک نمایان می شوند. و ممکن است با علائم سایر بیماری ها تشابه داشته باشد. ضمنا علائم مذکور در هر فردی با فرد دیگر تفاوت داشته باشد. از جمله علائم روماتیسم قلبی موارد زیر می باشند:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه به صورت تیز یا دردناک، یا عبوری و ثابت
- سرگیجه و سبکی سر
- خستگی مداوم
- نبض نامنظم
- ورم معده که روی پاها و مچ پا تاثیر می گذارد.
- نشانه های مسمومیت
- تعریق
- رنگ پریدگی
- افت فشار متوسط
- دایره و کبودی زیر چشم
- کبودی لب و بینی
- افت فشار متوسط
- کند یا افزایش ضربان قلب
- سرفه
- تورم اندام ها
گاهی مواقع علائم قلبی وجود نداشته و فقط درد می توان نشانگر این بیماری باشد. برای تایید تشخیص باید به پزشک مراجعه و بررسی های لازم صورت گیرد.
آیا این بیماری کشنده خواهد بود؟
هر قسمت از قلب ممکن است به دلیل التهاب ناشی از تب روماتیسمی صدمه یابد. این قسمت ها شامل غشای بیرونی، دیواره داخلی و دریچه های قلب می باشد. بعضی مشکلات قلبی مربوط با تب روماتیسمی شامل پرکاردیت، اندوکاردیت، مشکل دریچه قلبی و بلوک قلبی هستند.
قابل ذکر است شایع ترین حالت روماتیسم قلبی روی دریچه های قلب تاثیر می گذارد. ممکن است سال ها بعد از تب روماتیسمی علائم صدمه به دریچه قلب ظاهر شود. اگرچه این عارضه می تواند بر هر یک از دریچه های قلب تاثیر بگذارد ولی تاثیرات شایع آن بر دریچه میترال می باشد که میان دو حفره طرف چپ قلب قرار دارد.
این صدمه می تواند سبب تنگی دریچه میترال، نارسایی این دریچه یا آسیب به ماهیچه قلب گردد. تنگی دریچه میترال هنگامی روی می دهد که دریچه تنگ شده و جریان خون محدود می شود. ولی نارسایی دریچه میترال هنگامی بروز می کند که خون از راه دریچه به درون نشت می کند بدون این که در جهت معمولش حرکت کند.
التهاب تب روماتیسمی می تواند ماهیچه قلب را هم درگیر نماید. آسیب به توانایی قلب جهت پمپاژ صحیح خون تاثیر می گذارد. در نهایت مشکلات دریچه قلبی می تواند سبب فیبریلاسیون دهلیزی یا نارسایی قلبی گردد.
تفاوت این بیماری در کودکان و بزرگسالان
از آنجا که بیشتر کودکان مستعد ابتلا به سرماخوردگی مثل فارنژیت و التهاب لوزه می باشند، بیشتر در معرض ابتلا به روماتیسم قلبی هستند. ولی بزرگسالان هم ممکن است به دشواری این عفونت را تحمل نماید به ویژه در زمینه کاهش ایمنی در طی عفونت نازوفارنکس، بدن به مبارزه فعال با آنتی ژن ها به کمک آنتی بادی ها می پردازد.
ولی گاهی مواقع، شکستی روی می دهد. سیستم ایمنی نه فقط با میکروارگانیسم های بیرونی بلکه با سلول هایش به مبارزه می پردازد. یک جواب خود ایمنی روی می دهد و روماتیسم بروز می کند که در ابتدای کار قلب صدمه می بیند. قابل ذکر است نشانه های روماتیسم قلبی در بزرگسالان و کودکان به مرحله و شکل عارضه، میزان صدمه بافت بستگی دارد.
علامت اصلی روماتیسم قلبی, درد مفاصل می باشد. این نخستین تظاهری است که باید بعد از مشکل گوش و حلق و بینی به آن توجه شود. به ویژه اگر درد دو هفته بعد از بهبودی نمایان شود.
تشخیص این عارضه
افرادی که به بیماری روماتیسم قلبی مبتلا شده اند، اخیرا عفونت میکروبی داشته اند. کشت گلو یا آزمایش خون برای تشخیص استروپتوکوک به کار می رود. ممکن است در طی معاینه فیزیکی معمول، صدای مور مور یا سایش در قلب به گوش رسد. این صدا به دلیل نشت خون از دریچه های صدمه دیده است.
صدای سایش هنگامی ایجاد می شود که بافت های ملتهب قلب به یکدیگر ساییده می گردند. علاوه بر بررسی کامل سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی، آزمایشاتی هم برای تشخیص روماتیسم قلبی صورت می گیرد از جمله:
-
اکو قلب
این آزمایش توسط امواج صوتی، حفره ها و دریچه های قلب را مورد بررسی قرار می دهد. هنگامی که مبدل فراصوت روی قفسه سینه حرکت نماید، امواج صوتی اکو تصویری را روی صفحه به وجود می آورند. اکو می تواند صدمه دریچه ها، بازگشت خون توسط نشتی دریچه، تجمع مایع دور قلب و بزرگ شدن قلب را ارائه دهد. این آزمایش بهترین تست جهت تشخیص مشکلات دریچه قلبی است.
