پیانو یکی از سازهای موسیقی است که با درک آن می توان دریچه های زیبایی از موسیقی را نظاره گر بود. خیلی از ما دوست داریم در کنار هنرهایی که داریم با یک زبان آرامش بخش هنری آشنا شویم.
یکی از ارکان هنر موسیقی است که به بخش های مختلفی تقسیم می شود و یادگیری آن بسیار زیبا و دل انگیز است. ما در این مقاله قصد داریم با یکی از سازها به نام پیانو آشنا شویم، که پیانو همواره علاقه مندان و مخاطبین خاص خود را دارد.
ساز پیانو چیست؟
پیانو یکی از سازهای صفحه کلید دار می باشد. صدای پیانو در اثر برخورد چکش هایی با سیم فلزی آن در داخل جعبه چوبی ایجاد می شود. این چکش ها در اثر فشرده شدن کلیدها به حرکت در می آیند. سیم های پیانو به صفحه صدا متصل شده اند که نقش تقویت کننده صدای آن ها را برعهده دارد.
پیانو به عنوان مادر سازها نامیده شده است زیرا پیانو قادر است محدوده گسترده ای از اصوات را تولید کند در حالی که سایر سازهای اصیل موسیقی تنها بخشی از این محدوده را تولید می کنند.
پیانو دارای بالاترین دامنه یا وسعت صوتی در بین تمام سازها و قادر به تولید محدوده فرکانس از بیست و هفت تا چهار هزار و صد و هشتاد وشش هرتز است. به همین دلیل آن را کامل ترین و مادر همه ی سازها می نامند. پیانو کامل و معمولی دارای هفت اکتاو است.
پیانو؛ بر خلاف هارپسیکورد قادر به اجرای نوانس های مختلف است بدین صورت که به نسبت شدت فشاری که انگشتان نوازنده روی کلیدهای ساز وارد می کند.
شدت صدایی که در پیانو تولید می شود نیز تغییر می کند (هر چه کلید ها را قوی تر فشار دهیم صدا بلندتر و قوی تر و هر چه ضعیف تر فشار دهیم، صدا کمتر و ضعیف تر خواهد بود) و از این رو عنوان پیانو که مخفف شده ی کلمه پیانو فورته می باشد، ( پیانو به معنی ضعیف و فورته به معنی قوی می باشد) بر آن نهاده شد.
تاریخچه ساز پیانو
پیانو را بارتولومئو کریستافوری در حدود سال هزار و هفتصد میلادی در شهر پادووای ایتالیا اختراع کرد. اما اختراع جدید کریستافوری تا حدود یک دهه تقریبا ناشناخته ماند تا اینکه در سال هزار و هفتصد و یازده یک نویسنده ایتالیایی مقاله ایی درباره آن نوشت که بعد ها به آلمانی ترجمه و به صورت گسترده منتشر شد.
این مقاله شامل دیاگرام مکانیزم پیانو بود و اکثر سازندگان بعدی پیانو کار خود بر اساس این مقاله شروع کردند. قبل از اختراع پیانو از سازی قدیمی تر به نام هارپسیکورد استفاده می شد.
تفاوت عمده و مهمی که پیانو با سازهای مشابه قبل از خودش داشت آن بود که در سازهای مشابه قبلی، شدت صدای حاصل از فشرده شدن یک کلاویه، مستقل از شدت ضربه وارد شده بر کلید، مقداری ثابت بود.
در پیانو نوازنده قادر بود با ملایم ضربه زدن به کلید ها صدایی نرم تر ایجاد کند، یا با ضربات محکم تر صدایی درشت تر با پیانو تولید کند.
پیانوهای اولیه ظاهر و صدایی شبیه به هارپسیکورد داشتند و در واقع مخترع پیانو یک هارپسیکورد ساز بود که در تلاش برای ارتقا مکانیزم هارپسیکورد بود تا این ساز قادر به تولید صدا با شدت های گوناگون باشد.
