جشن هولی ارتباطی تنگاتنگ با تاریخ و اسطوره های هند دارد. در هند برای این جشن تعطیلات رسمی در نظر گرفته و آن را جشن ملی اعلام کرده اند. هولی هر سال همزمان با شروع فصل بهار در ماه مارس برگزار می شود. با ما همراه باشید تا بیشتر با این جشن آشنا شوید.
آشنایی با جشن هولی در هند
جشن هولی یا جشن رنگ و نور یکی از جشن های بزرگ و باستانی در کشور هند می باشد که به عنوان یک مراسم ملی اعلام شده و برای آن تعطیلات رسمی در نظر گرفته اند. به نوعی این جشن یکی از فستیوال های مهم محسوب می شود که نه تنها مردم هند بلکه با تمام مردم دنیا ارتباط برقرار کرده به طوری که بسیاری از توریست ها برای دیدن این جشن به هند سفر می کنند.
جشنی که در آن همه مردم با هر جنس و ملیت و قومیتی با هم یکی شده و به شادی می پردازند. این جشن باستانی ارتباط تنگاتنگی با تاریخ و اسطوره های هند دارد. جشن رنگ سرشار از زندگی و شور جمعی بوده و معمولا دور روز برگزار می شود. در تقویم برخی کشورها مانند هند و نپال همانطور که اشاره شد برای جشن رنگ تعطیلات رسمی در نظر گرفته و یک جشن ملی می دانند.
این جشن رنگارنگ و دوست داشتنی هر ساله توریست های بسیاری را به خود جلب نموده و مردم هند نیز از این جشن به عنوان فرصتی برای دید و بازدید بهره می برند. جشن هولی هر سال همزمان با شروع فصل بهار(اواخر اسفند) در ماه مارس برگزار می گردد.
گاهی جشن رنگ جشن عشق نیز خوانده می شود زیرا در این روز همه با هم یکی شده و دلخوری ها را به فراموشی سپرده و احساسات منفی را از خود دور می نمایند. این جشن، فستیوال رنگ های شاد بوده که هر سال توسط پیروان مذهب هندو در سراسر دنیا برگزار می شود.
در زبان بنگال غربی به این جشن، دولباترا اطلاق می شود. جنش رنگ آخرین جنش سال در تقویم بنگال می باشد. با این جشن به بهار خوش آمد گفته و از زمستان خداحافظی می کنند. در جشن رنگ پودرهای رنگی خاصی روی هم می پاشند. این جشن در سال های اخیر به خاطر شادی و رنگارنگی اش توجه بیشتری به خود جلب نموده است.
مردم با این جشن کهنگی را نو نموده و در روابط خود بازنگری و پیوندهای عاطفی را محکم تر می نمایند. در متون کهن این جشن به عنوان مراسمی برای برداشت محصول خوب هم یاد شده و بعضی عقیده دارند در گذشته جشن رنگ در بین همه آریایی ها فراگیر بوده ولی با گذشت زمان به شبه قاره هند محدود شده است.
به باور مردم هند، ظرافت و زیبایی رنگ ها در این جشن، همه انرژی های مثبت رنگ های شاد را به زندگی آن ها هدیه می دهد. از این رو ارزش شادی را دارد.
نحوه برگزاری جشن رنگ
جشن هولی سال ها نسل به نسل به مردمان هند منتقل شده و همه این میراث را حفظ کرده اند. در هند این جشن را به عنوان پیروزی خیر بر شر تلقی می کنند. جشن رنگ جدا از رتبه بندی اجتماعی از جمله جنس، سن و موقعیت اجتماعی بوده و در آن تندیس های خدایان هند مانند خدای عشق (کریشنا)، معشوق کریشنا (رادا یا رادیکا) هم روی کجاوه ای در خیابان ها گردانده شده و آوازهایی در توصیف آن ها می خوانند.
در این جشن اکثرا با لباس های کهنه شرکت کرده و پوست و موها را چرب می کنند تا رنگ ها آسان تر تمیز شود. مردم در جشن رنگ به مدت یک شب و روز از غروب ماه کامل به طول می انجامد آتش روشن کرده و به سمت یکدیگر پودرهای رنگی می پاشند و با تفنگ های آبی و بادکنک های پر از آب به خیس کردن همدیگر می پردازند.
گروهی نیز با طبل و ساز در خیابان راهپیمایی کرده و آواز می خوانند و پایکوبی و شادی می کنند. این جشن مشهور و محبوب هندوها در تمام نقاط هندوستان برگزار می شود. برپایی آتش بزرگ یک روز قبل از جشن شروع شده و در واقع سمبل پیروزی خوبی بر بدی است.
