سونامی هنگامی شروع می شود که حجم عظیمی از آب سریعا ارتفاع پیدا می کند. این پدیده با برخورد به ساحل تلفات زیادی را به همراه می آورد. اگر برای شما جالب است که علت وقوع سونامی را بدانید با این مطلب از آرگا همراه ما باشید.
آشنایی با علت وقوع پدیده سونامی
سونامی یک رشته موج های عظیم دریایی یا اقیانوسی است که با برخورد به ساحل می توانند سبب خرابی های عظیم و تلفات انسانی گردند. سونامی در اثر زلزله های زیرآبی، لغزیدن صخره ها زیر دریا یا بسیار به ندرت توسط شهاب سنگ یا سیارکی که از فضا به درون آب برخورد می کند، به وجود می آید.
بیشترین علت وقوع سونامی ها زلزله های زیر آبی هستند. ولی تمام زلزله های زیر آب سبب سونامی نمی شود. یک زلزله باید بیشتر از ۷۵.۶ در مقیاس ریشتر بزرگی داشته تا سونامی به وجود آید. حدود نود درصد تمام سونامی ها در اقیانوس آرام روی می دهند. اکثر سونامی ها پیش از برخورد به خشکی، خود را نمایان می کنند و توسط فناوری های نوین مانند سیسموگراف که وقوع زلزله را نشان می دهد یا شناورهای ساحلی رایانه ای وقوع آن ها را می توان پیش بینی نمود تا مردم را از خطر احتمالی مطلع ساخت.
در صورتی که آب به سرعت از ساحل عقب کشیده شود و سپس به ارتفاعات بالاتر و داخل خشکی بکشد، به این مفهوم است که سونامی روی می دهد. در ضمن اگر افراد در کنار ساحل حس کنند که زلزله ای رخ داده، ممکن است این زلزله سبب سونامی گردد. از این رو باید به سمت بخش های مرتفع تر و درونی تر خشکی بروند.
برخی از ساحل های اقیانوس آرام دارای سوت های هشدار دهنده سونامی هستند. نخستین موج سونامی، غالبا بزرگترین موج نیست. از این رو مردم هنگامی که موجی به صورت غیرطبیعی بزرگ را مشاهده کننده باید سریعا به بخش های داخلی تر خشکی پناه بگیرند. زیرا ممکن است موج های بزرگتری در راه باشد.
مفهوم سونامی
واژه سونامی از کلمه ژاپنی به مفهوم موج بندرگاه گرفته شده است. سونامی برخی مواقع به اشتباه موج های جزر و مدی گفته می شود در صورتی که سونامی به علت جزر و مد وقوع نمی یابد (جزر و مد توسط نیروی جاذبه ماه روی دریا به وجود می آید) در حالی که موج های منظم و همیشگی توسط باد ایجاد می گردند.
به بیان دیگر سونامی یکی از حوادث طبیعی است و به لرزش شدید آب دریا سونامی اطلاق می شود که در پی زمین لرزه های زیر دریا روی می دهد. آبی که به لرزه در می آید به صورت موج های عظیمی به سواحل رسیده و خسارت های شدیدی به بار می آورد.
علت وقوع سونامی
سونامی هنگامی شروع می شود که حجم بزرگی از آب سریعا ارتفاع پیدا می کند. این حرکت سریع می تواند به دلیل یک زلزله زیر آبی روی دهد. هنگامی که کف دریا سریعا به بالا یا پایین حرکت نماید یا به علت لغزیدن صخره یا یک انفجار آتشفشانی یا هر اتفاق دیگری که انرژی زیادی داشته باشد سونامی به وقوع می پیوندد.
پس از این که حجم بزرگی از آب حرکت کرد، موج ایجاد شده از آن بسیار ارتفاع می یابد. فاصله از نوک یک موج تا نوک بعدی بیشتر از چند صد مایل طول دارد. دوره موج هم بسیار طولانی بوده و در آب های عمیق حدودا یک ساعت به طول می انجامد در دریای عمیق، ارتفاع سونامی ممکن است حدودا به یک متر برسد.
در آب های عمیق غالبا سونامی با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست. این موضوع کشف و ردیابی سونامی را در دریاهای عمیق با مشکل روبرو می کند.
هر سونامی ممکن است با سرعتی بیشتر از ۹۷۰ کیلومتر بر ساعت در اقیانوس های باز حرکت کند. به این مفهوم که با سرعتی مشابه سرعت جت حرکت می کند. یک سونامی احتمال می رود فقط چند ساعت طول بکشد تا سراسر اقیانوس را طی نماید. در صورتی که یک موج منظم که توسط باد ایجاد می شود ممکن است با سرعتی حدود ۹۰ کیلومتر بر ساعت حرکت نماید.
