فراموشی (forgetting) حالتی می باشد که داده ها یا همان اطلاعات ذخیره شده در حافظه بلند مدت از بین رفته و یا تغییر پیدا می کنند، یا به عبارتی ساده تر فراموشی یا از یاد بردن که دلایل مختلفی دارد.
فراموشی فرایندی یکباره و یا تدریجی می باشد که خاطرات گذشته نمی توانند از بایگانی حافظه بیرون کشیده شوند، حال که این فراموشی می تواند کوتاه مدت و یا برای مدت زمان طولانی و یا حتی همیشگی باشد که این فراموشی می توانند دلایل مختلف بسیاری داشته باشد که باید آن را شناخته و پیگیری نمود و البته برای درمان آن اقدام کرد.
تفاوت فراموشی و آلزایمر
اگر شخصی بداند که موضوعی را فراموش می کند و یادش می رود، فراموشی است و آلزایمر به حساب نمی آید. ولی فرد خود نداند که مطلبی را فراموش می کند یا فراموش کرده است به این حالت آلزایمر می گویند و فرد درگیر آلزایمر شده است.
اگر گاهی اوقات یک واژه و یا قصد انجام کاری را که داشته اید را فراموش می کنید، و یا حتی بعضی از مسیرها را به خاطر نمی آورید، نگران کننده نیست و این نوع فراموشی است که البته با افزایش سن افزایش هم می یابد. ولی اگر به یکباره و طولانی مدت و شدید بود، یعنی اسم فرزندان خود را، و یا اصلا یادتان می رود که کجا هستید؟ این نوع فراموشی قابل توجه بوده و باید حتما پیگیری جدی تری شود. زیرا این از یاد بردن ناگهانی نشانه ی اولیه مشکلاتی از قبیل زوال عقل و یا آلزایمر محسوب گردد.
علت های زیادی می توانند در ایجاد این فرایند ذهنی تاثیر داشته باشند که مهم ترین آنها داروها و بالا رفتن سن محسوب می گردد. در ادامه به دلایل فراموشی و درمان فراموشی در چند مرحله می پردازیم.
علت های فراموشی
داروها
برخی از داروها که برای مداوای بسیاری از بیماری ها تجویز می گردند، می توانند روی حافظه تاثیر داشته باشند، برای مثال چند نمونه از این داروها که رایج تر هستند، به خلاصه بیان نموده ایم.
-
فشار خون بالا : پروپرانول(Inderal) کاپتوپریل (Capoten) آتنولول (tenormin) سوتالول(Betapase) متوپرولول(Lopressor Toprol)
-
اضطراب: آلپ افسردگی یا درد: آمی تریپتیلین (Elavil) کلومیپرامین (Anafranil) دزپیرامین (Norpramin) دوکسپین (Sinequan) ایمی پرامین (Torfranil) نورتریپتیلین(Aventyl pamelor)
-
درد : مورفین(Astramorph Avinza) هیدروکدون( Norco Mevacor) فنیتیلین (Duragesic) هیدروموفون(Dilaudid Exalgo) اکسی کدون (Oxycontin)
-
اختلال خواب:اسزوپیکلون (Lunesta) زولپیدم (Ambien) رازولام (Xanax) فلورازپام (Dalmane) زالپلون (Sonata) دیازپام (Valium) کلونارپام (Klonopin) کلردیازپوکساید (Librium)
-
کلسترول:پراواستاتین(Pravachol)آتورواستاتین(Lipitor)فلوواستاتین(Lescol)رزواستاتین(Crestor)لووستاتین(Mevacor) سیمواستاتین (Zocor)
-
تشنج: استازولامید(Diamox) گاباپنتین(Neurontin) پرگابالین(Lyrica) والپروات (Depakote) کاربامازپین (Tegretol) لاموتریژین (Lamictal)
اگر چنانچه از این داروها و یا داروهایی مانند این مصرف می نمایید، از پزشک خود بخواهید اگر امکان دارد، آن را با دارویی دیگر جایگزین نماید.
رابطه جنسی
امکان دارد رابطه جنسی موقتا باعث فراموشی گردد، فراموشی که از این راه ایجاد می گردد نوعی فراموشی موقتی و گذرا می باشد که به فراموشی زودگذر جهانی شناخته می شود. در اغلب مواقع از جمله پس از داشتن رابطه جنسی برای چند لحظه دچار فراموشی می گردید و نمی توانید به یاد آورید که کجا هستید، ساعت چند است و ….