-
رادیولوژی قلب
این روش به کمک اشعه ایکس برای بررسی ریه و بزرگ شدن قلب انجام می شود.
-
نوار قلب
این آزمایش توان و زمانبندی فعالیت الکتریکی قلب را به ثبت می رساند. ضربان نامنظم و گاه آسیب به عضلات قلب در این تست نشان داده شده به این صورت که حسگرهای کوچک روی پوست چسبانده شده تا فعالیت قلب را ثبت نمایند.
-
ام آر آی قلبی
در این تست، تصاویر دقیقی از قلب ثبت می شود. می توان از این عکس ها برای دریافت تصویری دقیق از دریچه های قلب و عضلات کمک گرفت.
علاوه بر این آزمایشات، برخی آزمایش های خونی خاص جهت تشخیص عفونت و التهاب مورد استفاده قرار می گیرد.
مراحل پیشرفت بیماری
علائم بیماری روماتیسم قلبی بسته به نوع و شدت های آن متفاوت است. با یک دوره خفیف، تعیین می شود که در آن پزشک می تواند سوفل های قلبی را شنیده و معاینه ای اضافی را تجویز نماید. چرا که علائم باقی مانده زیاد واضح نیستند. با یک فرم متوسط تغییرات قابل توجهی نمایان می شود.
اختلال در جریان خون، افزایش اندازه و توده قلبی، و در موارد شدیدتر مایعی در نزدیکی قلب تجمع می یابد که نارسایی قلبی را به همراه دارد. تشخیص به موقع نه تنها فرم بیماری بلکه میزان آسیب نیز اهمیت دارد. در مرحله ابتدایی، تغییرات برگشت پذیر بوده ولی اگر به آن توجه نشود، گرانولوم بروز کرده و اسکولیت صورت می گیرد و در مرحله نهایی اسکلروز بروز می کند.
علائم در دوره حاد آشکارتر بوده و با پیشرفت این علائم افزایش یا کاهش پیدا می کند. در یک دوره طولانی بیماری ۶ ماه یا بیشتر علامتی ندارد. صرف نظر از فرم بیماری، مرحله، درجه التهاب باید شناسایی و برطرف شود. در غیر این صورت، بیماری پیشرفت کرده که می تواند بر وضعیت تمام اندام ها تاثیر بگذارد. قلب بیمار نمی تواند عملکرد خود را کاملا انجام دهد؛ به این مفهوم که بافت های بدن هیپوکسی می شوند.
درمان این بیماری
برای آشکار شدن تشخیص، از روش های تشخیصی ای سی جی، اشعه ایکس، سی تی، سونوگرافی قلب استفاده می شود. در صورتی که فردی مشکوک به التهاب بود، نباید خوددرمانی کند. درمان علائم روماتیسم قلبی که توسط پزشک تجویز می شود شامل آنتی بیوتیک، ضد التهاب ها، دیورتیک ها، گلوکوکورتیکوئیدها و … می باشد.
این درمان ممکن است بین ۲۵-۳۵ سال طول بکشد تا مانع از عود بیماری شود. در ضمن از ایجاد اندوکاردیت عفونی پیشگیری می کند. دیگر درمان های اضافی به طور موردی تجویز می شود. این درمان ها مطابق موارد زیر توسط پزشک متخصص تجویز می شود.:
- سلامت عمومی و سابقه پزشکی بیمار
- پیشرفت بیماری
- انتظارات از روند بیماری
- تحمل فرد برای داروها، عمل و درمان های ویژه
- نظر یا درخواست بیمار
بهترین درمان بیماری روماتیسم قلبی، جلوگیری می باشد. آنتی بیوتیک ها می توانند گلودرد میکروبی را درمان نموده و از بروز یا پیشرفت تب روماتیسمی حاد پیشگیری کنند. درمان با آنتی بیوتیک نرخ ابتلا و مرگ در اثر تب رماتیسمی و رماتیسم قلب را شدید کاهش می دهد.
افرادی که سابقه تب روماتیسمی را دارند اغلب درمان های آنتی بیوتیک پیوسته به طور روزانه یا ماهان را دریافت کرده تا از حملات آینده این عارضه پیشگیری شده و خطر آسیب قلبی کاسته شود. بهترین آنتی بیوتیک برای این بیماری پنی سیلین و آموکسی سیلین می باشد. در صورتی که دریچه قلب صدمه دیده باشد، ممکن است عمل جراحی برای ترمیم یا تعویض دریچه صورت گیرد.
منبع : آرگا
