بیماری زیکا چه علائمی دارد و چگونه قابل تشخیص است؟

بیماری زیکا پدیده ای است تقریبا نادر که در بعضی از کشورهای جهان مشاهده می شود. عامل انتشار این بیماری نوعی پشه به نام آئدس می باشد که ویروس زیکا را انتقال می دهد. این ویروس علائم بسیار خفیفی را از خود نشان می دهد، ولی می تواند باعث تولد نوزادان ناقص شود.

بیماری زیکا چیست؟

ویروس زیکا برای بار اول در سال ۱۹۴۵ کشف شد، این ویروس در بدن یک میمون در جنگل زیکا و در نزدیکی دریاچه ویکتوریا در اوگاندا شناسایی گشت. ویروس زیکا مثل تب دنگی، ویروس نیل غربی و تب زرد نوعی بیماری منطقه گرمسیری می باشد که به وسیله پشه به وجود می آید. با تغذیه پشه از خون انسان یا حیوان این ویروس به بدن منتقل خواهد شد. ویروس در خود پشه ها ایجاد بیماری نمی کند.

پشه ناقل با گزیدن افراد سالم باعث می شود تا ویروس بیماری را به این افراد انتقال داده و آن ها درگیر نماید. این نوع ویروس اولین با در سال ۱۹۴۷ جداسازی شده است. همچنین اولین شیوع ثبت شده در بین مردم در سال ۲۰۰۷ در ایالات فدرال میکرونزی اتفاق افتاده است.

این بیماری تا ژانویه سال ۲۰۱۶ در بیست منطقه در قاره آمریکا گزارش شده است. علاوه بر این گزارش هایی نیز در این باره از آفریقا، آسیا و اقیانوسیه به ثبت رسیده است. از آنجا که شیوع این بیماری در سال ۲۰۱۵ در کشور برزیل شروع شد، سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۶ این مشکل را وضعیتی اضطراری برای بهداشت عمومی در عرصه بین المللی اعلام نمود.

علائم بیماری

همانطور که گفته شد این بیماری دارای علائم و نشانه های بسیار کمی است و تقریبا از هر ۵ فرد آلوده به ویروس زیکا، ۴ نفر هیچ نشانه ای را از خود نشان نمی دهند. علائم بیماری اغلب بین ۲ تا ۱۴ روز بعد از گزش پشه در شخص نمایان می شود و حدود یک هفته طول می کشد. اغلب افراد به شکل کامل بهبود خواهند یافت. در ادامه با علائم این ویروس آشنا خواهیم شد:

• تب خفیف
• راش
• درد مفصل ها به خصوص در دست و پا
• قرمزی در چشم
• درد چشم ها
• سردرد
• خستگی و یا وجود حس ناراحتی های عمومی در بدن
• درد در شکم

در صورت داشتن علائم بالا در خود با خانواده، ممکن است دچار ویروس زیکا شده باشید از این رو باید سریعا به پزشک مراجعه نمایید، به ویژه اگر به تازگی به منطقه ای مسافرت نموده اید که شیوع ویروس در آن وجود داشته است. بعلاوه اگر باردار هستند و به این مکان ها سفر نموده اید بهتر است اگر علائمی هم ندارید، باز هم به پزشک مراجعه نموده و آزمایش بدهید.

علل بروز و روش های انتشار بیماری

همانطور که گفته شد عامل ایجاد بیماری زیکا پشه می باشد که ویروس را از راه گزش به بدن فرد منتقل می کند. پشه هایی که سبب ایجاد این ویروس می شوند دو نوع از پشه های آئدس می باشند که در سراسر جهان وجود دارند. این دسته از پشه ها در ساعات روز مکررا فرد را مورد حمله قرار داده ولی در شب ها هم امکان نیش زدنشان وجود دارد. این پشه ها اغلب در نزدیکی آب های راکد تخمگذاری کرده و می توانند در منازل و خارج از آن نیز زنده بمانند.