افسردگی
احساسات شما با حافظه تان رابطه ی مستقیم و نزدیکی دارد به اینگونه که استرس و اضطراب، افسردگی توانایی تاثیر بر روی تمرکز شما را دارد و وقتی تمرکزتان پایین است، توانایی به یاد آوری مطالب نیز کم می گردد و شما نمی توانید به خوبی چیزی را به یاد بیاورید. چنانچه احساس ناراحتی و یا بی حسی می نمایید باید به دنبال درمان آن بروید.
کمبود ویتامین B12
کمبود ویتامین B12 ممکن است بر روی حافظه تاثیر گذاشته و دلیل فراموشی باشد، ویتامین B12 در بدن باعث می شود تا بدن از انرژی موجود در غذاها به خوبی بهره ببرد و علاوه بر این با محافظت از سلول های عصبی موجب بهتر فکر کردن و تقویت حافظه شما می گردد. بدن انسان این ویتامین را تولید نمی کند، پس باید آن را از طریق غذاهایی مثل شیر، گوشت، تخم مرغ، ماهی، پنیر به دست آورید.
کم کاری تیروئید
غده تیروئید در گردن انسان قرار گرفته است، این غده هورمون هایی ترشح می نماید که سرعت سوخت و ساز بدن فرد را کنترل نموده و توازن بر قرار می سازد. اگر تیروئید بدن انسانی از میزان لازم کمتر هورمون ترشح تولید نماید یا به عبارتی تیروئید کم کار داشته باشد، کارکرد تمامی بدن دچار مشکل می شود، بدن شما چنانچه دارای از این قبیل تیروئید است عملکرد بدن شما آرام تر شده و احساس افسردگی، خستگی و در نهایت فراموشی می کنید که در این صورت باید به به پزشک مراجعه نمایید.
پزشک شما به وسیله ی آزمایش خون قادر است عملکرد تیروئیدتان را مورد بررسی قرار دهد، و اگر تیروئید شما کم کار باشد وی قرص تنظیم هورمون تیروئید تجویز می کند.
ضربه سر
اصابت هر نوع ضربه به سر از جمله زمین خوردن، تصادف با ماشین و … که ممکن است فرد نتواند حوادث یا افراد را به خاطر بیاورد، این ضربه بنا به میزان شدتش می تواند متفاوت بوده و موقتی یا دائمی باشد. شاید ضربه اصابتی حتی موجب بیهوشی فرد نگردد اما باز هم فراموشی را در پی دارد.
سکته مغزی
سکته مغزی در واقع پاره شدن یک رگ خونی به دلیل نازک شدن یا گرفتگی می باشد که به دنبال این اتفاق جریان خون قسمتی از مغز قطع می گردد. بدون اکسیژنی که از راه خون به مغز می رسد، سلول های مغزی آاز به مردن نموده که این آسیب موجب فراموشی برای کوتاه مدت یا بلند مدت گردد، در اثر این اتفاق امکان دارد که فرد تمام یادگرفته هایش را از یاد ببرد.
اختلال یاد زدودگی
اختلال “یاد زدودگی” “Amnesia” که در آن فرد یکباره نمی تواند چیزی را درباره خود و یا زندگی خود به خاطر بیاوزد، این اختلال امکان دارد به سبب زخم و یا آسیب به مغز روی دهد.
نوعی از فراموشی به نام «یاد زدودگی کلی گذرا» وجود دارد که زمان بروز آن فرد یکدفعه فراموش می کند کجا حضور دارد و به تازگی چه حوادثی روی داده است که در این اوضاع احتمالا فرد پشت سر هم پرسش های تکراری می پرسد، این نوع از اختلال یاد زدودگی امکان دارد اغلب پس از ضربه ی روحی به فرد، جراحی سر، ورزش سنگین یا بعضی از نمونه برداری ها جهت تشخیص بیماری اتفاق بیفتد. هر چند وقوع این اختلال معدود بوده و بدون درمان به مرور زمان برطرف می گردد.
تومور مغزی
تومور مغزی به مغز آسیب می رساند که این زیان رسیدن از تومور یا مراحل درمانی تومور مغزی ممکن است بر روی حافظه تاثیر مستقیم بگذارد، روش های درمانی دیگری مانند جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی نیز توانایی تاثیر بر روی قوه ی فکر کردن فرد بگذارد. گذشته از اینها بیماری سرطان بیمار را خسته نموده که در این حالت فرد نمی تواند به خوبی فکر کند.
روش های درمان فراموشی
با شناخت و بحث در مورد علل فراموشی، فرد باید منشا و علت فراموشی خود و نوع آن را شناسایی کرده و به دنبال درمان آن بر آید. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا در چند مرحله به درمان فراموشی بپردازیم.
