هر باغبان با تجربه ای می داند که اگر بعد از کاشت نهال در باغ آن ها را به حال خود رها کند نهایت درختی پر از شاخ و برگ متراکم ایجاد شده که درون یک دیگر پیچ و تاب می خورند. بنابراین هرس درختان الزامی می باشد. در ادامه با بهترین زمان هرس درختان آشنا می شوید.
آشنایی با بهترین زمان هرس درختان
هرس با از بین بردن شاخ و برگ های اضافی روند رشد درختان را بهبود بخشیده و در کنار آبیاری، کوددهی و خاک از نیازهای اصلی باغبانی به شمار می رود. ولی این عمل باید در محیط مناسب و با اصول خاص صورت گیرد. بایستی گفت روش و زمان هرس برای درختان مختلف فرق دارد.
ولی به طور کلی هرس برای انواع درختان در زمان های معین به یک روش انجام می شود. در حقیقت زمان دقیق هرس درختان با فصول خاص و بر اساس شیوه رشد درخت تعیین می گردد. احتمالا در امر باغبانی اسم هرس زمستانه یا هرس سیاه و هرس تابستانه یا سبز را شنیده باشید.
در حقیقت هرس سیاه و هرس سبز هر یک در زمان خاصی باید انجام شود. برخی زمستان را بهترین زمان هرس درختان می دانند و برخی هرس شاخه ها در فصل تابستان را پیشنهاد می کنند. هر باغبان کاربلدی به درستی می داند که اگر بعد از کاشت نهال آن را به حال خود رها و مراقبت نداشته باشد به درختی با شاخ و برگ های درهم تنیده و متراکم تبدیل می شود که فرم نامنظمی دارد.
در این شرایط شاخه های بالایی روی شاخه های میانی و پایین درخت سایه می اندازد و نوری به بخش های پایین درخت نمی رسد. به تدریج شاخه ها خشک می شوند و مقدار باردهی و کیفیت محصولات هم کاهش پیدا می کند. مشکل رایج تناوب باردهی نیز به این خاطر است.
یعنی درخت در یک سال میوه های فراوان و ریز تولید می کند و در سال بعد یک درخت بی بار یا بار کم خواهیم داشت. در صورتی که در امر باغبانی تازه کار هستند و اخیرا باغی احداث کرده اید و مشکل شاخ و برگ های اضافی وجود دارد استفاده از انواع هرس توصیه می شود.
زمان مناسب هرس درختان از سال اول کشت شروع می شود. یعنی هنگامی که نهال را می کارید. و اگر باغی دارید که درختان تنومند داشته هنوز هم فرصت دارید. برخی افراد تصور می کنند هرس فقط قطع کردن شاخه های به ظاهر اضافی درختان می باشد. در حالی که هرس یعنی قطع و حذف کامل یا بخشی از شاخه، برگ، گل، میوه و حتی پوست و ریشه به منظور ایجاد فرم و اسکلت درخت یا ارتقای رشد و باروری آن است.
مزیت هرس درختان این است که در صورت به موقع و درست انجام شدن علاوه بر بهبود میوه دهی سبب باردهی بهتر در سال های بعدی نیز می شود.
انواع هرس
زمان هرس درختان به نوع درخت ، نوع هرس و آب و هوای منطقه بستگی دارد. ضمنا این کار برای هر درختی فرق دارد. اما نکات زیر برای هرس اغلب درختان مشترک است:
- درختان خزان دار هنگام به خواب رفتن اواخر پاییز یا اوایل بهار هرس می شوند.
- درختانی مثل آلو و گیلاس را در تابستان هرس کرده تا به بیماری هایی مانند برگ نقره ای کمتر دچار شوند.
- زمان مناسب هرس درختانی مانند افرا، راش و سوزنی برگ ها که بر اثر زخمی شدن شیرابه زیادی تولید می کنند اواخر پاییز می باشد.
به طور کلی درختان را با توجه به فصل در دو گروه زمستانه و تابستانه مورد هرس قرار می دهند که در ادامه شرح داده می شوند.
هرس زمستان یا هرس سیاه
هرس زمستانه از زمان ریزش برگ ها تا بیدار شدن درختان قابل انجام است. اگر باغ بزرگی دارید کار هرس را از اواخر پاییز شروع تا کارها عقب نیفتد. همچنین زمان هرس با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه و نوع درخت متفاوت است. به طور مثال درخت هلو به سرما حساس بوده بنابراین هرس آن اواخر زمستان است.
همچنین هرس درخت سیب را می توان ابتدای زمستان انجام داد. در نواحی سردسیر، هرس زودهنگام خطر سرمازدگی درختان را به دنبال دارد. به این ترتیب اواخر زمستان که شرایط هوا کمی مناسب است بهترین زمان هرس درختان میوه در نواحی سردسیر خواهد بود.
