همانطور که می دانید دماسنج وسیله ای است که عمدتا از آن برای اندازه گیری دما استفاده می شود و این وسیله در مواردی بسیار کاربرد دارد برای مثال دماسنج جیوه ای بر اساس نوع عملکرد خود در کاربرد های خانگی تا کوره های صنعتی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
آشنایی با عملکرد دماسنج جیوه ای
بهتر است بدانید دماسنج که امروزه بدان ترمومتر نیز گفته می شود وسیله است که دما یا گرادیان دما را اندازه گیری می کند. در واقع هر دماسنجی دارای دو عنصر مهم می باشد که یکی از آن ها سنسور دما برای مثال حباب جیوه در دماسنج یا سنسور پیرومتریک در دماسنج مادون قرمز که با تغییر دما در آن ها تغییراتی ایجاد خواهد شد. به صراحت می توان گفت که دماسنج جیوه ای یکی از پرکاربرد ترین دماسنج هایی است که در حال حاضر در دنیا استفاده می شود و علل نامگذاری آن نیز استفاده از جیوه در روند ساخت است.
توجه داشته باشید که اساس کار دماسنج های جیوه ای به این صورت است که این دماسنج شامل یک حباب حاوی جیوه بوده که یک لوله شیشه ای نازک به آن متصل است و البته لوله کاملا مندرج خواهد بود و با بالا رفتن دمای جیوه درون حباب شیشه ای حجم آن در اثر انبساط افزایش می یابد و جیوه در لوله شیشه ای نازک بالا خواهد رفت. عمدتا درجه گذاری هایی که روی لوله شیشه ای گذاشته اند جهت نمایش دمای جیوه درون آن است.
در بررسی عملکرد دماسنج جیوه ای باید بدانید که این دماسنج از یک بخش مدرج که بر روی بدنه چاپ یا حک شده و بخش پایین آن که مخزن مایع در طول آن امتداد دارد تشکیل شده است. با بالا رفتن حرارت یا پایین آمدن حرارت در بخش مخزن مایع درونی آن منبسط و منقبض می شود که باعث حرکت مایع درون لوله موئین این دماسنج خواهد شد و هر کجا که این مایع متوقف شود را بر روی بدنه می توانید مشاهده کنید و درجه پشت آن همان درجه دمایی که در پی آن بودید.
انواع دماسنج های جیوه ای
به طور کلی جدا از عملکرد دماسنج های جیوه ای, آن ها دارای انواع بسیار مختلفی هستند که بسته به کاربرد های مختلف در شکل و اندازه های متنوعی تولید شده اند و در ادامه برخی از مهم ترین و متداول ترین انواع دماسنج جیوه ای را بیان کرده ایم:
-
دماسنج اندازه گیری تب:
این نوع دماسنج معمولا برای اندازه گیری تب بیماران مورد استفاده قرار می گیرد و دارای دو نوع مختلف شامل دماسنج مقعدی، دهانی که عمدتا برای اندازه گیری یک باره ای تب استفاده می شود و دماسنج پایه ای که به منظور بررسی تغییرات دمایی کوچک در بدن مورد استفاده قرار می گیرد.
-
دماسنج اتاق:
از این دماسنج معمولا برای اندازه گیری و اطلاع از دمای محیط های بسته یا باز استفاده می شود.
-
دماسنج آزمایشگاهی:
این نوع دماسنج همانطور که از نامش پیداست در آزمایشگاه ها استفاده می شود برای مثال در واکنش هایی شیمیایی که دمای واکنش تاثیر زیادی روی کیفیت آن دارد.
دستورالعمل خواندن دماسنج
توصیه می شود که پیش از اندازه گیری دما با استفاده از دماسنج جیوه ای آن را به خوبی تکان دهید تا دما را صحیح نشان دهد. برای خواندن دمای روی دماسنج لازم است تا آن را دقیقا روبه روی صورت خود نگه دارید.