ابتدای راه باید فرد پی ببرد که دلیل فراموشی او چه می باشد، دلایل زیادی وجود دارد که می تواند علت فراموشی شما باشد، دلایل ساده ای مانند استرس و فشار روانی، سوء تغذیه، افسردگی و اضطراب و …. نقش مهمی در تحلیل رفتن حافظه دارند و اما گاهی فراموشی ممکن است نشانه ی آغاز اختلالی پیش رونده و طولانی مدت از جمله : آلزایمر یا دمانس و اختلالات حافظه محسوب شود.
پس از شناخت علت فراموشی نوبت می رسد به اقداماتی برای برطرف نمودن و درمان فراموشی که در حقیقت به وسیله ی برخی راهکارها که خود می توانند کمکی عالی برای بیرون آمدن از این بحران می باشند، شاید به زودی متوجه تاثیرات این ابزارها نشوید اما بعد از کمی نتایج مثبت آن را در زندگی خود و آسیب هایی که در نتیجه فراموشی دچار شده بودید مشاهده می نمایید. در ادامه به این ابزارها و راهکارها می پردازیم.
شناسایی عوامل حواس پرتی
شخص عوامل حواس پرتی را شناخته و از لیست زندگی خود خارج سازد.
گاهی موضوعی یا رفتاری از سوی اطرافیان موجب حواس پرتی و عدم تمرکز فرد در محیط های مختلف مدرسه، دانشگاه و محل کار و …گردد.
مشکلی یا دغدغه و نگرانی تمام ذهن را به خود مشغول ساخته و در نتیجه تمرکز و توجه فرد را کاهش داده و موجبات فراموشی را فراهم آورده است.
در نتیجه بهتر است در محل کار و یا زمانی که نیاز به تمرکز دارید، تلفن همراه خود را بر روی سکوت قرار داده و تا پس از اتمام کار به هیچ پیام و تماسی پاسخ نداده و فکر هم نکنید.
یادداشت در تقویم
می توانید همچنین در تقویم خود تمامی اتفاقات و کارهای مهم و غیر مهم را یادداشت نمایید، مثلا شما می توانید قرارهای حرفه ای و دوستانه و شخصی، مناسبت ها و فعالیت هایتان را در تقویم جیبی یا تقویم رومیزی بهره ببرید.
چک لیست فعالیت ها
فعالیت هایی روزانه خود را باید در طی روز انجام دهید را در یک دفترچه و یا تلفن همراه خود نوشته و با رجوع به این برنامه روزانه که تهیه نموده اید، فعالیت های خود رامرور و یادآوری کنید.
یادآور و هشدارها
می توانید از ورق های کوچک برای یادآوری فعالیت هایی که باید انجام دهید، بهره ببرید به این صورت که این برگه ها را با کارهایی که قصد انجام آن را دارید، پر نموده و بر روی درب یخچال، کنار صفحه کامپیوتر، یا بالای میز کار خود چسبانده تا هم در دسترس و هم در معرض دید شما باشد.
داستان سازی از فعالیت هایتان
چنانچه شما از آن قبیل افرادی هستید که کارهای روزمره خود را اغلب فراموش می نمایید، پیشنهاد می شود که برای هر کاری یک واژه برگزینید و داستانی خلق کنید که تمامی کلمات در آن وجود داشته باشد.
تمرینات مغز
مغز به گونه ای می باشد که هر چه بیشتر فعالیت نماید، قوی تر می گردد، به این ترتیب می توانید با انجام مجموعه ای از تمرینات که از سوی روانشناسان و متخصصین علوم اعصاب طراحی گردیده اند، مغز خود را قوی نموده، حافظه خود را تقویت کنید. این تمرینات که تحت عنوان بازتوانی شناختی قابل شناسایی و در قالب کتاب قابل تهیه می باشد.
بازی های فکری
بازی های فکری مانند حل جدول، سودوکو، مکعب روبیک، مازها، بازی های تخته ای مثل تختخ نرد و شطرنج، پازل تمرینات خوب و موثری در این زمینه محسوب می گردند. فرد در کنار تقویت مغز توانسته از فشار روانی و استرس خود بکاهد.
بازی های کامپیوتری
بازی های کامپیوتری بر خلاف باور برخی برای مغز مفید می باشد، به این صورت که بازی های کامپیوتری قسمت هایی از مغز را تحریک می نمایند که مسئول حافظه، برنامه ریزی و حرکت هستند، شاید تعجب کنید اما با انجام بازی های کامپیوتری هم می توانید مغز خود را تقویت نمایید، با وجود این باید در زمان استفاده از آن تغادل را برقرار سازید تا وابسته نگردید.
