تداخل دارویی چیست؟ و کدام اختلالات دارویی کشنده هستند؟

یکی از مهمترین دلایل خطاهای پزشکی تداخل داروها با هم است. عوارض تداخل داروها ممکن است خفیف و یا شدید باشد. در برخی موارد تداخل داروها باعث افزایش جذب یا تاثیری درمان کمتر می شود و در برخی موارد شدت تداخل تا جایی است که منجر به مرگ بیمار می شود. در ادامه با این موضوع بیشتر آشنا می شویم.

آشنایی با تداخل دارویی

تداخل دارویی زمانی اتفاق می افتد که برخی از داروهای تجویز شده و مصرفی بیمار باهم نتیجه خوبی به همراه نداشته باشند که در برخی موارد باعث تاثیر بیشتر دارو و یا کاهش اثر گذاری آن می شود. در این میان تداخلات بسیار مهم و شایع ای هستند که با توجه به آن ها در زمان تجویز و دانستن شرح حال دارویی بیمار توسط پزشک، می توان از تاثیرات نا مناسب و خطاهای پزشکی جلوگیری کرد.

مسئله مهم در این باره این است که در بیشتر موارد تداخل داروها، دو داروی تداخل داشته به وسیله یک پزشک تجویز نشده اند، پس شرح حال دارویی و بیان داروهای مصرفی توسط بیمار باعث می شود تا پزشک نسبت به داروها اطلاع کامل داشته و با تجویز مناسب دارو از بروز تداخلات جلوگیری نماید. همچنین بیمار در صورت خرید دارو بدون نسخه از داروخانه باید اطلاعات لازم را از داروساز کسب کرده تا دچار این مشکل نشود. در ادامه با برخی از تداخلات دارویی مهم آشنا می شویم.

تداخل دیگوکسین با وراپامین

استفاده هم زمان از دو داروی دیگوکسین و وراپامین باعث بیشتر شدن غلظت دیگوکسین در خون به میزان ۶۰ تا ۷۵ درصد می شود. به خاطر اینکه میزان مصرف دگوکسین باید پایین باشد و یا به عبارتی دیگوکسین دارویی با پنجره درمانی کوچک است، خطر مسومیت توسط آن بسیار بالاست. استفاده هم زمان این دو دارو غلظت دیگوکسین خون را بالا برده و باعث کمتر شدن کلیرانس دیگوکسین تا ۴۳ درصد می شود و فعالیت عضلات قلبی را افزایش می دهد در نتیجه قبل از مصرف هر نوع قرص یا دارویی با پزشک متخصص یا داروساز مشورت نمایید.

مدیریت تداخل دیگوکسین و وراپامین:

در صورت مصرف همزمان این دو دارو باید اعمال زیر را انجام داد:

• گرفتن ضربان قلب و نوار قلب بیمار جهت تشخیص مسمومیت با دیگوکسین و پیگیری این وضعیت.
• اندازه گرفتن سطح خونی دیگوکسین و کنترل نمودن آن تا حد کمتر از ۲ng/ml
• بررسی نشانه های مسمومیت با دیگوکسین که شامل مواردی مثل کاهش اشتهای زیاد، دل درد، کاهش عملکرد مغز، کاهش هوشیاری در افراد مسن، تاری دید، گیجی، توهم، خواب آلودگی، افسردگی،برادی کاردی، خستگی شدید، مشکل بینایی، کابوس، تهوع، بی قراری، حساسیت به نور، ضعف و استفراق می شود.
• بررسی سطح کلسیم، منیزیم و پتاسیم خون.

ارزیابی دارو قبل از تجویز:

اگر مریض به هر دو دارو نیاز داشته یاشد، پزشک باید یکی از آنها را که بیشتر مورد نیاز بیمار بوده تجویز کند و به جای داروی دیگر مشابه و جایگزینی تجویز نماید. برای دانستن اینکه کدام دارو برای بیمار مفید تر است باید وضعیت بیمار مورد بررسی قرار بگیرد. مثلا ار بیمار دچار مشکل CHF باشد، تاثیر وراپامین و دیگوکسین مشابه هم خواهد بود و میزان کاهش مرگ و میر در هر دو به یک اندازه است اما دیگوکسین ممکن است برای بیمار مفید تر بوده باشد و تجویز آن مناسب تر خواهد بود. همچنین استفاده از دیگوکسین برای بیماران کمبود پتاسیم، کمبود منیزیم و کم کاری تیروئید باعث ایجاد عوارضی در بیمار خواهد شد و در این مورد باید دقت لازم انجام شود.

تداخل تئوفیلین و داروهای کینولونی

استفاده از داروی تئوفیلین و داروهای کینولونی مثل افلوکساسین، سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین و جمی فلوکساسین همراه با هم باعث مشکلات زیادی مثل تشنج، احتمال مسمومیت با تئوفیلین و مهار متابولیسم کبدی تئوفیلین می شود. این تداخل دارویی باعث مهار اتصال گابا به گیرنده های گابا شده و اختلالات الکتریکی سیستم عصبی و تشنج را به همراه دارد. در استفاده از این داروها دقت لازم را داشته و در زمان مراجعه به پزشک او را در جریان داروهای مصرفی خود قرار دهید.

پیشگری از اتفاق افتادن تداخل:

‎قبل از استفاده از آنتی بیوتیک های کینولونی باید سطح خونی تئوفیلین اندازه گیری شود و آنتی بیوتیک کینولونی مناسب تجویز شود. به عنوان نمونه سیپروفلاکسین باعث کم شدن کلیرانس تئوفیلین به اندازه ۸۴ درصد می شود اما استفاده از گاتی فلوکساسین، لووفلوکساسین و موکسی فلوکساسین تاثیر مهمی در مهار متابلیسم تئوفیلین نخواهند داشت.

مدیریت تداخل:

پزشک باید قبل از تجویز یکی از این دو دارو در مورد تداخل دارویی آنها به بیمار هشدار بدهد و از احتمال تشنج بیمار را مطلع سازد. اگر چاره ای جز استفاده هم زمان از این دو وجود نداشته باشد، در صورت اتفاق افتادن تشنج بیمار باید دارو را مصرف نکرده و به پزشک اطلاع دهد تا در این مورد اقدامات مناسب انجام پذیرد.

تداخل وارفارین و داروهای گروه ماکرولیدها

استفاده هم زمان از دو گروه دارویی والفارین و ماکرولیدها که شامل آزیترومایسین، کلاریترومایسین، اریترومایسین و … می شود، باعث ببشتر شدن عوارض دارویی والفارین می شود. والفارین دارویی فوق العاده حساس و دارای عوارض جدی می باشد که استفاده از آن باید حتما تحت نظر پزشک متخصص انجام پذیرد. داروهای گروه ماکرولیدها با مهار کردن متابولیسم و کلیرانس والفارین باعث افزایش مدت اثر و میزان اثر دهی والفارین در بدن می شوند.

جلوگیری از تداخل والفارین و داروهای ماکرولید:

امکان بروز تداخل این دو دسته دارویی بسیار زیاد می باشد و علائم آن با تاخیر ظاهر می شوند. از این رو باید حتما از استفاده هم زمان آنها دوری و اجتناب نمود و آنتی بیوتیکی مناسب تر جایگزین ماکرولیدها کرد. بیماران مصرف کننده داروی والفارین باید از کلیه تداخلات این دارو اطلاع داشته باشند و هیچ دارویی بخصوص آنتی بیوتیک ها را بدون اطلاع پزشک استفاده نکنند.

مدیریت تداخل:

اگر بیمار احیانا مجبور به استفاده هم زمان از این دو دارو شد باید موارد زیر را انجام داد:

• چک کردن INR روز در میان یکبار.
• علت های خونریزی فعال مثل سرفه و استفراغ خونی، خونریزی لثه ها، خونریزی بینی، تغییر رنگ ادرار به قهوه ای تیره یا قرمز تا مشکی و مدفوع تیره در بیمار و هر نوع کبودی بی دلیل در بدن او باید به دقت بررسی گردد.

در ادامه به معرفی برخی از تداخلات داروئی خطرناک و کشنده می پردازیم:

داروهای افسردگی و تداخل با مسکن ها

بعضی از داروهای افسردگی باعث ترشح مقدار زیادی ماده شیمیایی شادی اور یعنی سروتونین در مغز می شوند. بعضی از مسکن ها نیز تاثیری مشابه آن دارند و استفاده هم زمان از این دو گروه باعث آشفتگی و تشویش، بالا رفتن دمای بدن و افزایش ضربان قلب و تنفس خواهد شد که بسیار خطرناک می باشد.

تداخل داروهای ضد اضطراب و مسکن ها

این دو دسته از داروها برای کند کردن عملکردهای بدن استفاده می شوند و در مواقع بروز درد و یا در زمان اضطراب باعث آرامش بیمار خواهند شد. این داروها باعث پایین آمدن ضربان قلب و تنفس شده و استفاده همزمان آنها نتایج مرگباری را به همراه دارد.

تداخل داروهای کاهنده کلسترول و داروهای ضد قارچ

داروی فلوکونازول که برای بیماران میتلا به عفونت مخمر تجویز می شود نوعی داروی ضد قارچ می باشد و داروهای استاتین، کاهنده کلسترول بوده و پرمصرف ترین داروهای تجویز شده در دنیا هستند. مصرف هم زمان این دو گروه باعث ضعف شدید ماهیچه ای و یا آسیب های کلیوی می شود.

تداخل سه گانه مسکن ها با داروهای ضد اضطراب و داروهای شل کننده

استفاده هم زمان از این سه دارو با هم کشنده می باشد و هیچ پزشکی هر سه را باهم تجویز نخواهد کرد ولی در برخی موارد مراجعه به پزشکان مختلف ممکن است به طور تصادفی این سه دارو با هم مصرف شوند که در اینصورت باعث به خطر افتادن جان بیمار خواهد شد.

منبع : آرگا