در نواحی گرمسیر هرس در ابتدای زمستان صورت می گیرد. معمولا برای هرس فرم یا هرس باردهی در این زمان از سال اقدام می شود. علت آن نیز آماده سازی درختان پیش از شروع فصل رشد و گلدهی است. در حقیقت درخت در زمستان منفعل بوده و برای فصل جدید انرژی ذخیره می کند.
در این زمان از سال انرژی در ریشه ها متمرکز شده و به بهترین زمان به منظور چیدن شاخه های خفته می باشد. هنگامی که درخت فعال باشد کوتاه کردن شدید شاخه ها سبب ایجاد استرس و مشکلات در روند رشد می گردد. از سویی در بهار درختی که در حال رشد می باشد انرژی اش را صرف تولید شاخه و میوه می سازد.
با کاهش تعداد شاخه ها، درخت انرژی اش را صرف شاخه های قوی باقی مانده کرده از سویی شرایط برای تشکیل ساقه های جوان و تازه ایجاد می شود. با هرس فرم، فضای درون تاج درخت بازتر می شود و نور بیشتری به شاخه ها می رسد به این ترتیب احتمال بیشتری برای تولید میوه های بزرگتر و سنگین تر با نور بیشتر فراهم می شود.
زمان دقیق هرس درخت در زمستان به زمان جوانه زنی بستگی دارد. این کار اکثرا در اواخر زمستان و پیش از گلدهی درختان صورت می گیرد. برای درختانی که گلدهی با تاخیر دارند ابتدای بهار هم می تواند برای هرس مناسب باشد. ولی درختانی که سریع شکوفا می شوند بایستی زودتر هرس گردد.
احتمالا در اواسط زمستان این کار بهتر باشد. در حقیقت به علت عدم فعالیت درخت در زمستان و ترمیم محل های بریده شده هرس قبل از شروع فصل رشد صورت می گیرد. به این ترتیب بخش های بریده شده درخت سریعتر ترمیم می شود. بر اساس این موارد می توان نتیجه گرفت بهترین زمان هرس به منظور افزایش رشد شاخه ها فصل زمستان می باشد.
در ضمن باید اشاره کرد در زمستان حرکت شیره پرورده کند بوده و مواد غذایی در تنه درختان ذخیره می شود از این رو هرس فرم، هرس ریشه، حذف شاخه های بیمار، خشک یا آفت زده مشکلی برای درخت به همراه ندارد.
هرس تابستانه یا هرس سبز
بعد از زمستان رشد و نمو درختان آغاز می شود. اندام های زائد و مزاحم نظیر پاجوش های ریشه، ساقه و تنه هم رشد نموده و درخت را تضعیف می کنند. می توان روی شاخه هایی که رشد و نمو آن ها در اواسط تابستان، برای بعضی گونه ها یا اوایل پاییز برای گونه های دیگر به اتمام رسیده، هرس سبز را انجام داد.
انجام هرس سبز در اواسط تابستان بهتر است. منظور از هرس سبز موقعی است که درخت سبز شده و در حال تولید میوه است. در این زمان هرس سبز در حفظ میوه بهار و تابستان کمک می کند. یعنی زمانی که درخت انرژی اش را صرف رشد شاخه می کند و زمان تشکیل میوه است در حقیقت هرس سبز از برخورد شاخه با زمین جلوگیری می کند.
معمولا برای کوتاه و کنترل کردن شاخه های بلند هرس سبز صورت می گیرد. به این معنی که تنها شاخه ها قطع نمی شود و تنها سر برداری صورت می گیرد. هنگامی که درخت بیدار و فعال باشد قطع کامل شاخه سبب ایجاد استرس و تنش های منفی به درخت می گردد.
در مراحل ابتدایی معمولا برای هرس سبز، شاخه ها را حذف تا از رشد شاخه های خشک و شاخه هایی که به زمین برخورد می کنند جلوگیری شود. به این ترتیب انرژی اضافی برای نگهداری شاخه و برگ های سنگین مصرف نمی شود. هرس سبز می تواند در تابستان یا اواخر بهار باشد.
بیشتر گیاهان از جمله گل رز و درختان گیلاس بهتر است در تابستان هرس شوند. معمولا درختان با شاخه های بلند به هرس تابستانه به منظور کاهش ارتفاع درخت یا شاخه نیاز دارند. به این ترتیب زمان هرس درختان در فصول بهار و تابستان به کنترل ارتفاع درخت کمک می کند.
علاوه بر این بعضی بیماری های خیلی جدی از جمله زخم نیز درمان می شوند. با کنترل مصرف انرژی، هرس سبز به درخت اجازه داده تا برای سال آتی میوه تولید نماید. هرس تابستانه هنگامی که تشکیل میوه با نزدیک شدن به فصل پاییز کامل می گردد پیشنهاد نمی شود.
