دسته ها
دوشنبه ۲۹ بهمن ۱۴۰۳

احکام حد ترخص و مسافت شرعی به زبان ساده

  • بهجت فلاح
  • ۳۱ خرداد ۱۴۰۳
  • ۰

منظور از حد ترخص مسافتی است که مسافر باید از آن جا به بعد نماز خود را به صورت شکسته بخواند و روزه اش را نیز افطار کند. طبق احادیث، این نقطه دقیقا همان جایی است که دیگر اذان شهر (بدون بلندگو) شنیده نشود یا دیوارهای آن دیده نشود.

مسافت شرعی به مقدار مسافتی گفته می شود که در احکام روزه و نماز مسافر در خصوص آن بحث می شود. به فتوای فقها پیمودن این مقدار مسافت موجب می شود فرد از لحاظ شرعی مسافر در نظر گرفته شود و آن را از شروط شکسته شدن نماز می دانند. در این مقاله به ارائه مباحثی در باب احکام مسافت شرعی و حد ترخص خواهیم پرداخت.

اهمیت احکام مسافت شرعی

به فتوای بیشتر فقهای شیعه، مسافت شرعی هشت فرسخ است و با توجه به نظرات گوناگونی که دارند مسافت آن را میان ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر در نظر دارند که مسیر رفت یا مجموع رفت و آمد را نیز در بر می گیرد. علاوه بر این در صورتی بر شخص احکام مسافر جاری می شود که از ابتدا قصد پیمودن هشت فرسخ را داشته باشد.

حد ترخص یا مسافت شرعی دو عنوان فقهی هستند که احکام مخصوص به خود را دارند. مانند اینکه اگر روزه داری به قصد رسیدن یا عبور از مسافت شرعی از حد ترخص بگذرد حکم روزه از او برداشته شده و روزه او باطل می شود. پیش از پرداختن به برخی از موضوعات که این دو عنوان در آن دخالت مستقیم دارند، نخست باید روشن شود که مسافت شرعی چیست و میزان حد ترخص چه اندازه است.

بهتر است بدانید قصد مسافت، ملاک شکسته شدن نماز است: به فتوای اکثر فقهای شیعه احکام مسافر زمانی بر فرد جاری می شود که از ابتدا سعی داشته باشد هشت فرسخ را طی کند. اما اگر بدون قصد این مقدار مسافت را طی کند نماز و روزه او تمام است. مانند کسی که دنبال گمشده ای است و از ابتدا قصد ندارد مسافت شرعی را بپیماید.

حد مسافت شرعی چقدر است؟

مسافت شرعی چند کیلومتر است؟

اگر مسافتی که مسافر می خواهد طی کند حداقل ۸ فرسخ (رفت و برگشت) باشد، باید نماز را در سفر به صورت شکسته به جا بیاورد و مراجع تقلید در خصوص تعیین مقدار ۸ فرسخ اختلاف نظر دارند که حداقل ۴۱ کیلومتر و حداکثر آن ۴۵ کیلومتر است. لازم به ذکر است که ابتدای مسافت مذکور، از آخرین منازل مسکونی شهر محاسبه می شود. این معیار زمان رسیدن به وزن یا رسیدن به جایی که اقامت در آن بیشتر از ده روز باشد نیز جاری است.

یک فرسخ شرعی چند کیلومتر است؟

فرسخ یکی از واحدهای اندازه گیری مسافت است. هر فرسخ، سه میل و هر میل بنا بر نظر فقها، چهار هزار ذراع و طول هر ذراع نیز ۲۴ انگشت یا دو وجب، شخص معمولی است. بنابراین، باید بدانید فرسخ برحسب ذراع دوازده ذراع است که مقدار آن بر حسب کیلومتر، به صورت تقریبی بین پنج و نیم کیلومتر حساب می شود. لازم به ذکر است، فقها از احکام مربوط با فرسخ، در باب مسائلی مانند حج، تجارت و نماز نیز به صورت دقیق پرداخته اند.

نکات مهم در خصوص حد ترخص و مسافت شرعی

فردی که قصد سفر به مسافت شرعی و یا بیش از آن را دارد زمانی نمازش شکسته و حکم روزه از او گرفته می شود که به حد ترخص برسد و بتواند از او عبور کند. به همین خاطر:

فردی که قصد سفر به مسافت شرعی را ندارد به عنوان مثال قصد دارد تا ۱۹ کیلومتری شهر خود سفر کند یا تصمیم دارد که به عنوان مثال به ۳۵ یا ۴۰ کیلومتری شهر خود سفر کند، اما هنوز در شهر است و یا به حد ترخص نرسیده است، این حق را ندارد که نماز خود را شکسته بخواند یا کاری انجام دهد که روزه اش باطل شود.