اما در نهایت با مورد توجه قرار گرفتن هارپسیکورد جدید این ارتقا منجر به ایجاد سازی جدیدی شد که پیانو فورته نام گرفت و به مرور زمان به شکل امروزی پیانو در آمد و آنچه که ما امروزه به عنوان پیانوی مدرن می شناسیم از اواسط قرن نوزدهم ظاهر شده است.
نام گذاری ساز پیانو
نام این ساز گروای چمبالو کل پیانو ا فورته بوده است، که از دو قسمت پیانو به معنی ملایم و فورته به معنی صدای بلند تشکیل شده است و به خوبی منعکس کننده توانایی پیانو در تولید شدت های گوناگون می باشد.
انواع پیانو
گراند پیانو(رویال)
گراند پیانو یا پیانوی بزرگ که به فارسی گاهی آن را پیانو رویال نامیده اند. در این نوع پیانو، سیم ها به صورت افقی قرار گرفته اند و چکش ها از زیر به سیم ها ضربه می زنند. این پیانو صدای با شکوه و پر طنینی دارد و بیشتر در سالن های کنسرت و ارکستر های بزرگ استفاده می شود.
پیانو دیواری
نوع دومی از پیانو، پیانو دیواری می باشد که به زبان های اروپایی به آن پیانینو یا پیانوی کوچک می گویند. همچنین پیانو آپرایت نام دیگر این ساز به زبان انگلیسی است.
پیانو دیواری نسبت به گراند پیانو کم حجم تر و ارزان تر بوده از این رو برای استفاده در منزل مناسب تر است. سیم ها در آن به صورت عمودی قرار گرفته اند و چکش ها از جلو به سیم ها ضربه وارد می کنند.
پیانو اسپینت
پیانو اسپینت معمولا کوتاه ترین نوع پیانو های دیواری و از ارزان ترین نوع آن ها هستند. ارتفاع این پیانو ها از حدود نود سانتی متر شروع می شود و تا حداکثر صد سانتی مترادامه دارد.
جعبه صدای آن ها کوچک و سیستم انتقال نیرو آن ها ساده ترین شکل خود را دارد به همین علت، اغلب قیمت مناسبی دارند و برای مبتدی هایی که معلوم نیست در آینده نوازندگی را ادامه دهند بسیار مناسب است. فاصله سطح کی برد تا بلند ترین قسمت این پیانو ها بسیار کم بوده و حداکثر حدود بیست سانتی متر است .
پیانو دیجیتال
پیانو های دیجیتال همان طور که از نامش آشکار است از تکنولوژی دیجیتال برای تولید اصوات استفاده می کنند و از این منظر با پیانو های مکانیکی یا آکوستیک که از سیستم سیم و چکش بهره می گیرند کاملا متفاوت هستند.
صدای این نوع پیانو با الگو برداری از صدای پیانو های آکوستیک ساخته شده است که به این الگو ها که از همه نت های یک پیانو ساخته شده است سمپل گفته می شود.
این اصوات در هنگام نواختن به کمک بلند گو های پیانو تقویت و پخش می شود.
گرچه سیستم دیجیتال تولید صوت هنوز نتوانسته جایگزین سیستم های آکوستیک که از ارتعاش سیم و انتشار صوت در هوا بهره می گیرند شود ولی به دلیل امکانات و شرایط آسانی که امروزه فراهم کرده اند. این نوع پیانو توانسته جایگاه خود را در بازار پر رقابت پیانو تثبیت کرده و نظر بسیاری از کاربران پیانو را به خود جلب کند.
پیانو های دیجیتال با برق کار می کنند، قابل کوک شدن نیستند و دو الی سه اکتاو کم تر از پیانو های مکانیکی دارند. پیانو های دیجیتال ارزان تر از نوع مکانیکی اند.
