تاریخچه استفاده از گیاه قسط و فرآورده های آن به هزاران سال قبل باز می گردد و طب سنتی به آن توجه خاصی دارد. در این مطلب قصد داریم شما را با خواص گیاه قسط این گیاه دارویی آشنا نماییم که در انواع تلخ و شیرین می روید. با همراه باشید.
آشنایی با خواص گیاه قسط
گیاه قسط به فارسی کوشینه نیز اطلاق می شود. این گیاه در دو نوع اصلی قسط شیرین و تلخ وجود دارد. قسط شیرین که به اسم قسط بحری نیز شناخته می شود طعم شیرینی داشته و به رنگ سفید یا سفید مایل به زرد مشاهده می شود. به دلیل عطر خوش مطبوعی که قسط شیرین دارد از آن به عنوان ادویه استفاده می شود.
قسط تلخ یا قسط هندی طعم تلخی داشته و رنگ تیره مایل به سیاهی دارد. چوب این گیاه مشابه قسط شیرین سبک بوده و نسبت به قسط شیرین کمتر معطر است. ولی خواص درمانی بیشتری ارائه می دهد. از روغن قسط تلخ یا قسط سیاه برای استعمال خارجی استفاده می گردد.
شایان ذکر است گیاه قسط نوع سومی هم دارد که استفاده دارویی ندارد. چوب این قسط رنگی مایل به سرخ دارد و همانند چوب شمشاد سنگین است. ضمنا طعم تلخی ندارد اما سمی و کشنده بوده و عطر دل انگیزی هم دارد. در ادامه این مطلب با خواص قسط شیرین و تلخ آشنا خواهید شد.
گیاهشناسی قسط
گیاه قسط با اسم علمی Saussurea costus اغلب خزنده و در برخی گونه ها دارای ساقه افراشته می باشد. برگ های آن دارای غلاف بوده و نوک تیز هستند. میوه گیاه کپسول بوده و در آن تعداد زیادی دانه جای دارد. ساقه زیرزمینی قسط ضخیم و منشعب به رنگ زرد روشن یا قرمز با طعم گزنده و معطر است که به صورت قطعه هایی با پوست نازک در بازار به فروش می رسد.
موطن اصلی این گیاه هندوستان بوده و ارتفاعات هیمالیا است و تا فلیپین نیز انتشار یافته است. شایان ذکر است گیاه قسط به مناطق شرقی و جنوب شرقی آسیا صادر شده و در شمال غربی چین و جنوب غربی آن نیز مورد کشت قرار می گیرد. تاکنون گیاه قسط در ایران مشاهده نشده و ریشه خشک این گیاه معطر یک داروی مرسوم در چین می باشد.
ارتفاع این گیاه ۱-۲ متر می رسد و برگ های قسمت پایین ساقه، طولی حدود ۶۰-۷۰ سانتی متر داشته و به شکل مثلث و دندانه دار هستند اما برگ های بخش بالای ساقه کوچکتر و در قاعده برگ دو بخش دارد. گل ها لوله ای به رنگ ارغوانی تیره هستند. ترکیب گیاه قسط از ساپونین های استروئیدی است که بیشتر شامل دیوسین، گراسیلین، تیگوژنین و دیئزژنین می باشد.
فواید گیاه قسط شیرین و تلخ
پیشتر نیز اشاره شد که به قسط شیرین، قسط بحری نیز اطلاق می شود. این گیاه طبع گرم و خشک دارد و برای رفع سوء هاضمه، کولیک و اسهال خونی سودمند است. همچنین برای رفع مسمومیت ناشی از غذای فاسد نیز کاربرد دارد. در درمان سرطان تاثیر زیادی دارد. پس از تولد نوزاد پودر آن را با برنج پخته ترکیب نموده و استفاده کنید یا ریشه آن را به صورت دمنوش مصرف کنید.
این گیاه برای رفع ناراحتی های بعد از زایمان نیز مفید بوده و برای کودکانی که تشنج دارند، باید خوب در دهان جویده تا با آب دهانش مخلوط شده بعد از دهان خارج کند و روی سر کودک ضماد شود خیلی نافع می باشد.
مخلوط پودر ریشه و عسل مفید است. برای خشکی رطوبت ها، دفع بلغم و اخلاط لزج، تقویت معده، کلیه، مثانه، تحلیل بادها و گرم کردن و رفع درد نافع می باشد. جهت باز کردن انسداد مجرای کبد و طحال، درمان استسقا، یرقان، درد رحم نیز موثر است. به طور کلی این گیاه مقوی معده، باد شکن، محرک، تقویت کننده اعصاب و از بین برنده بادهای دماغ و برطرف کننده سر درد می باشد. همچنین پهلو درد را تسکین بخشیده و برای افزایش نیروی جنسی سودمند است.
به قسط تلخ قسط چینی یا کشمیری نیز اطلاق می شود. این گیاه نیز گرم کننده بوده و برای رفع سوءهاضمه و درمان دل درد و اسهال موثر است. به عنوان بزاق آور و ضد تب نوبه ای نیز نافع است. از دیگر خواص قسط می توان به این اشاره کرد که اگر در دهان جویده شود دندان درد و سردرد را بهبود می دهد.
در صورتی که قسط با آب سرد خورده شود جهت افزایش ادرار و ترشحات عادت ماهیانه سودمند است. پادزهر سموم می باشد و سم را به طرف پوست کشانده و جهت دفع سم مار افعی و عقرب موثر است. برای این کار پنج گرم قسط را نرم کوبیده و با آب انگور و پودر افسنطین مخلوط نموده و مصرف شود. برای درمان سستی اعضا و گوش درد پودر قسط را با روغن زیتون مخلوط نموده و ضماد کنید.
قابل ذکر است تخم قسط تلخ مقوی بوده و برای درمان وبا و بیماری های ناشی از رطوبت و سرما مقید می باشد. روغن قسط تلخ که نیز خواص زیادی دارد و برای تقویت رشد مو مفید بوده و با چکانده شدن در گوش، گرفتگی آن را برطرف می کند.
از سایر خواص گیاه قسط می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- افزایش اشتها
- رفع بوی بد دهان
- محرک و آرام بخش
- تسکین کمر درد
- کاهش ترشی معده
- مدر آور
- برطرف کننده لکنت زیان
- جلوگیری از ریزش آب دهان
- درمان دردهای مفصلی و سیاتیک و رماتیسم
- رفع سنگ مثانه
- تسکین درد کلیه
- برطرف کننده سرفه های قدیمی و رفع نفس تنگی
- بهبود یبوست
- ضد سودا
- تسکین دردهای رحمی
- رفع کک و مک در صورت ترکیب با روغن بادام تلخ
شایان ذکر است که مصرف زیاد قسط موجب ایجاد تهوع، استفراغ، ادرار زیاد و دل درد می شود. همچنین این گیاه برای افراد زیر ۱۲ سال و بالای ۶۰ سال باید با احتیاط مصرف شود در ضمن در بارداری و شیردهی اکیدا از مصرف آن خودداری شود.
از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم که از مطلب ارائه شده نهایت استفاده را برده باشید. همچنین پیشنهاد می شود در صورت تمایل برای آشنایی با خواص گیاه تیغال، خواص خارشتر، خواص خارخاسک روی لینک کلیک کنید.
منبع : آرگا