مردم علاوه بر رنگ های پودری خاص گاهی اوقات از گرد گل ها استفاده و آن را روی اطرافیان خود می پاشند. در عصر با پاشیدن این رنگ ها به صورت همدیگر عشق و احترام خود را به عزیزان خود تقدیم می کنند. هولی دو روز طول می کشد. معمولا هندی ها روزهای قبل خوراکی ها، لوازم را آماده تا به استقبال هولی بروند.
هولی در هند با نوروز در ایران شباهت هایی دارد. زیرا این جشن در شروع بهار برگزار شده و همه منازل را تمیز کرده و وسایل شان را نو می کنند. جشن رنگ در هند اهمیت زیادی دارد و گاه یک هفته زودتر مردم به رنگ بازی می پردازند. جوانتر ها یک شب قبل از هولی در مکان های عمومی آتش برپا و دور آن می چرخند.
حتی برخی تکه هایی از آتش را در پایان مراسم به منزل برده و عقیده دارند خانه ها را از آلودگی پاک می کند. در نهایت دوستان و خانواده های هندی دور هم جمع شده و غذاهای خاص این جشن را میل می کنند. جشن رنگ فستیوالی پر شور و کامل می باشد. به طور کلی مراسم هولی به بخش های زیر تقسیم می شود:
قبل از هولی
از مهمترین بخش های هولی پاشیدن رنگ به یکدیگر است. به ظاهر این مراسم دو روز برگزار می شود. ولی مانند بسیاری از فستیوال ها مردم از روزها قبل در حال آماده کردن تدارکات آن می باشند. تهیه رنگ و خوراکی ها و آماده کردن منزل برای دید و بازدید و خانه تکانی قبل از مراسم زمان بسیاری می برد. بعضی لباس های نو تهیه تا در پایان جشن با لباس آراسته به دید و بازدید بروند.
هولیکا داهان
هولیکا داهان از بین بردن دیو هولیکا می باشد. یک روز قبل از شروع هولی همانطور که اشاره شد مردم آتش های بزرگی در مکان های عمومی مانند پارک ها و نزدیک معابد برپا می کنند. این آتش سمبل سوزاندن ارواح شیطانی و دوری تاریکی ها است. مردم دور آتش جمع شده و گروهی به دعا می پردازند و مراسمات مذهبی خاص خود را انجام می دهند. برگزاری هولیکا داهان نماد پیروزی خیر بر نیروهای شیطانی است.
رنگ بازی
روز دوم مهیج ترین قسمت جشن هولی است که به اسامی رنگوالی هولی یا دولتی هم در بین مردم هند شهرت دارد. در این روز مردم در خیابان ها جمع شده و هیاهو و شلوغی تمام شهر را فرا می گیرد. بسیاری رنگ های پودری را با آب ترکیب تا اثر بیشتری داشته باشد. فضایی پر از هیجان و شادی ایجاد شده و همه روی یکدیگر رنگ می پاشند.
دید و بازدید
پس از رنگ بازی عده ای از مردم به منازل رفته تا خود را برای دید و بازدید آمده کنند. و عده ای به تمیز کردن خیابان و اطراف از رنگ می پردازند. مهمانی ها از عصر روز دوم شروع و قسمت مهمی از آیین هولی می باشد. زیرا یکی از اهداف این مراسم حذف کینه و کدورت و استحکام روابط است.
هولی فرصت مناسبی برای نو کردن روابط دوستانه و خانوادگی می باشد. توریست ها نیز پس از پایان این جشن به محل اقامت خود بازگشته و اوقات خود را سپری می کنند.
خوراکی های مراسم هولی
همانند بیشتر فستیوال ها، خوراکی و غذاها قسمت مهمی از جشن هولی می باشند و نوشیدنی ها و غذاهای خاصی سرو می شود. یکی از نوشیدنی های محبوب این جشن، تاندای است. تاندای از ترکیب دانه های هندوانه، بادام، خربزه، بادام هندی، ساقه لوتوس و گیاهان معطر مانند هل، رازیانه، فلفل سفید، گل رز، زعفران همراه با شکر و آب تهیه می شود. این نوشیدنی بسیار انرژی بخش و مفرح است.
برخی نیز با مصرف نوعی ماریجوانای فراوری شده به اسم بهانگ به شادی خود رنگ تصنعی می بخشند. این خوراکی با نوشیدنی تاندای مصرف می شود یا با غذایی به اسم پاکوره سرو می شود. به این ترتیب اگر با تور در این مراسم شرکت می کنید مراقب خوراکی ها باشید تا طعم واقعی شادی این جشن را بچشید.
خوراکی مقوی و شیرین دیگری که در این جنش انرژی بخش است یک نوع دامپلینگ شیرین به اسم گوجیا است. برای تهیه آن خمیری شبیه پیراشکی در روغن سرخ و در شهد شیرینی غوطه ور می سازند. بعد روی آن مغزهایی مانند پسته و بادام ریخته و برای طعم بهتر از طعم دهنده هایی مانند پودر هل یا پودر نارگیل استفاده می کنند.