پیانوی کنسول
پیانو های کنسول از ارتفاع حدود صد سانتی متر شروع می شود و تا حدود صد و ده سانتی متر ادامه پیدا می کند. ساختمان سازه آن ها به گونه ایی است که بدنه ای بسیار محکم و با دوام دارند و معمولا در آموزشگاه ها یا مدارس موسیقی و نیز استودیو ها برای تمرین نه معمولا ضبط از آن ها استفاده می شود.
انواع آمریکایی این پیانوها که در بازار ایران کم هستند زیبایی خاصی دارند و روی بدنه خارجی آن ها زیاد کار شده است. اگر قصد دارید از ابتدا پیانویی بخرید که به احتمال زیاد دیگر آن را عوض نکنید، حتما از ساز پیانوی کنسول در نواختن استفاده کنید، چرا که قیمت و دوام خیلی خوبی دارند.
بدنه این پیانو ها به خصوص در قسمت کی برد، محل قرار دادن نت موسیقی و نیز دیواره های اطراف کی برد به گونه ای ساخته شده است که شباهت زیادی به پیانو های بزرگ دارد.
پدال های ساز پیانو
در پایین ساز پیانو، سه پدال قرار گرفته است که هر کدام عملکرد خاص خود را دارد که در ادامه با پدال های پیانو آشنا خواهیم شد.
پدال اول (پدال سمت راست)
در حالت عادی نمد یا صدا خفه کن یا دمپر هایی روی سیم ها قرار دارد و مانع از ارتعاش صدا می شود و وقتی به یک کلاویه ضربه می زنیم پس از رها کردن کلاویه صدا قطع می شود.
پدال دوم (پدال وسط)
پدال وسط در پیانو های مختلف کار های مختلفی انجام می دهد. ولی در اکثر آن ها گرند مدرن این پدال با نام سوستنو تو معروف است. با گرفتن این پدال دمپر یا صدا خفه کن های گروهی از سیم ها که کلاویه های آن را نگه می دارند، جدا می شوند.
در اکثر پیانو های ایستاده این پدال پرده ای از نمد بین سیم ها و چکش های پیانو قرار می دهد و صدای پیانو را تا حدودی کم می کند. این پدال برای زمانی که می خواهید تمرین کنید و مزاحمت ایجاد نکنید مناسب است.
پدال سوم (پدال سمت چپ)
با گرفتن این پدال چکش های این ساز به سیم ها نزدیک تر می شود و از شدت ضربات می کاهد و کیفیت و جنس صدا را تغییر می دهد.
کلید نت نویسی ساز پیانو
نت نویسی پیانو با دو خط حامل انجام می شود که خط حامل بالا برای دست راست و خط حامل پایین برای دست چپ نوشته می شود.
معمولا حامل بالای با کلید سل و حامل پایینی با کلید فا خط چهارم نوشته می شود. این دو حامل با نت دوی وسط از هم متمایز می گردند. یک نوازنده پیانو باید بتواند همزمان دو خط موسیقی را خوانده و با هر دو دست اجرا نماید.
چکش های ساز پیانو
چکش های پیانو به واسطه مجموعه ای از اهرم های ظریف به کلیدهای پیانو متصل می شوند. به مجموعه این اهرم ها و چکش ها عملگر پیانو گفته می شود. وظیفه این مجموعه افزایش شتاب چکش ها در برخورد به سیم ها، و کنترل عکس العمل بازگشتی آن ها پس از برخورد به سیم است.
معمولا سر چکش ها توسط لایه ای از نمد یا الیاف مشابه طبیعی یا مصنوعی پوشانده می شود تا کیفیت صدای پیانو را بهبود ببخشد. کیفیت صدای پیانو متاثر از عوامل دیگری نظیر کیفیت صفحه صدا و غیره نیز می باشد.
نحوه ی نواختن پیانو
پیانو توسط ضربه نوک انگشتان نواخته می شود. برای این کار دست را بلند کرده و سپس فرود آورده و با نوک انگشت مورد نظر ضربه می زنیم. مکانیسم پیانو تولید صدا می کند، به دلیل شکل مکانیسم پیانو یک پیانیست می تواند هم زمان تا ده نت را به صدا درآورد.