خاطرات نویسی
با نوشتن خاطرات روزمره افکارتان و همچنین احساساتتان را در جریان یک واقعه شرح می دهید، با استفاده از این دفترچه خاطرات می توانید فکرهای منفی و احساساتی که ایجاد نگرانی و استرس در شما می نمایند را شناسایی و در صدد برطرف ساختن آن بر آیید.
با این کار شما می توانید بیشتر در مورد خود و زدگیتان شناخت به دست آورده و در پی تغییر آن و برطرف کردن نقاط ضعف خود بر آیید. خوب است که هر روز کمی در مورد خاطرات گذشته فکر کنید، با این کار اطلاعات ذهن خود را یادآوری و با تعریف آنها با خانواده و دوستانتان از یاد رفتن آنها جلوگیری نموده و قدم مهمی برای درمان فراموشی خود بردارید.
داشتن آلبوم و دفتر خاطرات ابزار خوبی برای رساندن شما به هدفتان در رفع مشکل فراموشی باشد. آن ها را تهیه نموده و به طور مرتب به آن سر بزنید.
موسیقی
طبق تحقیقاتی انجام شده است که نشان می دهد نواختن موسیقی به رشد و عملکرد بهتر ذهن فرد کمک نموده و به این صورت هماهنگی میان ذهن و بدن شما را افزایش می دهد. در کنار تمام این ها احساس شادی که از نواختن موسیقی در فرد ایجاد می شود که فراموشی ناشی از فشار روانی محیط خارج را در او پایین می آورد.
تغذیه مناسب و سالم
شاید پرداختن به اهمیت عامل تغذیه برای بدن انسان در عین مهم بودن، بنا به تکرار و تاکید آن اغلب افراد بر تاثیرش بر روی سلامتی آگاه باشند، اما باید اضافه کنیم تغذیه سالم علاوه بر سلامتی جسم، سلامتی روح و فکر را به همراه دارد، برای درمان فراموشی حتما مصرف آب خود را بالا ببرید و انواع سبزیجات برگ دار سبز مثل اسفناج و کلم بروکلی، مواد غذایی سرشار از فولیک اسید مثل حبوبات: نخود، عدس، بادام زمینی، جگر و غذاهای دارای امگا۳ مثل ماهی را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
ورزش کردن
هر چه از فواید و تاثیرات مثبت ورزش گفته شود باز هم کم گفته شده است، روزانه ۳۰ دقیقه ورزش می تواند تمرکز فرد را بالا برده، روحیه ی فرد را شاد و پرانرژی نموده و استرس و فشار روانی را کم می کند. نیازی نیست که ورزش های سنگین انجام داده و بر خود فشار بیاورید، پیاده روی و انجام ورزش های سبک برای روزی ۳۰ دقیقه می تواند عوامل ایجاد کننده فراموشی را از بین برده و در درمان فراموشی شما را کمک نماید. یوگا یکی از ورزش های پرورش فکری محسوب می شود که پیشنهاد می گردد.
خواب کافی
برای دستیابی به ذهن و بدن سالم باید خواب کافی و مناسب داشته باشید، به صورت میانگین بدن فرد به خواب شبانه میان ۷ الی ۹ ساعت احتیاج دارد، خواب ناکافی در طول شب می تواند تمرکز و توجه فرد را از بین برده، باعث گیجی و خستگی، همچنین اختلال حافظه فرد در طی روز گردد، به این ترتیب تلاش کنید زمان کافی بخوابید و نظم را در خوب خود رعایت نمایید، یعنی راس ساعت مشخصی به رختخواب بروید و ساعت مشخصی هم بیدار گردید.
زمانی را به خودتان اختصاص دهید
قطعا زندگی هر شخصی دارای برنامه ای تشکیل شده از یک سری فعالیت ها می باشد که به محض بیدار شدن از خواب آغاز می گردد، فرد باید نظم خاصی را در طول روز رعایت نماید تا انرژی و خستگی جسمی و همچنین فکری به سراغ او نیاید، به این معنی که باید زمانی را به خود؛ و استراحت خود اختصاص دهد.
اگر دارای هر شغل و حرفه ای هستید ذهن خود را تمام مدت مشغول نگه دارید و زمان کار و یا تحصیل و یا … را از زمان استراحت و تفریح جدا نمایید، دانشجو، دانش آموز، یا شاغل بر هر نوع حرفه ای زمان خود را تماما صرف کار خود نکنید.