وقتی یک موج سونامی به ساحل نزدیک شود در جایی که عمق دریا کم است، کف آن به کف ساحل برخورد نموده و سبب کند شدن سرعت موج و افزایش ارتفاع آن می شود. به بیان دیگر طول موج یعنی فاصله نوک یک موج تا نوک موج بعدی کاسته می شود. بزرگی یک موج چند برابر افزایش یافته و طول موج کاهش پیدا می کند.
موج سونامی در هنگام ورود به خشکی می تواند تا صدها متر ارتفاع یابد. سرازیری های پلکانی ساحل موج های سونامی بلندتری را سبب می شود. به علاوه موج های سونامی بزرگ که با کناره ساحل برخورد می کنند میزان عظیمی از آب را به درون ساحل در بالای سطح دریای منظم و همیشگی حرکت می دهد. این امر می تواند سبب ایجاد خرابی های عظیمی به داخل خشکی گردد.
سامانه های هشدار دهنده سونامی
سامانه های هشدار دهنده سونامی در بیشتر مکان های اطراف زمین قرار دارند. متاسفانه با توجه به این که سونامی ها هنگامی که در درون دریا هستند، ارتفاع خیلی بلندی ندارند، کشف آن ها ساده نبوده و علائم اشتباه زیادی فرستاده می شود. هشدار دهنده ها در ساحل ها ممکن است موثرتر عمل کنند.
تفاوت موج منظم با موج سونامی
موج های منظم که توسط باد به وجود می آیند با موج سونامی تفاوت دارند. موج سونامی بسیار سریعتر از موج های منظم بوده و طول موج های بیشتری هم دارند. در دریای عمیق، موج های سونامی بسیار کوچک می باشند ولی در ساحل، آنها دو برابر موج های منظم خواهند بود.
در ضمن سونامی ها بسیار به ندرت روی می دهند. به طور معمول هر قرن با شش سونامی اساسی روبرو می شود. امواج در اقیانوس ها به دلایل مختلفی مانند فعالیت های زیرآبی، کشش جاذبه و فشار جوی روی می دهند ولی رایج ترین علت آن ها باد می باشد.
باد منشا انرژی موج حاصل بوده و اندازه سرعت باد به توان باد وابسته می باشد. نکته مهمی که باید به یاد داشت این است که امواج نشان دهنده حرکت آب نبوده بلکه حرکت انرژی توسط آب را نشان می دهند.
مراحل وقوع سونامی
شایع ترین علت وقوع پدیده سونامی زلزله های زیردریایی می باشند. برای اینکه بدانید این زلزله ها چطور روی می دهند باید با تکتونیک صفحه ای آشنا شوید. نظریه تکتونیک صفحه ای بیان می دارد که لیتوسفر با بخش فوقانی کره زمین از چندین صفحه بزرگ تشکیل شده اند. این صفحات قاره ها و کف دریاها را تشکیل می دهند.
این صفحات روی یک لایه زیرین چسبناک نیمه جامد به اسم استنوسفر جای دارند. یک پای سیب برش زده شده را تصور کنید، قشر بیرونی کیک لیتوسفر است و بخش داخلی داغ آن استنوسفر می باشد. این صفحه ها دائما روی کره زمین با سرعتی بین ۲.۵-۵ سانتی متر در سال در حال حرکت هستند.
این حرکت بیشتر از همه در طول خط های گسل روی می دهد. حرکت این صفحه ها سبب بروز زلزله ها و آتش فشان ها می گردد که در کف اقیانوس ها نیز ممکن است روی دهند و دو منبع احتمالی سونامی می باشند. وقتی که دو صفحه در ناحیه مرزی صفحه در تلاقی با یکدیگر قرار بگیرند، صفحه سنگین تر زیر صفحه سبک تر خواهد لغزید. این پدیده لغزش به پایین نامیده شده و بروز پدیده لغزش به پایین زیر آبی، غالبا جاگذاری های زیادی به صورت گودال های عمیق اقیانوسی در کف دریا به وجود می آورد.
در مواقعی هنگام رخ داد این پدیده، قسمتی از کف دریا که به صفحه سبک تر اتصال دارد، ممکن است به دلیل فشار صفحه به زیر روند و ناگهان به طرف بالا جابجا شود. نتیجه این پروسه ایجاد زلزله می باشد. کانون زلزله نقطه ای داخل زمین می باشد که برای نخستین بار شکست صفحه در آن روی می دهد، صخره شکسته و نخستین امواج لرزه ای ایجاد می شوند.
اپی سنتر یا مرکز سطحی زلزله نقطه ای از سطح دریا می باشد که به طور مستقیم روی کانون زلزله قرار دارد. وقتی این قطعه از صفحه به بالا می پرد، میلیون ها تن صخره با نیروی بسیار عظیمی به بالا ارسال می شود. انرژی این نو به آب منتقل شده و این انرژی، آب را به بالاتر از سطح معمول دریا می راند. به این صورت پدیده سونامی روی می دهد.
در صورت تمایل برای آشنایی با پدیده ال نینو، پدیده برف صورتی و پدیده ماه صورتی روی لینک های مذکور کلیک کنید.
منبع : آرگا