محل قرار گیری انگشتان دو دست روی کلیدهای پیانو در نواختن آن اهمیت دارد. معمولا در آهنگ ها نت اول شماره دارد که انگشت شروع کننده در نواختن آن آهنگ را مشخص می کند.
در نواختن پیانو، شماره یک برای انگشت های شست دو دست می باشد و به ترتیب سایر انگشت ها شماره های دو تا پنج را خواهند داشت. شست دست راست روی چهارمین نت دوی پیانو قرار می گیرد.
البته این مورد درباره همه آهنگ ها عمومیت ندارد و برخی آهنگ سازان نت شروع کننده در آهنگ شان را شماره نمی زنند. در این صورت پیانیست باید خودش محل قرار گیری انگشتانش روی کلیدها ی پیانو را با توجه به نوع نت های موجود در آهنگ تشخیص دهد.
گاهی پیانیست جای دو دست اش را روی کلیدهای پیانو با هم عوض می کند و گاهی بدون نواختن کلید پیانو با انگشتان شست دو دستش از سایر انگشت ها استفاده می کند.
به صدا درآوردن نت ها یا همان کلاویه های پیانو با شدت فشار انگشتان به زدن ضربه روی آن ها بستگی دارد، اگر انگشتان را آرام روی کلاویه ها فشار دهیم صدای آرام و پایین یا به اصطلاح صدای ضعیف از پیانو می شنویم و هر چقدر که قدرت انگشتانمان بر روی کلاویه ها شدت پیدا کند صدای بلند تری ازپیانو می شنویم که گویی صدای باند ضبط را زیاد کرده ایم که به این حالت تاچینس مانس گویند.
معمولا در قطعات عاشقانه و رومانتیک شدت ضربه روی کلاویه ها با احساس زیاد و آرام زده و نواخته می شود و در جاهایی که هنگام اوج و هیجان موزیک یا قطعه هایی همچون راک وبلوز اجرا می شود شدت ضربه روی کلاویه ها بیشتر شده و قدرت بیشتری نسبت به قطعه های عاشقانه پیدا می کند.
کلید های ساز پیانو
هفت کلید سفید در هر اوکتاو پیانو برای هفت نت دو، ر، می، سل، لا، سی، وجود دارد. علاوه بر این کلیدهای سفید کلید های سیاه رنگی هم بین بعضی از کلید های سفید وجود دارد.بین کلید های سفید رنگ می و فا و نیز بین کلیدهای سفید رنگ سی و دو کلید سیاه رنگ وجود ندارد.
هر کلید سیاه رنگ در پیانو در حکم نت دیز برای نت مربوط به کلید سفید رنگ سمت چپ آن (یعنی آن کلید سیاه در سمتراست آن کلید سفید قرار دارد) و در حکم نت بمول برای نت مربوط به کلید سفید رنگ سمت راست آن (یعنی آن کلید سیاه در سمت چپ آن کلید سفید قرار دارد) است.
پیانو های دیجیتال ازپیانو های گراند و رویال دو سه اکتاو کم تر دارد.
نوازندگان مطرح پیانو
نوازندگان ایرانی
- انوشیروان روحانی
- زنده یاد جواد معروفی
- سامان احتشامی
- شهرداد روحانی
نوازندگان غربی
- کارل فیلیپ امانوئل باخ
- کارل چرنی
- والتر هندل
- ولفگانگ آمادئوس موتسارت
- یو هانس برامس
- یوهانس برامس
- لودیگ فان بتهوون
امیدواریم در این مقاله توانسته باشیم نیازهای شما برای آشنایی بیشتر با ساز پیانو را فراهم کرده باشیم. همچنین پیشنهاد می کنیم مقاله ما در زمینه آشنایی با ساز سه تار را نیز مطالعه نمایید.
منبع : آرگا