کار طولانی مدت علاوه بر آسیب های جدی بر سلامت بدن، که البته تاثیر مستقیمی بر فکر و حافظه و روحیه فرد دارد، حواس پرتی و در نتیجه فراموشی را به دنبال دارد.
رسیدگی و مراقبت از مغز
همانطور که از تاثیر مثبت فعالیت بیشتر مغز و تقویت آن بسیار به بحث پرداخته ایم، اما در کنار این موضوع باید بیان کنیم که فشار زیاد و چند طرفه از مغز بدون توجه به نیازهای آن ضعف تدریجی آن را به دنبال داشته و مانند از کار افتادن بسیاری از عضلات و بافت های بدن که پس از کمی نداشتن رسیدگی و کار زیاد، پوسیده و از کار می افتند؛ مغز نیز به این صورت می باشد.
جهت مراقبت از رگ های خونی و پیشگیری از سکته های مغزی فعالیت های زیر را اجرا نمایید.
- میزان کلسترول، فشار خون را به وسیله ی رژیم غذایی خوب، دارو، ورزش نظارت کرده و تحت کنترل باشد.
- دخانیات استفاده نکنید.
- برای پیگیری و درمان قند خون بالای خود اقدام کنید.
و در کلام آخر باید به این موضوع بپردازیم که چنانچه اگر با بررسی و شناسایی علت و یا علل فراموشی خود، احتمالا گمان کردید که دارای مشکل خاصی در این زمینه می باشید و یا با انجام اقدامات و مراحل درمانی برای فراموشی های از نوع ساده به نتیجه ای نرسید، توصیه می گردد به متخصص اعصاب و روان رجوع کنید، دکتر ذکر شده آزمایش هایی از جمله: عملکرد تیروئید، پاتوبیولوژی، سطح ویتامین ها و سایر سطح های متابولیکی را مورد ارزیابی قرار می دهد. به این ترتیب چنانچه مشکل پیش آمده بر اثر کمبود جسمی به وجود آمده باشد، برای درمان آن داروها و مکمل های غذایی تجویز می شود و در شرایطی دیگر ممکن است متخصص از تصویر برداری مغزی بهره ببرد.
همچنین ممکن می باشد که علت مشکل حافظه فرد برگرفته از یک اختلال روانی مثل اضطراب، افسردگی و واکنشی در مقابل استرس باشد. در جلسه های مشاوره، روانشناس با رفع عامل اصلی فراموشی، مشکل فراموشی فرد نیز از بین می رود.
درمان فراموشی با طب سنتی
طب سنتی که دارای گستره عظیمی بوده و سوابق طولانی بسیاری را نیز با خود همراه دارد، امروزه از رونق و توجه زیادی برخوردار است؛ که تغذیه سالم را عامل مهم و تاثیر گذاری بر روی تقویت حافظه و فراموشی دانسته که از همین روش نیز به درمان فراموشی اقدام می کند، بر اساس طب سنتی تغذیه مناسب سلامت جسم و به دنبال سلامت ذهن را فراهم می کند، به گونه ای که کمبود یک ماده ی مغذی در افراد حساس موجب به وجود آمدن اخنلالاتی در درک، هوش، تمرکز و حافظه گردد.
گیاهان خواص گیاهی سودمندی دارند که در درمان بسیاری از بیماری ها موثر شناخته شده اند، در مقوله ی درمان فراموشی نیز می توان از مواد غذایی سودمند برای تقویت حافظه زنجبیل، گوشت، کندر، فلفل؛ گردو، مویز، انار و …. نام برد.
خوردن غذاهای سالم، و همچنین غذاهای با طبع گرم مفید هستند. خوراکی های گرم و خشک کالری بالایی ایجاد کرده و موجب افزایش کارکرد مغز می گردد. در طب سنتی سردی موجب کاهش عملکرد حافظه و در نتیجه فراموشی می شود.
علاوه بر این در طب سنتی هم به ارزش و اهمیت ورزش پرداخته شده و نقش آن را در درمان فراموشی بسیار موثر می داند، به این ترتیب که در طب سنتی اجرای حرکت های مراقبتی و ورزش شناخته شده جهانی یوگا، و همچنین پیاده روی و نرمش پا، حجامت، و ماساژ سر را توصیه می نماید.
مطلبی که ارائه شد، به یکی از موضوعات مهم یعنی سلامتی ذهن، حافظه و فراموشی که یکی از مشکلات بوجود آمده در آن می باشد؛ پرداخته است. امیدواریم مورد توجه شما عزیزان قرار گرفته باشد.
منبع : آرگا