سپس دماسنج را بچرخانید تا زمانی که بتوانید ستون جیوه آن را به خوبی مشاهده نمایید. دقت داشته باشید که عدد متناظر با ستون جیوه را می توانید به عنوان دمای دماسنج گزارش نمایید.
اغلب اوقات به دلیل اینکه دمای درون تب سنج های جیوه ای رنگی سفید دارند خواندن عدد تب یا دمای نشان داده شده در آن ها سخت است اما در نحوه خواندن تفاوتی با دماسنج های الکلی ساده نخواهد داشت.
توجه داشته باشید که پیش از آموزش کار با دماسنج های جیوه ای و الکی لازم است تا نحوه عملکرد آن ها را بدانید. در واقع دستورالعمل اساس کار این دماسنج بر اساس انبساط این مایعات در اثر افزایش دما است که معمولا در وسط ستون اصلی دماسنج لوله ای وجود دارد که اطراف آن درجه بندی شده و با افزایش دما میزان انبساط جیوه تغییر خواهد کرد.
در نتیجه این تغییر جیوه در ستون حرکت می کند و بر اساس دمای آن جلوی یکی از درجه بندی ها را خواهد گرفت و با توجه به درجه بندی نوشته شده روی ستون دماسنج می توانید به دمای اصلی پی ببرید.
نکات مهم در رابطه با کار با دماسنج
توصیه می شود که برای اندازه گیری دما در ظروف آزمایشگاهی به نکاتی که در ادامه بیان کرده ایم دقت داشته باشید:
برای اندازه گیری مداوم دما می توانید دماسنج را با استفاده از یک گیره بالای ظرف به گونه ای نگه دارید که مخزن آن داخل ظرف قرار گیرد.
برای اندازه گیری دما بایستی بخش انتهایی دماسنج که جیوه در آن قرار دارد را در محیط سنجش قرار دهید.
به هیچ وجه دماسنج را با کف ظرف در تماس قرار ندهید زیرا وقتی که دماسنج به کف ظرف که دارای دمای متفاوتی است متصل شود ممکن است دمای محیط را اشتباه نشان دهد.
اغلب اوقات به دلیل اینکه مایع درون تب سنج های جیوه ای رنگی سفید دارند خواندن عدد تب یا دمای نشان داده شده در آن ها سخت خواهد بود اما معمولا در نحوه خواندن تفاوتی با دماسنج های الکلی ساده ندارند.
دلیل استفاده از جیوه در دماسنج ها
در واقع ترمومترهای انبساطی که عمدتا با عنوان دماسنج های جیوه ای معروف هستند نوعی دماسنج محیطی محسوب می شوند که از یک لوله باریک با یک مخزن به شکل کروی یا استوانه ای تشکیل شده و درون آن با مایعی از جنس جیوه پر شده است که در ادامه سعی داریم تا به بیان علل استفاده از جیوه به جای سایر مواد بپردازیم:
- آب معمولا بی رنگ است و به همین خاطر نمی تواند دما را به خوبی نشان دهد.
- آب معمولا در پایین تر صفر درجه یخ می زند و بالای ۱۰۰ درجه به جوش می آید و تبخیر می شود بنابراین در محدوده کمی از دما به صورت مایع خواهد بود.
- از آنجایی که کشش سطحی آب زیاد است مقدار زیادی از آن به دیواره ها خواهد چسبید.
- آب به دلیل داشتن ظرفیت گرمایی بالا نسبت به تغییرات درجه حرارت و دما حساس نخواهد بود.
- به صراحت می توان گفت که چگالی آب در مقایسه با جیوه بسیار کم است.
برای بالا بردن سطح اطلاعات خود در زمینه نحوه کار با تلسکوپ و نحوه کار با آرمیچر و می توانید کلیک نمایید و از این مطلب ارائه شده آرگا بهره مند گردید.
منبع : آرگا