زمانیکه یک پشه فردی را قبلا به ویروس آلوده شده باشد را نیش بزند، ویروس باعث آلوده شده پشه خواهد شد. از این رو این پشه آلودن اگر فرد دیگری را نیش بزند، ویروس را به جریان خون فرد منتقل خواهد نمود. البته روش های دیگری برای انتقال ویروس وجود دارند که کمتر رایج بوده، اما می توانند سبب گسترش زیکا گردند. این روش ها شامل موارد زیر می شوند:

• انتقال از مادر به کودک:

این ویروس در دوره بارداری و همچنین بعد از تولد نوزاد می تواند از مادر به کودکش انتقال یابد. این ویروس در شیر مادر نیز دیده شده است و گزارش هایی در مورد عفونت در نوزادان شیر خوار وجود دارد. ولی در هیچ موردی دیده نشده که اگر نوزاد از شیر مادر تغذیه نماید، مشکلات سلامتی جدی برایش ایجاد شود. ولی ویروس می تواند تاثیرات زیادی مانند نقص بر روی جنین داشته باشد.

• انتقال از راه خون:

با توجه به تحقیقات انجام شده ویروس زیکا از راه انتقال خون نیز می تواند فرد را مبتلا نماید. اما در این مورد احتمال آن نسبت به انواع دیگر بسیار کمتر می باشد.

• انتقال از طریق رابطه جنسی:

همچنین این نوع ویروس می تواند از راه رابطه جنسی محافظت نشده از راه واژن، مقعد با دهان به بدن فرد منتقل شود. ویروس در مایع منی بیشتر از مایعات دیگر مثل خون و ادرار در بدن وجود دارد. یک شخص آلوده به ویروس می تواند ویروس را قبل از داشتن هر علامتی یا بعد از فروکش نمودن علائم، که همان انتقال بدون علامت است، منتقل نماید.

از این رو داشتن رابطه ی جنسی حفاظت نشده، می تواند احتمال ابتلا به ویروس زیکا را تا سه ماه بعد ار سفر افزایش دهد. از این رو خانم ها به ویژه خانم های باردار که همسرشان به تازگی به منطقه ای که ویروس در آن شیوع داشته مسافرت نموده است، در زمان رابطه جنسی باید از کاندون استفاده نمایند و یا تا زمان تولد نوزاد از رابطه جنسی خودداری نمایند.

• شرایط آزمایشگاهی:

در برخی گزارشات از انتقال ویروس در شرایط آزمایشگاهی نیز صحبت شده است. البته این مورد به طور کال تایید نشده، اما توصیه شده است که برای پیشگیری از مواجهه با این بیماری از تماس با خون فرد یا دیگر مایعات بدن فرد آلوده جلوگیری شود.

• سفر و یا زندگی در مناطق خاص:

بودن در منطقه ای گرمسیری یا نیمه گرمسیری می تواند خطر مواجهه با ویروس زیکا را بیشتر نماید. از مناطق پر خطر در این مورد می تواند به چندین جزیره از اقیانوس آرام، تعدادی از کشورهای آمریکای مرکزی، جنوبی و شمالی و جزائر نزدیک به آفریقای غربی را اشاره نمود.

همانطور که گفته شد پشه های حامل ویروس زیکا در تمام نقاط جهان وجود دارند، از این رو احتمال ادامه شیوع بیماری به مناطق جدید وجود دارد. در ایران نیز گاهی این پشه دیده شده که البته صحت بیمار شدن از راه آن تایید نشده است. در حالت کلی شیوع زیکا در ایران بسیار کم می باشد و باید فقط در زمان های مسافرت به نقاط گفته شده بیشتر مراقب باشید.

عوارض ویروس زیکا

این ویروس در دوره بارداری عوارض بیشتری دارد. مادرانی که در دوره بارداری خود به این ویروس مبتلا گشته اند با عوارضی مانند سقط جنین، زایمان زودرس و تولد نوزاد مرده رو به رو می شوند. این عفونت در دوره بارداری می تواند خطر نقص مادرزادی جدی در جنین را بیشتر نماید. سندروم مادرزادی زیکا باعث بروز موارد زیر خواهد شد:

• اندازه مغز و سر غیر طبیعی و کوچک یا میکروسفالی در نوزاد
• فرو رفتگی در جمجمه نوزاد
• آسیب های مغزی و کاهش بافت مغزی
• آسیب دیدن چشم
• بروز مشکلات مفصلی به ویژه توانایی محدود در حرکت
• کاهش حرکت در بدن به خاطر فشار بیش از اندازه عضلات بعد از تولد

همچنین در افراد بزرگسال، ویروس زیکا می تواند سبب بروز عوارض مغزی یا مشکلات سیستم عصبی مثل سندروم گیلن پاره گردد. در افرادی که هیچ علائمی از بیماری را نشان نمی دهند نیز می تواند این عوارض دیده شود.