هرس تابستانی به عنوان هرس مکمل در مورد برخی درختان میوه از جمله انگور، انجیر، هلو و درختان سیب پاکوتاه صورت می گیرد. هرس برگ، ریشه، گلف میوه و حذف پاجوش ها، ایجاد زخم روی پوست ساقه و قطع انتهای شاخه های با رشد سریع در تابستان انجام می شود. در این نوع هرس بخشی از شاخه و برگ درخت قطع و تهویه ساده می شود.
به این ترتیب برگ ها نور بیشتری دریافت و کیفیت میوه افزایش می یابد. در این شرایط، درختان در سال بعد گل های بیشتری تولید می کنند. هرس تابستان به نوعی مکمل هرس زمستانی است و سبب کاهش رشد درخت می شود. از این رو باید خفیف انجام گیرد.
چه زمانی نباید هرس درخت انجام شود؟
در سه حالت نباید درختان مورد هرس قرار گیرند:
- هنگامی که شیره درخت جاری است. در ابتدای بهار هرس درخت سبب ایجاد زخم روی آن می شود. به این ترتیب شیرابه ای خارج شده و زندگی گیاه از بین می رود. ضمنا این شیره خارج شده حشرات و عوامل بیماری زا را جلب می کند.
- هنگامی که دما کمتر از منفی ۴ درجه است. هرس درخت در این حالت سبب شکستن و آسیب شاخه ها می شود. ضمنا ظاهر گیاه دفرمه شده و درخت در معرض حشرات و عوامل بیماری زا قرار می گیرد.
- هنگامی که هوا گرم و خشک است. در چنین شرایطی درخت آب ذخیره تا کمتر آسیب ببیند. با هرس درخت در هوای گرم رطوبتش از دست رفته و خطر مرگ وجود دارد.
همانطور که اشاره شد هدف هرس علاوه بر افزایش قدرت رشد، جلوگیری از ایجاد بیماری است. هرس سیاه و سبز کمک کرده تا بیماری ها شناسایی و رفع شوند. با این وجود هرس در مواقعی که بیماری گیاهی مشاهده شده مجاز است. همچنین توصیه شده برای جلوگیری از بیماری به ویژه در فصل باردهی سم پاشی انجام شود.
در ضمن هنگام هرس درختان میوه هسته دار، اگر شانکر مشاهده شد حتما شاخه و برگ های پایه درخت را بسوزانید. برای جلوگیری از این بیماری سم پاشی بعد از هرس سبز الزامی است. برای پیشگیری از بیماری، شاخه های مرده یا در حال مرگ را همراه با شاخه های آسیب دیده حذف کنید. از اهداف هرس شکل دهی و باز کردن تاج درختان است تا نور عبور کرده و آفات از بین بروند.
نکاتی در راستای هرس درختان
به طور کلی هر درخت میوه خصوصیات خاص خود را دارد از این رو روش هرس مخصوص به خود را می طلبد. بعضی درختان هرس سنگین و برخی هرس سبک نیاز دارند. بعضی در ابتدا و بعضی بعد از باردهی باید هرس شوند. به طور کلی در امر هرس درختان میوه به نکات زیر دقت کنید:
- ابزار مورد استفاده برای هرس حتما ضدعفونی باشند.
- در هرس ابتدا شاخه های اصلی را شناسایی و هرس را با حذف شاخه های سوخته، آسیب دیده و مرده شروع کنید.
- شاخه های نزدیک به هم و متقاطع را حذف تا تاج درخت سبک شود.
- شاخه هایی که به سمت داخل تاج رشد کرده را جدا حتی اگر بارده هستند.
- شاخه های مزاحم را قبل از آسیب زدن به باغ جدا کنید.
- برای فرم دهی تاج حتما شاخه های خارج از زاویه را کوتاه نمایید.
- هرس شاخه ها تنها تا ۲۵ درصد در زمستان به صورت سنگین انجام شود.
- برای بریدن شاخه اول زیر یقه شاخه نرسیده به تنه درختان را برش بزنید. سپس در محل برش شاخه را جدا و طرف دیگر را نیز قطع کنید. می توانید قسمت باقی مانده از تنه درخت را قطع تا یقه شاخه باقی بماند.
سخن پایانی
با توجه به مطالب ارائه شده مناسب ترین زمان برای هرس درختان پاییز است. در این فصل درخت تازه دوره خواب را شروع نموده و فعالیت رشدی ندارد. به این ترتیب هرس در فصل دیگر برای بهبود رشد درخت علیرغم این که فایده ای ندارد مضر هم می باشد. زیرا دو فصل دیگر زمان می برد که زخم ها ترمیم یابند و در سرمای شدید آسیب سرمازدگی وجود دارد.
پس از ریزش برگ های درختان و در پاییز هرس درختان صورت گیرد. همانطور که اشاره شد هرس درختان بنا به علل مختلفی اهمیت دارد. حال که با بهترین زمان هرس درختان آشنا شدید دست بکار شده و به باغ خود سرو سامان بدهید. همچنین در صورت تمایل برای اطلاع از هرس درختان در پاییز و هرس درخت انار روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