از دیگر خوراکی ها فرنی است. تفاوت فرنی هندی و ایرانی در این است که درون آن دانه های برنج یا کینوا دیده می شود. همچنین از مغزها، شیر، شکر، زعفران و هل نیز در فرنی استفاده می شود. خوراکی خوشمزه دیگر بنی پوری است که در هولی سرو می شود.
این خوراکی خمیر توخالی و نازکی است که بعد از سرخ شدن کامل، ترد و خوشمزه شده و می توان آن را با چاشنی های مختلف هندی مانند فلفل، سیب زمینی و پیاز نوش جان کرد. سوپ دال هم از غذاهای با اصالت هندی است که از ترکیب عدس قرمز، زردچوبه، زیره، کره، حبه های سیر و فلفل سبز تهیه می شود.
موقعی که این خوراک کاملا پخته شد می توان آن را به صورت پوره سرو نمود. یک میان وعده سبک به اسم ماتری یا متی هم در هولی سرو می شود که از ترکیب آرد، آب و زیره تهیه می شود. علاوه بر همه غذاهایی که به آن اشاره شد میان وعده و خوراک های متنوع دیگری نیز در هولی ارائه می شود.
تاریخچه مراسم هولی
جشن هولی ریشه در اساطیر هندی داشته و در هر نقطه از هند با آیین های متفاوتی گرامی داشته می شود. بسیاری ریشه این فستیوال را در افسانه هیرانیاکاشیپو پادشاه شیطان در هند باستان می دانند. برادر این پادشاه به دست وینشو کشته شده و هیرانیاکاشیپو می خواست انتقام بگیرد و با در دست گرفتن قدرت بر زمین و آسمان حکمرانی نماید.
از این رو به مردم فرمان داد او را در جایگاه خدایان پذیرفته و خدایان دیگر را برکنار کرد. تنها پسر هیرانیاکاشیپو به اسم پرالادا از این حکم نافرمانی کرد و همچنان به پرستش وینشو وفادار ماند. هیرانیاکاشیپو به کمک خواهر خود هولیکا نقشه قتل پسر را طراحی کردند.
هولیکا لباسی ضد آتش داشت. به این ترتیب آتشی بر افروخت و سعی کرد برادرزاده خود پرالادا را بسوزاند. ولی لباس به جای محافظت از هولیکا از پرالادا حفاظت کرد و هولیکا در آتش سوخت. ویشنو نیز همان شب هیرانیاکاشیپو را کشت. این داستان به عنوان پیروزی خیر و شر معروف است.
در اکثر نقاط هند رسم بر این است که شب قبل از هولی، آتشی بزرگ بر پا تا ارواح شیطانی را بسوزانند. حتی امروزه این داستان توسط بازیگران در هولی اجرا می شود. در برخی مناطق منشا اصلی هولی را متاثر از رابطه رادا و کریشنا می دانند. آن ها عقیده دارند که کریشنا خدای آیین هندو که نماد ویشنو روی زمین در نظر گرفته شده عاشق رادای خدمتکار بوده و پوست تیره و آبی رنگش برخلاف پوست سفید رادا سبب خجالت او می شد.
از این رو حین بازی با او دیگر خدمتکاران چهره های آن ها را رنگ آمیزی می نمود. بسیاری منشا این رنگ پاشیدن را در مراسم هولی این موضوع و شادی جمعی را برگرفته از شوخ طبعی و بازی های کریشنا می دانند. در گذشته رنگ هایی که در این فستیوال استفاده می شد منشا طبیعی داشتند.
به طور مثال رنگ سبز از برگ های بهاری، رنگ قرمز از گل سرخ یا پوست درخت سیب، رنگ بنفش از انگور و رنگ قهوه ای از برگ های خشک چای یا برگ درخت افرا تهیه می شد. منشا طبیعی رنگ ها سبب می شد به محیط زیست آسیب زده نشود. ولی با گذشت زمان و ورود به قرن ۱۹ میلادی رنگ های صنعتی جای رنگ های طبیعی را گرفتند.
استفاده از این رنگ ها به خاطر حضور ترکیبات فلزات سنگین، پیامدهای جدی برای سلامت انسان و محیط زیست به همراه دارد. رنگ های پودری پساب و شبکه آب و فاضلاب را آلوده می نمایند. امروزه با حساسیت های بیشتر محیط زیست این مراسم کمتر در دامان طبیعت برگزار می شود.
ولی برای جلوگیری از صدمات زیست محیطی جدی، رنگ های پودری به شیوه سنتی تبلیغ و ترویج می شود و به معرفی روش های مختلف و ساده برای تولید این رنگ ها پرداخته می شود.
در پایان از همراهی شما سپاسگزاریم. همچنین در صورت تمایل برای آشنایی با چیانگ مای و شب یلدا روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