روش های پیشگیری از ویروس زیکا

باید بدانید که تا کنون درمانی با عنوان واکسن ویروس زیکا وجود نداشته است، ولی می توان به منظور کاهش خطرات این مشکل اقداماتی را انجام داد. در صورتی که باردار می باشید یا قصد بارداری دارید، با توجه به موارد زیر می تواند خطرات ابتلا به ویروس زیکا را کاهش دهید:

• در صورت بارداری یا اقدام به بارداری به مکان هایی که ویروس زیکا در آنجا شیوع دارد مسافرت نکنید، از این رو قبل از بارداری با پزشک خود مشورت نمایید. امکان دارد پزشک پیشنهاد دهد که تا سه ماه بعد از مسافرت باردار نشوید.
• همچنین اگر همسرتان در منطقه ای با شیوع زیکا زندگی یا کار می کند یا به آنجا سفر نموده است، حتما در دوره بارداری رابطه جنسی محافظت شده داشته باشید.

حال اگر در منطقه ای زندگی می کنید که ویروس در آنجا شیوه دارد، بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:

• در منزل خود به تهویه هوا توجه داشته باشد. پشه های انتقال دهنده بیماری زیکا از طلوع آفتاب تا غروب بیشترین فعالیت را خواهند داشت. ولی در شب ها نیز می توانند نیش بزنند. از این رو مراقب باشید که بشه ها به داخل راه نیابند. در صورتی که می خواهید از هوای بیرون استفاده کنید حتما پشه بند استفاده نمایید. بعلاوه بگذارید هوای تازه در جریان باشد.

• زمانیکه می خواهید به مناطق آلوده پشه بروید، حتما از لباس محافظ استفاده نمایید، پیراهن آستین بلند به تن کنید، شلوار بلند، جوراب و کفش مناسب بپوشید.
• از مواد دفع کننده حشرات استفاده نمایید. برخی از این موارد را می توان روی لباس، کفش و وسیله های کمپینگ و توری رختخواب اسپری نمود، از آن ها استفاده نمایید. این مواد بی خطر هستند و برای زنان باردار و شیرده نیز قابل مصرف هستند.
• همانطور که گفته شد این نوع از پشه ها اغلب در اطراف آب راکد در اطراف خانه ها و آپارتمان ها زندگی می کنند، پس زیستگاه آن ها را محدود نمایید. همچنین این پشه ها می توانند از ظروف حیوانات، گلدان های پلاستیکی گل و لاستیک های اتومبیل وارد زندگی شما شوند. از این رو هر منبعی از آب راکد را هفته ای یک بار خالی نمایید تا باعث کاهش جمعیت پشه ها شود.

روش های تشخیص ویروس

دو روش برای تشخیص ویروس زیکا وجود دارد:

روش کد ژنتیکی:

در یکی از این روش ها باید قطعاتی از کد ژنتیکی ویروس در افراد مبتلا به عفونت یافت شود. البته این روش بعد از از بین رفتن علائم عفونت دیگر جواب نخواهد داد.

آزمایشات دقیق تر در این مورد وجود دارند که تفاوت این ویروس با تب دانگ، تب زد و ویروس چیگونگونیا زا نشان خواهند داد. از آنجا که اغلب افراد مبتلا به این بیماری علائم خاصی از خود نشان نمی دهند از این رو پیشنهاد می شود که برای تشخیص آزمایش انجام دهند.

روش تست آنتی بادی:

در روشی دیگر، آنتی بادی ساخته شده به وسیله سیستم ایمنی بدن برای مقابله با ویروس مورد بررسی قرار داده می شود. با این تست می تواند آنتی بادی را حتی تا ۳ ماه بعد از ابتلا به بیماری نیز یافت.

بعد از آشنایی با با بیماری زیکا در این مقاله، چنانچه می خواهید نسبت به بیماری لوپوس و بیماری لایم اطلاعات جامعی را به دست آورید به شما پیشنهاد می کنیم از این مطالب دیدن نمایید.

منبع : آرگا