محدوده ترخص محدوده ای است که از آخرین نقطه عرفی روستا یا شهر شروع می شود و حد نهایی آن مکانی است که از آنجا دیوار شهر یا دیوار آخرین خانه های شهر دیده نمی شود و اذان آن شهر شنیده نمی شود. البته به شرطی که هیچ نوع مانعی برای شنیدن و دیدن وجود نداشته باشد و اذان نیز بدون بلندگو گفته شود.

برخی از افراد بر اثر عدم اطلاع از این موضوع صبح روزی که قصد مسافرت به بیش از مسافت شرعی را دارند، در منزل خود صبحانه کامل میل کرده و بعد از آن به سفر بروند، این با توجه به حکمی که بیان شد به شکل شرعی حرام و باعث کفاره خواهد شد. این افراد تا وقتی که به حد ترخص نرسیده اند باید مثل دیگر روزه داران، هم نیت روزه کنند و هم مانند آن ها کاری نکنند که روزه شان باطل شود. این افراد باید صبر کنند تا به حد ترخص برسند. از آنجا به بعد است که آن ها مجاز به آشامیدن و خوردن می شوند.

فردی که مسافر است و در راه بازگشت به وطن خود است. اگر کاری که روزه را باطل می کند از او سر نزده باشد و تا پیش از اینکه اذان ظهر بگویند به حد ترخص برسد بهتر است همان نقطه نیت روزه کرده و روزه آن روز را نیز بگیرد. توجه داشته باشید نماز او با ورود به حد ترخص کامل می شود.

احکام مسافت شرعی و حد ترخص

پاسخ دفاتر مراجع تقلید به مقدار مسافت شرعی

مراجع تقلید در خصوص حد ترخص به این مسائل پرداخته اند:

  • آیت الله خامنه ای

چنانچه بخواهید از راهی که هشت فرسخ است به آنجا بروید باید نماز خود را شکسته بخوانید و اگر از راهی که هشت فرسخ نیست بروید باید تمام آن را به جا بیاورید. به یاد داشته باشید ابتدای هشت فرسخ را باید از خانه های آخر شهر حساب کنید.

  • آیت الله مهدی هادوی تهرانی

معیار سفر شرعی که باعث شکسته شدن نماز یا سقوط وجوب روزه می شود یک روز راه است. مراد از روز در مقابل شب است و مصداق کوتاه ترین روز است و مقصود از یک روز راه، مسافتی است که وسائط نقلیه عمومی در مدت یک روز به شکل متعارف طی می کنند.

با این تفاسیر اگر فردی سفری انجام دهد که رفت و برگشت او معادل این مقدار مسافت باشد، نماز او شکسته شده و به هیچ عنوان روزه بر او واجب نیست. مسافت سفر از انتهای شهر یعنی دیوار آخرین خانه ها یا تأسیسات شهر حساب می شود.

  • آیت الله العظمی صافی گلپایگانی

اگر از راهی برود که از شهر خود خارج شود و فاصله اش تا مقصد تقریبا ۴۵ کیلومتر باشد اگر نخواهد برگردد و یا ۵.۲۲ کیلومتر باشد، اگر قصد بازگشت دارد مسافر است و نماز او شکسته می شود و خانه های آخر شهر ابتدای سفرش به حساب می آید، اما اگر از راهی که تمامی آن شهر است تا مقصد برود و اتصال منازل تا مقصد ادامه داشته باشد مسافر نیست و نمازش تمام است. خانه های مسکونی آخر شهر در حکم دیوار شهر است و انتهای شهر و ابتدای شهر محسوب می شود.

  • آیت الله العظمی مکارم شیرازی

معیار مسیری است که از آن مسیر می رود. آخرین خانه شهر، ملاک قرار می گیرد.

  • سید محمد کاظم طباطبایی یزدی

مسافر در صورتی که قصد پیمودن مسافت شرعی را داشته باشد اگر پیش از اذان ظهر سفر خود را شروع کند، می تواند روزه خود را افطار کند. اما اگر بعد از اذان ظهر حرکت کند، روزه او باطل نیست. برخی از فقها به جای شروع حرکت، خروج از حد ترخص را ملاک اصلی تلقی می کنند.

حد ترخص و مسافت شرعی چه حکمی دارد؟

امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات احکام دفن میت، احکام نماز آیات و احکام نماز جماعت را نیز مطالعه فرمایید.

منبع : آرگا

مطالب مرتبط
مطالب داغ
همچنین ببینید
مشاهده دیدگاه های این مطلب
دیدگاه های مطلب
۰ دیدگاه برای این نوشته

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *