گیاه نخل مرداب بومی نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری می باشد و می تواند در اکثر مناطق آن را پرورش داد. این گیاه قابلیت رشد در آب و خاک را دارد با این تفاوت که در خاک سرعت رشد آن بیشتر است. اگر مایلید تا با نحوه نگهداری از نخل مرداب آشنا شوید با ادامه مطلب همراه ما باشید.
پرورش و نگهداری از نخل مرداب
نخل مرداب بومی ماداگاسکار، شبیه جزیره عربستان و اکثر کشورهای شرق افریقا مانند سومالی، کنیا، سودان و … می باشد. ولی به بسیاری از نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیا نظیر جنوب ایالات متحده، نیوزیلند و بیشتر جزایر اقیانوس آرام و اکثر نواحی استرالیا انتقال داده شد و در نهایت با طبیعت این نواحی سازگاری یافته است.
نخل مرداب گیاه علفی چند ساله و نیمه آبزی می باشد که ارتفاع آن در صورت نگهداری درست و استفاده از کود و خاک مناسب می تواند بین ۴۵-۱۵۰ سانتی متر باشد. این گیاه چندین ساقه راست، سفت و باریک دارد که در بالای آن ساقه های بزرگ و برگ ها قرار دارند.
براکت های برگ سبز رنگ به صورت دایره ای شبیه چتر رویش داشته از این رو این گیاه معمولا به چتر پاپیروس هم مشهور هستند. نخل مرداب معمولا در تابستان از تیرماه تا شهریور سنبله های گل پهن و کشیده ای تولید می کند. گل ها به صورت خوشه های متراکم در نوک ساقه ها، میان شاخه های برگدار رشد دارند. این گل ها اول سبز هستند و با بالغ شدن قهوه ای رنگ می شوند.
نخل مرداب به خانواده جگن تعلق دارد. این گیاه بسیار زیبا و دوست داشتنی بوده و رطوبت پسند است. به طوری که آبیاری زیاد نه تنها به آن صدمه ای نمی زند بلکه گیاه از وجود آن شاداب می شود. نخل مرداب در باتلاق ها، مرداب، برکه و کنار رودخانه و آبراهه ها رویش دارد و در آپارتمان هم می توان از آن نگهداری کرد.
ویژگی جالب نخل مرداب این است که هم در آب و هم در خاک رشد می کند ولی در خاک رشد سریعتری دارد. نخل مرداب حدود ۵۵۰ گونه مختلف دارد که همه به آبیاری زیاد و رطوبت بالا نیاز دارند و تا یک متر رشد می کنند. ساقه این گیاه معمولا سخت و در انتها براکته های سبز رگبرگ مانندی دارد که حالت آبشاری دارند. این براکته ها در انتهای ساقه همانند چتر خواهند شد.
شرایط مورد نیاز برای رشد نخل مرداب
همانطور که اشاره شد نخل مرداب گیاهی علفی شکل، نیمه آبزی و خیلی سرسخت است. این گیاه می تواند حدود ۴۵-۱۲۰ سانتی متر رشد یابد و زیبا و پرپشت شود. برای نگهداری از نخل مرداب شرایط زیر مورد نیاز است:
نور
نخل مرداب محیط روشن با نور زیاد را می پسندد ولی این نور بایستی غیر مستقیم باشد. زیرا نور شدید و مستقیم خورشید در طولانی مدت سبب سوختن برگ های گیاه می شود. به این ترتیب بهتر است محلی برای گیاه در نظر گرفت که نور زیاد ولی غیر مستقیم را دریافت نماید.
می توان این گیاه را در نور مستقیم خورشید قرار داد تنها به شرطی که از آفتاب مستقیم بعد ظهر دور باشد. بهتر است در بعد ظهر گیاه در سایه قرار داشته باشد. معمولا نخل مرداب می تواند نور مستقیم خورشید را برای مدت کوتاهی تحمل کند ولی در طولانی مدت و نور شدید آسیب پیدا می کند. نور کم نیز سبب کند شدن رشد گیاه و کم پشتی آن می شود.
دما و رطوبت
نخل مرداب محیط گرم و مرطوب را دوست دارد و در سایه بهترین رشد را دارد ولی می تواند در آفتاب کامل هم رشد نماید که البته اشعه شدید و طولانی خورشید می تواند سبب سوزش برگ ها گردد. به این ترتیب بهتر است این گیاه در محیطی با نور غیر مستقیم نگهداری ولی در طی روز تایم کوتاهی نور آفتاب را دریافت نماید.
نور مستقیم آفتاب سبب ضخیم تر شدن و درشت تر شدن برگ ها می شود. دمای بین ۱۰-۲۲ درجه سانتی گراد هم برای گیاه ایده آل است ولی در دماهای پایین به ویژه زیر ۴ درجه سانتی گراد شاخه های برگ دار در معرض سرما قهوه ای شده و اگر دما به منفی ۹ درجه برسد ریشه ها هم از بین می روند. در دمای بالاتر از ۳۰ درجه هم احتمال خشکی و سوختگی نوک برگ ها بیشتر می شود.
آبیاری
از آنجا که نخل مرداب یک گیاه نیمه آبزی می باشد، برای رشد مناسب به میزان کافی آب احتیاج دارد. به همین علت اغلب به عنوان گیاه زینتی در نزدیک برکه ها رویش دارد. حتی در زیستگاه طبیعی معمولا گیاه در مکان های مرطوب نزدیک آبراهه ها دیده می شود.
هنگامی به عنوان یک گیاه آپارتمانی از نخل مرداب نگهداری می شود، بهترین روش برای اطمینان از رفع نیاز آبی گیاه این است که گلدان را در بشقاب یا زیر گلدان دارای آب قرار دهید. در مورد این روش آبیاری نظریات مختلفی وجود دارد که برخی آن را تاییدو برخی آن را روش کاملا درستی نمی دانند.
به هر روی بهتر است طوری این کار صورت گیرد که گلدان بیش از حد در آب فرو نرفته و به اندازه چند سانتی متر از پایین گلدان در آب قرار گیرد کافی است. اگر گلدان خیلی در آب فرو برود ممکن است به ریشه ها آسیب وارد شود به ویژه اگر از خاک نامناسب برای کشت استفاده شده باشد.
هر زمان آب موجود زیر گلدانی یا ظرف کاهش یافت می توانید مقداری آب به آن بیفزایید. هرزگاهی نیز گیاه را از بالا آبیاری تا رسوبات و املاح اضافه جمع و در سطح خاک شسته شود. جالب است بدانید اگر آبیاری فقط از بالا و سطح گلدان انجام شود و ظرف آبی در کار نباشد این گیاه به رشد خود ادامه داده و مشکل خاصی ایجاد نمی شود به شرط این که آبیاری منظم بوده و تشنگی پیدا نکند.
در مورد رطوبت باید گفت نخل مرداب رطوبت دوست بوده ولی با توجه به شیوه آبیاری خود به خود رطوبت تامین می گردد و به انجام کار خاصی برای ایجاد رطوبت نیاز نیست. تنها در صورت لزوم می توان گاه غبارپاشی انجام داد تا گرد و غبار روی برگ ها پاک شود.
خاک
نخل مرداب در خاک های مرطوب رویش دارد به این ترتیب ترکیب خاک باغچه یا خاک لومی، خاک برگ، خاک ماسه سبک و ورمی کمپوست مناسب است. در صورت نیاز می تواند از خاک برگ غنی شده یا خاک بستر آماده کشت گیاهان آپارتمانی هم بهره برد. با توجه به این که اغلب مواقع خاک مرطوب است از خاک دارای رس بالا استفاده نشود زیرا امکان خفگی ریشه ها هست.
می توان گفت نخل مرداب در خاک معمولی گلدان نیز به خوبی رشد نموده و سطح پی اچ خاک هم باید حدود ۵.۵ تا ۶.۵ باشد. در ضمن می توان برای این گیاه خاک غنی با ترکیب دو قسمت پیت ماس و یک قسمت ماسه و یک قسمت لوم استفاده کرد. این خاک رطوبت را به خوبی در خود حفظ کرده و برای نگهداری نخل مرداب خیلی عالی می باشد.
همانطور که اشاره شد می توان نخل مرداب را به جای خاک در آب هم نگهداری نمود.
کوددهی
این گیاه به کوددهی بسیار نیاز ندارد ولی ماهی یک مرتبه با کود مخصوص گیاهان آپارتمانی یا کود سه بیست دارای ریز مغذی کوددهی صورت گیرد. نخل مرداب خاک اسیدی را ترجیح می دهد به این ترتیب بهتر است هر سه ماه یک مرتبه با کود هیومیک اسید آبیاری گردد.
به جهت رشد بیشتر و با کیفیت تر می توان از کود جلبک دریایی در کنار این کودها بهره برد و قطعا تاثیر خوبی بر شادابی و رشد نخل مرداب دارد. بنابراین برای رشد بهتر نخل مرداب بهتر است در فصل رویش هفته ای یک مرتبه کوددهی انجام شود. بدین منظور کود استاندارد گیاهان خانگی انتخاب مناسبی می باشد.
هرس
یکی از نکات مهم در نگهداری از نخل مرداب، هرس به موقع گیاه است. زیرا این گیاه سرعت رشد زیادی دارد و در صورت غفلت از آن ممکن است همه فضای گلدان یا باغچه را پر کند. در ضمن باقی ماندن برگ های ضعیف یا مرده روی گیاه می تواند سبب تضعیف یا مرگ گیاه گردد. به این ترتیب برگ های مرده یا تغییر رنگ یافته را باید از روی گیاه هرس نمایید.
تعویض گلدان
اگر نخل مرداب را در گلدان نگهداری می کنید تقریبا سالی یک مرتبه بایستی گلدان آن را تعویض و با گلدان بزرگتری جایگزین نمایید تا گیاه فضای کافی برای رشد پیدا کند. در ضمن نیاز است با تعویض گلدان خاک را هم عوض کنید. برای این کار گلدانی با یک سایز بزرگتر انتخاب و خاک تازه ای در اختیار گیاه قرار دهید.
سپس این گیاه را از گلدان قدیمی خارج و خاک و آلودگی های اطراف ریشه را خوب تمیز کنید. در نهایت گیاه را به گلدان با خاک جدید انتقال دهید. دقت کنید اگر گلدان گیاه عوض نشود، ریشه گیاه فضای رشد کافی ندارد و رشد آن متوقف می شود. به این ترتیب برای رشد مداوم نخل مرداب به تعویض گلدان نیز دقت کنید.
گلدهی
نخل مرداب از تیر تا ابتدای مهر گل های سبز رنگی ایجاد می کند که به شکل خوشه ای در لبه برگ ها و در میان برگک ها رویش دارند. این گل ها در نوع خود زیبا بوده و بعد از مدتی با بالغ شدن به رنگ قهوه ای در می آیند. در مورد گل های نخل مرداب بایستی دقت کرد که گل های این گیاه علت جذابیت نخل مرداب نبوده و بیشتر به خاطر برگ های سبز و چتری مانند جلوه زیبایی دارد.
بیماری ها و آفات
از مهمترین آفاتی که در طی نگهداری نخل مرداب گیاه را تهدید می کند، کنه های تارعنکبوتی می باشد. این حشرات می تواند زیر برگ های گیاه شروع به تکثیر نموده و شیره گیاه را بنوشند. کنه های تارعنکبوتی از خود آثار سفید رنگ مانند تار عنکبوت بر جای می گذارند و اگر کنترل نشوند سریعا گیاه از بین می رود.
اگر کنه تارعنکبوتی به نخل مرداب هجوم ببرد برای رهایی از دست این حشرات می توان از اسپری روغن بهره برد.
سمیت گیاه
تا به حال در مورد مسمومیت از طریق مصرف برگ های این گیاه گزارش خاصی ارائه نشده است. ولی به هر صورت نخل مرداب به عنوان گیاهی با درجه مسمومیت کم طبقه بندی می شود. مصرف برگ های این گیاه سبب اسهال یا استفراغ می شود. به این ترتیب بهتر است این گیاه از دسترس حیوانات خانگی و کودکان دور باشد.
تکثیر نخل مرداب
نخل مرداب را می توان به روش های تقسیم ریشه، کشت بذر و قلمه زدن تکثیر نمود.
تقسیم ریشه
تکثیر این گیاه از طریق تقسیم ریشه کار ساده ای می باشد. برای این کار گیاه بالغ را از داخل خاک خارج نمایید. بعد با چاقوی تیز و تمیزی توپی ریشه نخل مرداب را به چند بخش تقسیم کنید و هر بخش را جداگانه داخل خاک بکارید. دقت کنید هر بخش به اندازه کافی ریشه و ساقه داشته باشد و بیش از حد گیاه کوچک نشود.
کاشت بذر
برای تکثیر نخل مرداب از طریق کاشت بذر می توانید بذور آن را در خاک مرطوبی بکارید و مرتبا آبیاری نمایید تا خاک گیاه همواره مرطوب مانده و خشک نشود. پس از چند هفته می توان جوانه های تازه گیاه را دید.
قلمه زدن
تکثیر نخل مرداب با روش قلمه زدن ساده ترین و موثرترین حالت می باشد و نسبت به دو روش قبلی موفقیت بیشتری به دنبال دارد. بدین منظور کافی است یک ساقه سالم و قوی را انتخاب و ده سانتی متر آن را برش زنید. بعد برگ های نیمه پایینی ساقه را کاملا هرس کنید و ساقه را داخل آب قرار دهید.
پس از چند هفته قلمه ها ریشه زده و رشد جدید گیاه شروع می شود. در این مدت اگر ریشه ها به اندازه کافی بزرگ شده باشند می توان قلمه ها را به گلدان دیگری انتقال دهید.
سخن پایانی
در این مطلب سعی شد هر چه در مورد نگهداری نخل مرداب لازم است ارائه شود. امیدواریم نهایت استفاده را برده باشید و در امر پرورش این گیاه با چالش کمتری روبرو شوید. همچنین پیشنهاد می شود در صورت تمایل برای آشنایی با نگهداری نخل شامادورا و نخل بادبزنی روی لینک ها کلیک و از این مقالات نیز بازدید نمایید.
منبع : آرگا
